пособие латынь

n.idns, -us m шаг, ступень		gravis, -e тяжелый, опасный
Uncius,-fis m	волна	altus, -а, -um высокий
iikiihis, -us f рука		immobilis, -e неподвижныii
1’dii, -us n мороз		acer, acris, acre суровый
■,uiliis, -Os m	nemie, напев	ignobilis, -e незнатный, неизвестныit
i un us, -us ш	коляска	novus, -a, -um новый
.nus, -us f игла, булавка		crinalis, -e относящийся к
семи,-us n колено		волосам, головной
		aeger, -gra, -grum больной

Задание 2. Переведите и заучите.

1) Brevi manu. 2) Comu copiae. 3) Lapsus linguae. Lapsus i .ihimi. Lapsus memoriae. 4) Status quo. Status quo ante. 5) Casus belli. 6) Senatus consultum.

Задание 3. Сделайте грамматический разбор, переведите, вмените в поговорках инфинитив личной формой глагола.

1) In portu navigare. 2) Naufragium in portu facere. 3) In sinu viperam habere. 4) Vere flores, aestu numerare aristas [Ovid.]. 5) E

liiiclu arborem	cognoscere.	6) Properare grandi	gradu [Plaut.].
/ 1 fxcitare fluctus in simpAlo [Cic.]. 8) Magno iam			conatu magnas
nugas dicere [Ter.].
Задание 4. Сделайте грамматический разбор. Переведите.
1) Ventus	... est fluctus	aeris [Plin. M.]. 2) Multi divitias des­

piciunt, quos parvd contentos tenuis victus cultusque delectat [Cic.]. i) Est virtutis conciliare animos hominum et ad usus suos adiungere /( '/<■.]. 4) Senatus odit te ... afflictorem ac perditorem ... ordinis ac nominis sui [Cic.]. 5) Nolite, quod pigri agricolae faciunt, maturos huclCis per inertiam amittere e manibus [Curt.]. 6) Sed in tumultu fes- i matio quoque tarda est [Curt.]. 7) Turnus rapido cursu media agmina

i nmpit [Verg.].	8) Quae fugiiint, celeri || carpite poma manu [Ovid.].
')> Ab his mons	longo spatio in occasum ab ortu tendit [Plin. M.].

Ili) Quid est tam commune, quam spiritus vivis, terra mortuis, mare Iliiduantibus? [Cic.]. 11) Inpastus ... leo ... manditque trahitque molle pecus mutumque metu, fremit ore cruento [Verg.].

12)Fertque vagos mediae |j per muta silentia noctis incomitata gradus (Medea). [Ovid.]

I )) ( )lli* somn(um) ingens || rumpit pavor, ossaqu(e) et artus pciTundit toto || proruptus corpore sudor. [Verg.]

14)Nos tibi, blanda Venus, || puerisque potentibus arcu plaudimus; inceptis || annue, Diva, meis. [Ovid.]

15)... tendit iter || velis portiimque relinquit. Adspirant aur(ae) in || noctem nec candida cursus

lima negat, splendёt || tremulo sub lumine pontus. [Verg.]

Задание 5. Определите латинский источник русских слов. Маникюр, мануальный, манипуляция, манускрипт; кант,

кантилена, кантор; ляпсус; статус, статуя; казус, казуальный; фруктоза; культ; узус, узуальный; курс, курсировать, дискурс; ас­ пект, ретроспектива, проспект; артикуляция, артикул, артикль; спиритизм, спирант, аспирация.

Flosculi et proverbia

1) Usus magister est optimus [Cic.]. - Usus magister egregius [Plin. J J . 2) Saepe tacens odii || semina vultus habet [Ovid.]. - Saepe tacens vocem || verbaque vultus habet [Ovid.].

X

Vсклонение имен существительных

	res, rei f	вещь,		dies, -ei m	день
	дело, обстоятельство			(f срок)
Nom.	res	dies	Pl.	res	dies
Gen.	rei	diei		rerum	dierum
Dat.	rei	diei		rebus	diebus
Acc.	rem	diem		res	dies
Abi.	re	die		rebus	diebus
Voc.	o res!	o dies!		o res!	o dies!

