- •Лівонская вайна
- •Лекцыя 20. Шлях да любліна
- •Лівонская вайна
- •Люблінская унія 1569 г.
- •Утварэнне Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 21. Палітычная сітуАцыя ў рэчы паспалітай у 70–80-я гады XVI ст.
- •Першае бескаралеўе. Стэфан Баторый
- •Статут Вялiкага княства Лiтоўскага 1588 г. – выдатны помнiк прававой думкi
- •Лекцыя 23. Гарады I мястэчкi Беларусi ў XIV – першай палове XVII ст.
- •Эканамiчнае развiццё гарадоў I мястэчак
- •Сацыяльная структура і сістэма кіравання ў гарадах
- •Арганізацыя абароны гарадоў Беларусі
- •Лекцыя 30. Гарадскія паўстанні канца хvі – першай трэці хvіі ст.
- •"Каляндарны бунт" у Полацку
- •Выступленні супраць гарадской адміністрацыі ў Магілёве і Мазыры
- •Антыуніяцкія хваляванні
- •Лекцыя 22. Афармленне прыгоннага права ў беларусі (XV– XVI стст.)
- •Формы феадальнага землеўладання і феадальных адносін у вкл
- •Аграрная рэформа Жыгімонта іі Аўгуста "Валочная памера". "Устава на валокі" 1557 г.
- •Павіннасці цяглых сялян з валокі паводле "Уставы на валокі" 1557 г.
- •Асноўныя этапы юрыдычнага афармлення прыгоннага права
- •Царква і рэлігія на беларусі
- •Лекцыя 24. Рэлiгiя I царква на Беларусi ў XIII–XVI стст.
- •Праваслаўе ў палiтыцы вялiкiх князёў
- •Распаўсюджванне і прывілеі каталiцызму ў вкл
- •Рэфармацыя
- •Контррэфармацыя. Дзейнасць езуiтаў на Беларусi
- •Лекцыя 25. Берасцейская царкоўная унiя
- •Унiяцкая iдэя ў Вялікім княстве Літоўскім
- •Падрыхтоўка I зацвярджэнне унii, яе ўмовы
- •Барацьба унiяцкай царквы за iснаванне I самабытнасць
- •Беларускае адраджэнне
- •Лекцыя 26. Культура Беларусi ў XVI–першай палове XVII ст.
- •Асаблiвасцi Адраджэння на Беларусi
- •Лiнгвiстычная сiтуацыя
- •Лекцыя 27. Пачатак Усходнеславянскага I беларускага кнiгадрукавання
- •Францыск Скарына
- •Рэфармацыйнае кнiгадрукаванне
- •Прыватныя друкарні
- •Брацкiя друкарнi
- •Лекцыя 28. Лiтаратура XVI – першай паловы XVII ст.
- •Лацiнамоўная паэзiя
- •Сымон Будны
- •Царкоўна-рэлiгiйная публiцыстыка
- •Летапiсы, гiсторыка-мемуарная і палiтычная лiтаратура
- •Сiмяон Полацкi
- •Лекцыя 29. Мастацтва XVI – першай паловы XVII ст.
- •Жывапiс, скульптура
- •Дойлiдства
- •Музыка і тэатр
- •Беларусь у сярэдзіне хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Развіццё казацкага руху ў Беларусі. Арганізацыя абароны вкл
- •Абарона Пінска і першы рэйд Радзівіла
- •Лоеўская бітва 1649 г.
- •Падзеі 1650 – 1651 гг. Вынікі вайны
- •Лекцыя 32. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654 – 1667 гг.
- •Прычыны вайны. Кампанія 1654 г.
- •Контрнаступленне арміі вкл. Ваенная кампанія 1655 г.
- •Пачатак першай Паўночнай вайны. Кейданская унія 1655 г.
- •Віленскае перамір’е 1656 – 1658 гг.
- •Народнае супраціўленне
- •Пачатак вызвалення вкл. Андрусаўскі мір
- •«Хатняя вайна» 1696 – 1700 гг.
- •Змена канфесiйнай сiтуацыi
- •Лекцыя 34. Беларусь ў другой Паўночнай вайне
- •Прычыны і пачатак вайны
- •Раскол шляхты вкл
- •Ваенныя дзеянні 1706 – 1708 гг.
- •Завяршэнне вайны
- •Вайна за “польскую спадчыну”
- •Лекцыя 35. Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель у другой палове хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Наступствы войнаў сярэдзіны XVII – пачатка XVIII ст.
- •Шляхі аднаўлення сельскай гаспадаркі
- •Становішча сялянства. Формы антыфеадальнай барацьбы
- •Аднаўленне гарадоў у другой палове XVII – першай палове XVIII ст. Узнікненне мануфактур
- •Культура
- •Лекцыя 36. КультуРа беларусі ў другой палове XVII – першай палове XVIII ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця беларускага народа
- •Грамадска-палітычная думка. Навука
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Лекцыя 37. Спробы дзяржаўных рэформ. Першы падзел рэчы паспалітай
- •Паглыбленне палiтычнага крызiсу
- •Рашэнні сойма 1764 г. Выбранне каралём Станіслава Панятоўскага
- •Выступленне Барскай канфедэрацыі
- •Першы падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 38. «вялікі» сойм. Другі падзел рэчы паспалітай
- •Чатырохгадовы сойм і яго рашэнні
- •Канстытуцыя 3 мая 1791 г.
- •Дзейнасць Таргавіцкай канфедэрацыі
- •Другі падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 39. Паўстанне 1794 г. Трэці падзел рэчы паспалітай
- •Прычыны і пачатак паўстання
- •Тадэвуш Касцюшка
- •Асаблівасці паўстання на тэрыторыі Літвы і Беларусі
- •Паражэнне паўстання. Трэці падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 40. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у другой палове хvііі ст.
