42.Эталондық құралдың қандай екі шарттары бар?

Эталон — деп бұл басқа өлшем құралдарына мөлшерді беру мақсатымен шама бірліктерін сақтау жəне жаңғыртуға арналған жоғары дəлдікті өлшем. Эталоннан шама бірліктер дəрежелік эталонға беріледі, ал одан жұмыс өлшеу құралдарына беріледі.

Эталон ерекше өлшеу құрал болып табылады.

Өлшем бірлігін қамтамасыз ету үшін физикалық шамалар бірліктердің ұқсастығы қажет. Өлшем бірлігі физикалық шамалардың белгіленген бірліктерін сақтау мен дəл жаңғырту жəне олардың өлшемін қолданылатын өлшеу құралына беру жолымен жетілдіреді. Өлшем бірлігінің мөлшерін беру метрологиялық тізбегінің жоғарғы түйіні эталон болып табылады. Физикалық шама бірлігін жаңғырта алу –қосымша жəне туынды бірліктерді жаңғыртуы технико-экономикалық мақсатқа лайықты екі əдістің біреуі мен іске асырылады:

1) орталықтандырылған – бүкіл ел үшін бірдей мемлекеттік эталонның көмегімен;

2) децентрализацияланған – метрологиялық қызметтерінде үлгілі

Физикалық шама бірлігін сақтау

Физикалық шама бірлігін сақтауы күрделі метрологиялық кешенді жұмыстар болып табылады. Бір жағынан, шама бірлігінің сақталуын жоғары деңгейде қамтамасыз ету, екіншіден – эталоннан бірліктер шамасы жан-жақтағы аумақтарда қолдану үшін қажетті дəлдігімен берілуі тиісті.

43.Абсолюттік ауытқудың шамасы қандай болуы керек?

Абсолюттік ауытқу дегеніміз – өлшенген шаманың оның нақты мәнінен ауытқуы.

Абсолют ауытқу дегеніміз – өлшенген шаманың оның нақты мәнінен ауытқуы болып табылады. Сенімделетін құрал көрсеткішінің абсолют ауытқуы – құрал көрсеткішінің нақты мәннен ауытқып көрсетуі. Абсолют ауытқудың әр құрал үшін өзінің шегі болады. Ол әр түрлі факторларға тәуелді. Ауа қысымына, өлшеу құралының дұрыс орнатылмауына .

Абсолют ауытқудың шамасы әр өлшеу құралы үшін әр түрлі болып келеді.

Ол өлшеу құралының дәлдігіне байлансты болады, неғұрлым дәлдік класы жоғары болған сайын абсолют ауытқу шамасы да азырақ болып келеді.

44.Дәлдік класын білудің маңыздылығы неде?

Дәлдік класы - жол берілетін негізгі және қосымша қателіктердің шегімен, сондай-ақ мәндері таразылардың жекелеген түрлеріне нормативтік құжаттарда белгіленетін дәлдікке әсерін тигізетін басқа да қасиеттермен анықталатын таразылардың жинақталған сипаттамасы;

Дәлдік класын білу дәл өлшеу жүргізу үшін қажет. Өлшеу жүргізу барысында дәлдігі жоғары құралды таңдаған тиімді. Ол нақты мән алу және өлшеудің қателігінің аз болуын қамтамасыз етеді.

Класс дәлдігі- процентсіз алынатын келтірілген қателік.Класс дәлдігі жіберілетін негізгі қателіктің шектерімен анықталатын берілген түрдегі өлшем құралдары дәлдігінің жалпы сипаттамасы.Өлщем құралдарына дәлдік классы оны дайындау кезінде беріледі.Ол берілген түрдегі өлшем құралдарының өкілетті партиясын зерттеу және сынау кезінде жасалады. ГоСт стандарт бой-а дәлдік класының клас-сы: 0,02;0,05;0,1;0,2;0,5;1;1,5;2,5;4;Мұндай жіберілетін қателіктердің шектеріне номер қойылады және өлшеу диапазоны шегінде қателіктерді өлшеу сипатына байланысты абсолютті,келтірілген,салыстырмалы қателік түрінде өрнектейді.Өлшем құралдарының дәлдік класстары арнайы белгімен белгіленеді.Салыстырмалы қателіктен келтірілген қателікті ажырату үшін дәлдік классын салыстырмалы қателік түрінде белгісін дөңгелекпен сызады.δ=Δx/xmax•100% Δx=δxmax/100%=1,5%=1,5•300/100=4,5mА.Егер қателік шкала ұзындығынан пайызбен нормаланған болса онда класс белгісінің астына V белгісі қойылады. қателіктер көріну сипаты б/ша: дөрекі, жүйелік, кездейсоқ болып бөлінеді. Өлшеу құралдарының қателіктері жүйелі қателіктер тобына жатады. Себебі мұндай қателіктер шамасы мен бағытын өлшеу процесі барысында тұрақты боладыне белгілі бір заңдылыққа сүйенеді. Қателіктер өрнектелуі б/ша абсолютті ж/е салыстырмалы болып бөлінеді. Өлшеу құралының абсолютті қателігі – өлшеу нәтижесінің өлшенетін шаманың шын мәнінен ауытқуы. Δх= х-х0 Мұнда х-прибор көрсеткен мән, х0-үлгілік прибордың мәні. Салыстырмалы қателігі процентпен беріледі ε=(Δх/хо)100% Ол практикада көп қолданылмайды.Приборлардың қателігі өлшеуші шаманың уақытқа тәуелділігіне байланысты: а)статикалық б)динамикалық болып бөлінеді. Рұқсат етілетін қателік, өлшенген шама мәнінің абсолют қателігі класс дәлдігінен асып кетпеуі керек.