<>Ilc (//м

ille.

Задание 1. Переведите и запомните устойчивые сочетания: ies publica; res adversae; res incerta; res novae; res gestae; res secundae; res angustae; rerum scriptor.

Задание 2. Составьте словосочетания и просклоняйте их, указав тип склонения каждого слова.

effigies, -ei f образ, призрак meridies, -ei m полдень acies, -ei f боевой строй res, rei f дело, вещь

cereus, -a, -um восковой

aestuosus, -a, -um жаркий, знойный triplex, -icis трехколенный militaris, -e военный

Задание 3. Переведите и запомните.

1) Bona fide. Mala fide. 2) Fallax species rerum. 3) In medias res. 4) O fallacem hominum spem! [Cic.] - O spes fallaces! [Cic.]. 5) Carpe diem [Hor.]. 6) Est modus in rebus [Hor.]. 7) Res age

/Ovid.].

Задание 4. Сделайте грамматический разбор. Переведите. 1) Res est magna tacere! [Mart.]. 2) Pervigilat noctes totas, tum

autem ... domi sedet totas dies [Plaut.]. 3) lupplter res hominum ac deorum, ... mare ac terras, variisque mundum temperat horis [Hor.]. 4) Recte ego meam rem sapio [Plaut.]. 5) Quaecunqu(e) ex merito || spes venit, aequa venit [Ovid.]. 6) Imperatorum res adversae auctorilatem minuunt [Caes.]. 7) Germanorum vita omnis in venationibus alque in studiis rei militaris consistit [Caes.]. 8) Incerta pro spe || non munera certa relinque [Avian.]. 9) Mors ultima linea rerum est [Hor.]. 10) Res secundae valent commutare naffiram, et raro quisquam erga bona sua satis cautus est [Curt.]. 11) Sed fortuna, quae rebus formam preliumque constituit, hic quoque militiae probrum vertit in gloriam /Curt.]. 12) Ad rem publicam ... commoda veniunt, si moderatrix om­ nium rerum praesto est sapientia [Cic.]. 13) Bocchus cum peditibus ...

postremum Romanorum aciem invadunt [Sali]. 14) Est rerum omnium magister usus [Caes.]. 15) Feriarum festorumque dierum ratio in liberis requietem litium habet et iurgiorum, in servis operum et la­ borum [Cic.]. 16) Ego te perditorem et vexatorem rei publicae fero / ( 'ic.J. 17) Et naves habent Veneti plurimas et scientia atque usu rerum nauticarum ceteros antecedunt [Caes.]. 18) Fortes et duri Spartiatae,

ni >11'11,1111	lubrl vim ici publicae disciplina [Cic.].		19) Pauper enim non
. i, || im	inum	siippctil usus [Hor.]. 20) Fortitudo est rerum magna-
11и n .ippelilm ct		rerum humilium contemptio et	laboris cum utilitatis

i.iiiomperpessio /Ad Her.]. 21) Sol signa pervadens auget et minuit (Ik-iimii el horarum spatia [Vitr.]. 22) Ita sunt res nostrae: ut in secun­

dis, 11 iixae, ut	in adversis, bonae. In re familiari valde sumus, ut scis,
ju ilurbati. Praeterea sunt quaedam		domestica, quae litteris non com-
11111Io /Cic.].	23) Abduco me ...	ab omni rei publicae cura [Cic.].

' I) Res operosa est et hominis perdiligentis [Cic.]. 25) Atqui non in­ dignitas rerum sponsionis vinculum levat [Liv.]. 26) Res est solliciti || plena timoris amor [Ovid.]. 27) Illa res ad meum officium pertinet /('ic .[ 28) Meo periculo rem gero [Plaut.].

29) ...qu5circa vivite fortes fortiaqu(e) adversis || opponite pectora rebus. [Hor.]

30)Quis sibi res gestas [| Augusti scribere sumit?

Bella quis et paces || longum diffundit in aevum? [Hor.]

