- •Лівонская вайна
- •Лекцыя 20. Шлях да любліна
- •Лівонская вайна
- •Люблінская унія 1569 г.
- •Утварэнне Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 21. Палітычная сітуАцыя ў рэчы паспалітай у 70–80-я гады XVI ст.
- •Першае бескаралеўе. Стэфан Баторый
- •Статут Вялiкага княства Лiтоўскага 1588 г. – выдатны помнiк прававой думкi
- •Лекцыя 23. Гарады I мястэчкi Беларусi ў XIV – першай палове XVII ст.
- •Эканамiчнае развiццё гарадоў I мястэчак
- •Сацыяльная структура і сістэма кіравання ў гарадах
- •Арганізацыя абароны гарадоў Беларусі
- •Лекцыя 30. Гарадскія паўстанні канца хvі – першай трэці хvіі ст.
- •"Каляндарны бунт" у Полацку
- •Выступленні супраць гарадской адміністрацыі ў Магілёве і Мазыры
- •Антыуніяцкія хваляванні
- •Лекцыя 22. Афармленне прыгоннага права ў беларусі (XV– XVI стст.)
- •Формы феадальнага землеўладання і феадальных адносін у вкл
- •Аграрная рэформа Жыгімонта іі Аўгуста "Валочная памера". "Устава на валокі" 1557 г.
- •Павіннасці цяглых сялян з валокі паводле "Уставы на валокі" 1557 г.
- •Асноўныя этапы юрыдычнага афармлення прыгоннага права
- •Царква і рэлігія на беларусі
- •Лекцыя 24. Рэлiгiя I царква на Беларусi ў XIII–XVI стст.
- •Праваслаўе ў палiтыцы вялiкiх князёў
- •Распаўсюджванне і прывілеі каталiцызму ў вкл
- •Рэфармацыя
- •Контррэфармацыя. Дзейнасць езуiтаў на Беларусi
- •Лекцыя 25. Берасцейская царкоўная унiя
- •Унiяцкая iдэя ў Вялікім княстве Літоўскім
- •Падрыхтоўка I зацвярджэнне унii, яе ўмовы
- •Барацьба унiяцкай царквы за iснаванне I самабытнасць
- •Беларускае адраджэнне
- •Лекцыя 26. Культура Беларусi ў XVI–першай палове XVII ст.
- •Асаблiвасцi Адраджэння на Беларусi
- •Лiнгвiстычная сiтуацыя
- •Лекцыя 27. Пачатак Усходнеславянскага I беларускага кнiгадрукавання
- •Францыск Скарына
- •Рэфармацыйнае кнiгадрукаванне
- •Прыватныя друкарні
- •Брацкiя друкарнi
- •Лекцыя 28. Лiтаратура XVI – першай паловы XVII ст.
- •Лацiнамоўная паэзiя
- •Сымон Будны
- •Царкоўна-рэлiгiйная публiцыстыка
- •Летапiсы, гiсторыка-мемуарная і палiтычная лiтаратура
- •Сiмяон Полацкi
- •Лекцыя 29. Мастацтва XVI – першай паловы XVII ст.
- •Жывапiс, скульптура
- •Дойлiдства
- •Музыка і тэатр
- •Беларусь у сярэдзіне хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Развіццё казацкага руху ў Беларусі. Арганізацыя абароны вкл
- •Абарона Пінска і першы рэйд Радзівіла
- •Лоеўская бітва 1649 г.
- •Падзеі 1650 – 1651 гг. Вынікі вайны
- •Лекцыя 32. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654 – 1667 гг.
- •Прычыны вайны. Кампанія 1654 г.
- •Контрнаступленне арміі вкл. Ваенная кампанія 1655 г.
- •Пачатак першай Паўночнай вайны. Кейданская унія 1655 г.
- •Віленскае перамір’е 1656 – 1658 гг.
- •Народнае супраціўленне
- •Пачатак вызвалення вкл. Андрусаўскі мір
- •«Хатняя вайна» 1696 – 1700 гг.