- •Развіццё фальварковай і сялянскай гаспадаркі
- •Аграрная рэформа Антонія Тызенгаўза
- •Гарады і гарадское насельніцтва
- •Рамяство, гандаль, мануфактурная вытворчасць
- •Культура
- •Лекцыя 41. КультуРа беларусі ў другой палове xviiі ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Літаратура
- •Крыніцы
- •Храналогія
- •220013, Г. Мінск, праспект ф.Скарыны, 79.
Аграрная рэформа Жыгімонта іі Аўгуста "Валочная памера". "Устава на валокі" 1557 г.
У 1557 г. Жыгімонт ІІ Аўгуст правёў у сваіх вялікакняжацкіх уладаннях аграрную рэформу, якая мела на мэце ўпарадкаваць сялянскае землекарыстанне, каб павялічыць свае даходы. Яе пачынальнікамі былі ўпраўляючыя каралевы Боны, маці Жыгімонта ІІ Аўгуста, якая ажыццявіла гэтую рэформу ў сваіх памесцях (Кобрынская і Пінская эканоміі) яшчэ ў 30 – 40-я гады XVI ст.
Згодна з рэформай сялянскі надзел складала валока памерам у 30 моргаў (морг раўняўся 0,71 га), або 21,36 га незалежна ад якасці глебы, на якой ён знаходзіўся (добрай, сярэдняй ці нават дрэннай). Непрыдатная для ворыва зямля, што сустракалася ў надзеле, кампенсавалася адпаведнай дабаўкай. Таму на практыцы валокі былі розных памераў – ад 30 да 46 моргаў, але лічыліся адной падатковай адзінкай.
Акрамя падворнага надзела, сялянам адводзіліся землі агульнага карыстання: сенажаці, выганы, дубровы і г. д. За абшчынамі было захавана права "ўваходу" і "ўступу" ў пушчы, балоты і азёры маёнтка. Тут сяляне маглі займацца бортніцтвам, нарыхтоўваць дровы і будаўнічы матэрыял, пасвіць жывёлу, лавіць рыбу.
Зямля ў першую чаргу адводзілася пад гаспадарскія двары (фальваркі), якія ствараліся на самых лепшых землях. У той час у Заходняй Еўропе ў сувязі з ростам гарадоў рэзка ўзрос попыт на збожжа, і вялікі князь, каб папоўніць казну, імкнуўся пашырыць дваровую гаспадарку і пасевы збожжавых культур. Памеры фальваркаў былі рознымі: ад 8 да 15 валок зямлі (гэта ад 200 да 400 гектараў) і больш. Сялянскія надзелы размяркоўваліся па жэрабю па адной валоцы на двор, незалежна ад памеру і колькасці сем'яў, якія ўваходзілі ў яго. Калі надзелаў было больш, чым мелася сялянскіх двароў, то на іх запрашаліся сяляне з іншых вёсак. Калі ж на астатнія валокі не было каго садзіць, яны заставаліся пустымі. Моцныя сялянскія гаспадаркі бралі і па дзве валокі.
Сяляне, якіх перасялялі на новыя надзелы, дзяліліся на два разрады – людзей "цяглых" і "асадных".
Цяглыя сяляне належалі да той катэгорыі насельніцтва, становішча якой было дакладна вызначана законам аб правядзенні валочнай памеры – "Уставай на валокі" 1557 г. Колькасць сялян залежала ад памеру фальварка. На адну валоку фальварковай зямлі наразалася сем валок цяглых. Сяляне, якіх садзілі на цяглыя валокі, павінны былі сваім інвентаром і сваім цяглом (рабочай жывёлай) апрацоўваць фальварковую зямлю. Цяглыя валокі наразаліся паблізу фальварка.
Павіннасці |
Адзінкі вымярэння |
Якасць зямлі |
|||
добрая |
сярэдняя |
дрэнная |
вельмі дрэнная |
||
Паншчына |
дзён у тыдзень |
2 |
2 |
2 |
2 |
Чынш |
грошаў |
21 |
12 |
8 |
6 |
Авёс |
бочак |
2 |
2 |
1 |
- |
грошаў |
20 |
20 |
10 |
- |
|
Сена |
вазоў |
1 |
1 |
1 |
- |
грошаў |
5 |
5 |
5 |
- |
|
Гусі |
штук |
1 |
1 |
1 |
1 |
пенязеў |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
1,5 |
|
Куры |
штук |
2 |
2 |
2 |
2 |
пенязеў |
16 |
16 |
16 |
16 |
|
Яйкі |
штук |
20 |
20 |
20 |
20 |
пенязеў |
4 |
4 |
4 |
4 |
|
Невад |
грошаў |
2 |
2 |
2 |
2 |
Стацыі* |
грошаў |
2,5 |
2,5 |
2,5 |
2,5 |
Талокі |
дзён у год |
4 |
4 |
4 |
4 |
Сенакос |
Усім войтаўствам урочна |
||||
Вартаўнікі |
Па чарзе ў воласці |
||||
Падводы |
Па чарзе ў вёсцы |
||||
Будаўніцтва, рамонт дарог і мастоў |
Усім войтаўствам па меры патрэбы
|
Асноўнай павіннасцю цяглых сялян была паншчына – два дні ў тыдзень з валокі. Гэтае патрабаванне "Уставы" выконвалася без усякіх выключэнняў. Акрамя паншчыны, цяглыя сяляне выконвалі і іншыя павіннасці, якія таксама былі дакладна вызначаны "Уставай" 1557 г., іх памеры залежалі ад якасці зямлі (гл. табліцу).