31)... Sicut grex totus in agris

Unius scabie || cadit et porrigine porci,

Uvaque conspecta || livorem ducit ab uva. [luv.]

32)Est modus in rebus, || sunt certi denique fines,

quas ultra citraque || nequit consistere rectum. [Hor.]

Задание 5. Назовите латинский первоисточник данных рус­ ских слов, объясните их значение: республика, реализм, реалия, ребус; меридиан; деизм; субмарина, марина; вариант; оппозиция, оппонент; официальный; конспект; модус; авторитет; консистен­ ция; линия, линейный, линейка; Валентин; конституция; аппетит; утилитарный.

Flosculi et proverbia

1) Nihil agenti dies est longa. - Nullus agenti dies longus e /Sen./. 2) Albo lapillo notare diem. - Diem laetum candido calculo notare. 3) Suo remigio rem gerere. - Rem collo et cervicibus suis sustinere. —Alienam rem periculo curare. 4) Credite rebus [Ovid.]. — Adde lidem dictis [Ovid.]. 5) Dies diem docet. 6) Rapit hora diem /lior./. 7) Nulla dies sine linea [Plin. M.]. 8) Invidia festos dies non

■I J M I . 9 ) Spes bona dat vires.

Praesens indicativi passivi. Infinitivus praesentis passivi.

Страдательная конструкция. Ablativus auctoris.

Ablativus instrumenti. Accusativus duplex. Nominativus duplex

Praesens indicativi passivi:

осн. praes. + личные окончания pass.:

Sg. 1. -or (-r)	Pl. 1. -mur
2. -ris (-re)	2. -mini
3 .-ffir	3 .-ntur

Перевод: ornor я украшаюсь (кем-то) punior я наказываюсь (кем-то) doceris ты обучаешься (кем-то) dicitur он говорится, называется

Inf. praes, pass.: осн. praes. + -n (I, II, IV спр.) -I (III спр.)

oma-rl	быть украшенным, украшаться
doce-ri	обучаться
punl-rl	наказываться
dic-Г	быть сказанным, быть называемым, гово­
statu-T	риться, называться
	решаться, постановляться
cap-I	браться

Задание 1. Запишите infinitivus praesentis actTvi, определите основу praesentis и тип спряжения. Проспрягайте в Praesens nhlicatlvipassivi. Дайте перевод (одного лица - на выбор).

Numero, duco, quaero, gero, creo, fingo, augeo, impedio, minuo, moveo, veto, fmio, moneo, prohibeo.

Задание 2. Образуйте infinitivus praesentis passivi от глагомон, приведенных в задании 1. Дайте перевод.

JJ»

t.i |.лn m* 3. Сделайте грамматический разбор и переведите.

I ) Magno malo est hominibus avaritia, idcirco quod homines m.irms el multis incommodis conflictantur propter immensam pecu­ niae cupiditatem [Ad Her.]. 2) Quae frumenta sicca moluntur, plus laimae reddunt [Plin. M.J. 3) Bos in Aegypto etiam numinis vice coli­ tur jPlin. M /. 4) Divitiarum et formae gloria fluxa atque fragilis est, villus clara aetemaque habetur [Sali.]. 5) Fortuna simul cum moribus mmutatur. Ita imperium semper ad optimum quemque a minus bono transfertur [Sali.]. 6) Interea fidei causa mittitur a consule Sextius quaestor in oppidum Iugurthae Vagam. Elephanti triginta, pecus atque

equi	multi cum parvo argenti pondere quaestori traduntur [Sali.].
7)	Terraqu(e) inumbratur || qua nimbi cumque feruntur [Lucr.].