- •Змена канфесiйнай сiтуацыi
- •Лекцыя 34. Беларусь ў другой Паўночнай вайне
- •Прычыны і пачатак вайны
- •Раскол шляхты вкл
- •Ваенныя дзеянні 1706 – 1708 гг.
- •Завяршэнне вайны
- •Вайна за “польскую спадчыну”
- •Лекцыя 35. Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель у другой палове хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Наступствы войнаў сярэдзіны XVII – пачатка XVIII ст.
- •Шляхі аднаўлення сельскай гаспадаркі
- •Становішча сялянства. Формы антыфеадальнай барацьбы
- •Аднаўленне гарадоў у другой палове XVII – першай палове XVIII ст. Узнікненне мануфактур
- •Культура
- •Лекцыя 36. КультуРа беларусі ў другой палове XVII – першай палове XVIII ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця беларускага народа
- •Грамадска-палітычная думка. Навука
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Лекцыя 37. Спробы дзяржаўных рэформ. Першы падзел рэчы паспалітай
- •Паглыбленне палiтычнага крызiсу
- •Рашэнні сойма 1764 г. Выбранне каралём Станіслава Панятоўскага
- •Выступленне Барскай канфедэрацыі
- •Першы падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 38. «вялікі» сойм. Другі падзел рэчы паспалітай
- •Чатырохгадовы сойм і яго рашэнні
- •Канстытуцыя 3 мая 1791 г.
- •Дзейнасць Таргавіцкай канфедэрацыі
- •Другі падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 39. Паўстанне 1794 г. Трэці падзел рэчы паспалітай
- •Прычыны і пачатак паўстання
- •Тадэвуш Касцюшка
- •Асаблівасці паўстання на тэрыторыі Літвы і Беларусі
- •Паражэнне паўстання. Трэці падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 40. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у другой палове хvііі ст.
- •Развіццё фальварковай і сялянскай гаспадаркі
- •Аграрная рэформа Антонія Тызенгаўза
- •Гарады і гарадское насельніцтва
- •Рамяство, гандаль, мануфактурная вытворчасць
- •Культура
- •Лекцыя 41. КультуРа беларусі ў другой палове xviiі ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Літаратура
- •Крыніцы
- •Храналогія
- •220013, Г. Мінск, праспект ф.Скарыны, 79.
Музыка і тэатр
Першыя носьбiты музычнага прафесiяналiзму на тэрыторыi Беларусi – вандроўныя акцёры: музыкi, скамарохi. Сярод iх у старажытнасцi былi гусляры (гусельнiкi), гудочнiкi (гудкi), дудары, дудачнiкi, выканаўцы на бубнах. З XVI–XVII стст. з'яўляюцца скрыпачы (скрыпкi, смыкi) i цымбалiсты. Яны ўдзельнiчалi ў княжацкiх застоллях i ваенных паходах, у вяселлях, калядах, русаллях, суправаджалi батлеечнiкаў, iгралi танцы на святах. Пастаянныя ганеннi з боку царквы i ўлад (напрыклад, пастанова Вiленскага сойма 1656–1666 гг. аб абкладаннi скамарохаў падаткамi) i развiццё прафесiйных формаў тэатральнага мастацтва паступова вялi да знiкнення скамарошаства як прафесii. Да народна-прафесiйных музыкантаў належалi таксама вандроўныя старцы, якiя спявалi пад акампанемент лiры духоўныя вершы, псалмы, гiстарычныя песнi.
Старажытная праваслаўная царкоўная музыка беларусаў, рускiх, украiнцаў узяла фармальныя, вонкавыя прыкметы ад вiзантыйскiх царкоўных спеваў, але стварыла свой арыгiнальны па форме i зместу знаменны распеў. Яго ладавую аснову складала "осьмагласие" (сiстэма з васьмi ладоў), якая канчаткова сфармiравалася ў канцы XVI – пачатку XVII ст. У другой палове XVI ст. на Беларусi пашырылiся партэсныя шматгалосныя спевы (спяванне па партэсах – партыях, запiсаных у пяцiлiнейнай нотнай сiстэме).
