35.Құрал көрсеткішінің келтірілген салыстырмалы ауытқуы деген не?

Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы дегеніміз – абсолют ауытқудың шын мәнінен нақты мәннің ауытқуы. Салыстырмалы ауытқу дәлдікке кері шама болып табылады.

Ал құрал көрсеткішінің келтірілген салыстырмалы ауытқуы дегеніміз – құрал көрсеткішінің белгілі мәндер диапазонында ауытқуы болып табылады. Ол сенімделетін құралдың метрологиялық сипаттамаларына және өлшенетін шамаға байланысты. Өлшеу құралының оның белгілі бір келтірілген ауытқу шамасы келтірілсе, яғни құрал сол аралықта ғана ауытқи алады. Дәлдік өлшенетін шама мәнінің оның шын мәніне жақындығын білдіреді. Ал салыстырмалы ауытқу салыстырмалы ауытқу осы шын мәннен қаншалықты ауытқығанын көрсетеді.

Сенімделетін құрал көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы құралдың нақты көрсету керек мәнінен ауытқып көрсетуі. Көп жағдайда салыстырмалы ауытқу абсолют ауытқуға қарағанда көбірек шама, сондықтан жол бермеуге тырысу керек. Құралдың метрологиялық сипаттамаларына байланысты салыстырмалы ауытқу шамасын табуға болады. Орта факторларын да ескеру қажет.

Лабораториялық қондырғы келесі сенімделетін және эталондық құрылғылардан, сенімдеу сүлбелеріндегі ток пен кернеуді реттеуге арналған құралдар, эталондық құрылғылардың өлшеу шектерін кенейтуге арналган ток пен кернеуді өлшеу трансформаторларынан тұрады. Әртүрлі сырткы себептерге байланысты құрал олшеніп отырган электрлік А шамасының мәнін кандай да бір ∆А қателікпен корсетеді. Бұл кателік курал корсеткішінің абсолюттік ауыткуы деп аталады. А=А_u±∆А ; мұндагы А_u құралдын корсеткіші.бұдан А олшенетін шаманын шын мәні А_u+∆А және А_u-∆А интервалында жатады. Негұрлым курал дәл олшитин болса согуллым ∆А шамасы кіші болады, ендеше интервалда сонша кіші болады. Абсолюттік ауытку А_u-∆А олшенетін шама бірлігінде орнектеледі. Шын мәнді алу үшін олшенген А_u шамага косылатын шама δА түзету деп аталады.

А=А_u+δА будан түзету δА=А-А_u=-∆А. эталондвк куралдармен салыстыру әдісімен куралдарды сенімдегенде корсеткіштің абсолюттік ауыткуы былай аныкталады:

∆А=А_п-А_э; мундагы А_п-А шамасын олшегендегі сенімделіп жаткан құралдын корсеткіші; А_э дәл осы шаманы олшегендегі эталондык куралдын корсеткіші.

Баскаша айтканда эталондык куралдын корсеткіші накты, ягни олшеніп отырган шаманын шын мәніне жакын болады. Бул келесі екі шарттын орындалуы тиіс екенін корсетеді:

Эталондык курал сенімделетін куралдан ен болмаганда уш есе дәлірек болуы керек және онын жогаргы шегі сенімделетін куралдын жогаргы шегіне жакын болуы керек;

Олшеніп жаткан шама сенімделетіп жаткан куралга және эталондык куралга бирдей әсер етуі керек.

сенімделетін курал шкаласынын әр түрлі нүктелерінен алынган абсолюттік ауыткудын ∆А тәдірибелік мәні куралдын салыстырмалы ауыткуын есептеу ушүн колданылуы мумкин γ_пр=∆А/А_u ∙100

Абсолюттик ауыткудын шамасы әр түрлі мәндерді кабылдауы мүмкін, бірак ол сол куралдын ен улкен абсолюттік кателігіне ∆А_макс шамасынан аспайды. ∆А_макс шамасына томенде келтірілген куралдын ен улкен салыстырмалы кателігі сайкес келеді:

γ_(пр макс)=(∆А_макс)/А_u ∙100. Осылайша куралдын келтірілген салыстырмалы ауыткуы салыстырмалы ауыткудын жеке жагдайы болып табылады: γ=∆А/А_u ∙100 салыстырмалы ауытку А_u дын осуыне байл. азаяды. Сондыктан олшеніп жаткан шама куралдын номиналына жакын болган сайын олшеу дәлірек болады.