X) Moventur homines ... amore et fratrum, ut coniugum, ut liberorum, ut familiarium [Cic.]. 9) Prudentia in suis rebus domestica, in publicis civilis appellari solet [Cic.]. 10) Pares autem, ut est in vetere prover­ bio, cum paribus maxime congregantur [Cic.]. 11) Solvitur acris hiems

... nec prata canis albicant pruinis [Hor.]. 12) Ut piscibus aqua, sic nobis aer crassus offunditur [Cic.]. 13) Otii vitia negotio discutiuntur [Curt.]. 14) Nobilis equus umbra quoque virgae regitur, ignavus ne calcari quidem concitatur [no Curt.]. 15) Sed necessitas ante rationem est, maxime in bello, quo raro permittitur tempora legere [Curt.]. 16) Non est diuturna possessio, in quam gladio inducimur: benefi­ ciorum gratia sempiterna est [Curt.]. 17) Mesopotamiae regione tantus est vapor solis et coeli, quo cuncta velut igne torrentur. Fontes aqua­ rum et rari sunt et incolentium fraude celantur: ipsis usus patet, ignotus est advenis [Curt.]. 18) Suis fortuna cuique fingitur moribus [Cic.]. 19) Ut oculi pictura tenentur, sic aures cantibus [Cic.]. 20) Tollitur fortunae discrimen in morte [Cic.]. 21) Beati, qui honorati sunt, viden­ tur, miseri autem, qui sunt inglorii [Cic.]. 22) Massilienses nostri cli­ entes per delectos et principes cives summa iustitia reguntur [Cic.]. 23) Magis in aliis cernamus, quam in nobismet ipsis, si quid delinqui­ tur [Cic.]. 24) Summum bonum a Stoicis dicitur convenienter naturae vivere [Cic.]. 25) Vera gloria radices agit atque etiam propagatur, ficta omnia celeriter tamquam flosciili decidunt [Cic.]. 26) Dolorum cum admoventur faces, praeter modum plerique exterrentur [Cic]. 27) Contemnuntur ii (homines), qui “nec sibi nec alteri”, ut dicitur, in quibus nullus labor, nulla industria, nulla cura est [Cic.]. 28) Male enim se res habet, cum quod virtute effici debet, id temptatur pecunia

/Cic./. 29) Et ... officia non eadem disparibus aetatibus tribuuntur ,iliai|ue sunt iuvenum, alia seniorum [Cic.]. 30) Fortis vero animi cl constantis est non perturbare in rebus asperis [Cic.]. 3 I) Omnes enim liabimur et ducimur ad cognitionis scientiae cupiditatem, in qua excel­ lere pulchrum putamus [Cic.]. 32) Nam ut agri non omnes frugi leri uni, qui coluntur, ... sic animi non omnes culti fructum ferunt /Cic /. i S) Honos alit artes, omnesque incenduntur ad studia gloria, iacentque ea semper, quae apud quosque inprobantur [Cic.]. 34) Aliter enim cum lyranno, aliter cum amico vivitur [Cic.]. 35) Tricliniis hibernis non est utilis subtilis ornatus, quod ea et ab ignis fumo et ab luminum crebris Iuliginibus corrumpuntur [Vitr.]. 36) ... pro magna teste vetiistas creditur [Ovid.]. 37) Res disputatione ad mediam noctem perducitur /Caes.]. 38) Ego primam {partem) tollo, nominor quia leo [Phaedr.].

19)Sol ruit interea || et montes umbrantur opaci [Verg.]. 40) Interdum

||miscentur tristia la6tis [Ovid.]. 41) Saepe decipimur specie recti /Пог.]. 42) Latina mihi facundia ... similis Graecae ac prosus dis­ cipula eius videtur [Quint.]. 43) Quod semper movetur, aeternum est /Cic.]. 44) Mulier abundat audacia, consilio et ratione deficitur [Cic.]. IS) Avaritia pecuniae studium habet, ... semper infinita et insatiabilis est, neque copia neque inopia minuitur [Sali.]. 46) Dicitur vulgari quo­ dam proverbio: qui me amat, amat et canem meum.

47)... pratensibus optima fungis

natura (e)st; aliis || male creditur.

[Hor.]

48)... D(um) aes exigitur, dum mula ligatur, tot(a) abit hora. [Hor.]

49)Hi' iaciilo pisces, || illi capiuntur ab hamis,

Hos cava contento || retia fune trahunt. [Ovid.] 50) Cum modo frigoribtis || premimur, modo solvimur aestu,

Aere non certo |j corpora languor habet. [Ovid.]