Буйнымi асяродкамi царкоўнай i свецкай музычнай культуры ў XVI–XVII стст. становяцца брацтвы. У брацкiх школах моладзь атрымлiвала музычную адукацыю, пры iх стваралiся хоры, якiя ўдзельнiчалi ў паказах школьнага тэатра.
Разам са школьным тэатрам з XVI ст. пашыраецца беларускi народны лялечны тэатр батлейка, якi арганiзоўваўся вандроўнымi шкалярамi, мяшчанамi, сялянамi. У яго рэпертуар уваходзiлi рэлiгiйныя п'есы (напрыклад "Цар Iрад"), а таксама жанравыя сцэнкi, пабудаваныя на фальклорным матэрыяле i насычаныя сацыяльнай сатырай. Яны высмейвалi паноў, карчмароў i г. д., процiпастаўляючы iм станоўчых герояў з народа. Сцэнай служыла двухпавярховая скрынка, што нагадвала царкву або хатку. Паказы рабiлiся на абодвух паверхах. Батлеечнiкi вадзiлi драўляныя лялькi на шпянях па проразях у падлозе паверхаў. У паказах удзельнiчалi да 40 персанажаў. Батлеечныя спектаклi суправаджалiся музыкай – папулярнымi кантатамi, народнымi песнямi i танцамi. Яны выконвалiся iнструментальнымi ансамблямi, што звычайна складалiся са скрыпача, цымбалiста i бубнача.
У канцы XVI – пачатку XVII ст. узнiкаюць школьныя тэатры пры езуiцкiх навучальных установах. На плошчах i вулiцах гарадоў iмi ладзяцца тэатралiзаваныя мiстэрыi, заклiканыя пашырыць кола прыхiльнiкаў каталiцкага веравучэння. Развiццё iнструментальнай музыкi звязана таксама з каталiцкiмi набажэнствамi.
У другой палове XVI ст. зроблены першыя спробы нотадрукавання на Беларусi: Берасцейскi канцыял-зборнiк "Песнi хвал боскiх", выдадзены ў 1558 г. у Бярэсцi Я. Зарэмбам, i Нясвiжскi спеўнiк 1563 г. М. Кавячынскага, якi ўтрымлiвае 40 псалмоў i 110 песень з нотамi.
З другой паловы XVI ст. у побыт уваходзяць канты – бытавыя харавыя песнi-гiмны на свецкую (уласна канты) i рэлiгiйную (псалмы) тэматыку. Псалмы i канты набылi папулярнасць у гарадскiм i сялянскiм асяроддзi, увайшлi ў вясельны абрад.
Такiм чынам, беларуская культура XVI – першай паловы XVII ст. – складаная i своеасаблiвая. У ёй змагалiся самыя разнастайныя, нярэдка супрацьлеглыя тэндэнцыi, адначасова ўжывалiся i ўзаемадзейнiчалi найноўшыя i застарэлыя, перадавыя i кансерватыўныя iдэi, плынi, стылi. Адсюль i яе стракатасць, адсутнасць гарманiчнага адзiнства. Гэта было абумоўлена складанасцю i супярэчлiвасцю грамадскага жыцця Беларусi ў той перыяд гiстарычнага развiцця, а таксама тым, што на беларускiх землях сутыкалiся, перакрыжоўвалiся i сiнтэзавалiся дзве магутныя культурна-iдэйныя плыні – каталiцкага Захаду i праваслаўнага Усходу. Першыя парасткi новага ва ўмовах панавання феадальнай iдэалогii, сярэднявечнага тыпу культуры прабiвалiся марудна, з цяжкасцю, хаця для iх ужо былi створаны пэўныя сацыяльна-гiстарычныя ўмовы.