51)... spinosis || ignis subponltur herbis,

quae neque dant flammas || 1em'que tepore cremantur. [Ovid.]

52)Interea magnum || sol circumvolvitur annum,

et glacialis hiems || aquilonibus asperat undas. [Verg.]

53)Sol etiam caeli || de vertice dissipat omnes Ardor(em) in partes || et lumine conserit arva;

In terras igitur || quoque solis vergitur ardor. [Lucr.]

54)Nam tua res agitur, || paries cum proximus ardet, Et neglecta solent |j incendia siimere vires. [Hor.]

>■') Роша dal autumnus; || formosa (e)st messibus aestas,

	Ver praebet flores, || igne levatur hiems. [Ovid.]
>6) Quot lepores in Atho, || quot apes pascuntur in Hybla,
I	л'tore quot conchae, || tot sunt in amore dolores. [Ovid.]
57)	Sic rerum summa novatur
Semper, et inter se || mortales mutua vivunt.
Augescunt aliae || gentes, aliae minuuntur,

Inque brevi spatio || mutantur saecl(a) animantum

Et quasi cursores || vitae lampada tradunt. [Lucr.]

58)... iniustum || rigido ius dicitur ense,

	dantur et in medio || volnera saepe foro.	[Ovid.]
59)	Dicique beatus
	Ant(e) obitum nemo || supremaque funera debet. [Ovid.]
60)	Omnia vertuntur. || Certe vertuntur amores:
	Vinceris aut vincis, || haec in amore rota (e)st. [Prop.]

Задание 4. Сделайте грамматический разбор. Переведите. Замените конструкцию: действительную переведите в страда­ тельную, страдательную - в действительную.

1)Poetas Plato deorum filios et sapientiae patres ac duces vocat.

2)Fruges Cererem appellamus, vinum autem Liberum [Cic.]. 3) Galli

Mercurium omnium inventorem artium ferunt, viarum atque itinerum ducem [Cic.]. 4) Cena ministratur a pueris tribus [no Hor.]. 5) Ex puteis iiiglbus aquam calidam trahunt [no Cic.]. 6) Optima autem he­ reditas a patribus traditur liberis ... gloria virtutis rerumque gestarum /Cic.]. 7) Persarum a Xenophonte victus exponitur [Cic.]. 8) Honos alit artes, omnesque incenduntur ad studia gloria [Cic.]. 9) Semper aer spiritu aliquo movetur [Plin. J.]. 10) Nutritur vento, || vento restingui­

tur ignis	[Ovid.].	11) Corpora vix ferro || quaedam sanantur acuto
/O vid).	12) Mare	totum ventis agitatur et undis [no Ovid.]. 13) ... Nec

placldiim || membris dat cura quietem [Verg.]. 14) At virtus nihil inex­ pertum omittit [Curt.]. 15) In libro eo praeclare explicatur ... Acade­ miae veleris auctoritas [Cic.]. 16) Ciceronem una voce universus populus consulem declarat. 17) Cato nutricem plebis Romanae Siciliam nominat. 18) Iuppiter a poetis pater divorumque hominumque ilu ilur / ( 'ic.J. 19) Rex Philippus Aristotelem Alexandro filio doctorem </<■<■//. 20) Mare Tuscum e nostris plurimi internum vocant [Plin. M.].

Ii llomcrus non Aiacem nec Achillem, sed UlTxem appellat urbis v r.i.ilon-m /Cic.]. 22) Thebani Philippum, Macedoniae regem, ducem

• 1 i и11/lustin.].	23) Homines caecos reddit cupiditas [Cic.l.	24)	Ko-
iH.mi icges suos	Caesares Augustosque nominant. 25) Sale	... ct	la-
1 1 iir; ( 'aesar ... vicit omnes [Cic.]. 26) Sol mundum omnem		sua luce

• omplcl /Cic.]. 27) Leges omnium salutem singul5rum saluti anle- |i<Hinni /Cic.]. 28) Altera manu fert lapidem, panem ostentat altera

/riiiul /.	29) Judex damnatur, cum nocens absolvitur [P. Syr.J.
UM Audaces cogimur esse metu [Ovid.].
Задание 5. Укажите значение русских слов и назовите ла­
пин кий	источник данных лексем: конкретный; дискретный, дек-

I >1 i . секрет, секреция, секретарь, секретер; конфликт; флюид; му- I .шин, коммутатор; фермент, конференция, конферансье, диффе- |и пциальный, индифферентный, преферанс, реферат, референт, рефери, референдум, трансферт; абстрактный, абстрагировать,

.и i рлкция, контрагент, контракт, экстракт, тракт, трактор, тракто- и,| 11,, трактат.

Flosculi et proverbia

1) Amicus certus in re incerta cernitur [Enn. ap. Cic.]. 2) Verus

.imiciis amore, more, ore, re cognoscitur. 3) Paritur pax bello [Nep.]. I) (hiod datur ex facili, || longum male nutrit amorem. [Ovid.] 5) Om­ ina miilantiir, || nihil interit [Ovid.]. 6) Amor tussisque non celatur. / ) Nemo debet bis puniri pro uno delicto. 8) Audacia pro muro habetur

/Siil!./. 9)	Clavus clavo pellitur [погов.].	10)	Ut salutamus, ita
i esa lutamur	[поел.]. 11) Noscitur ex	sociis	(vir) [погов.].

I ’) Numquam periciHum sine periculo vincitur [P. Syr.]. 13) Tertium

non	datur. 14) Sermo datur cunctis, || animi sapientia paucis [Cato].
I >)	Tempora mutantur et nos mutamur in illis [Лотарь I]. 16) Fabulis

non expletur venter [Erasm.]. 17) Flectitur iratus || voce rogante Deus /< >vid.[ 18) Quae datur officio, || non est mihi grata voliiptas [Ovid.]. 1 0 ) Conteritur ferrum, || silices tenuantur ab usu. [Ovid.] 20) Ardet de I.u ili stramen, cum iungltur igni [погов.]. 21) Maxima debetur || puero icvcrentia [luv.]. 22) Arcem ad virtutis longis ambagibus itur [Claud.]. ' i) Amor etiam deos tangit [Petr.]. 24) Cernuntur in agendo virtutes /( '/«• /. 25) Auditorum benevolentia crescit dicentium facultas [Prisc.].

Степени сравнения прилагательных. Ablativus comparationis. Genetivus partitlvus

Gradus	Gradus		Gradus
positivus	comparativus		superlativus
longus, -a, -um	long-ior (m,f),		long-issim-us, -a, -um
длинный,	long-ius (n)		длиннейший,
долгий,	более длинный,		самый длинный,
далекий	длиннее		очень длинный
tortis, -e	fort-ior (m,f)		fort-issim-us, -a, -um
крепкий,	fort-ius (n)		крепчайший,
сильный	более крепкий,		самый крепкии,
	крепче		очень крепкии
felix, -Teis	felic-ior (m,f)		felic-issim-us, -a, -um
счастливый	felic-ius (n)		счастливейший,
	более	счастли­	самый счастливый,
	вый, счастливее		очень счастливый
miser, -era, -erum	miser-ior (m,f)		miser-rfm-us, -a, -um
жалкии,	miser-ius (n)		несчастнеишии
несчастный	более	несчаст­
acer, acris, acre	ный, несчастнее
	acr-ior (m,f)		acer-rfm-us, -a, -um
острый	acr-ius (n)		остреишии
	более острый,
	острее_______
facilis, -е	facil-ior (m,f)		facil-lTm-us, -a, -um
легкий	facil-ius (n)		легчайший

более легкий, легче

Задание 1. Напишите словарные формы прилагательных. ( )С>разуйте формы сравнительной и превосходной степени, дайте перевод каждой формы: inimicus; tranquillus; similis; magnus; Iader; dignus; dulcis; uber; difficilis; prudens; peritus; incertus; fallax; lenius; iustus; illustris; fecundus; beatus; liber; gravis; potis; sapiens;