- •1Метрологияның мәні,мазмұны және оның түрлері
- •2Метрологияның негізгі қызметтері
- •3Физикалық шама.Физикалық шаманың сипаттамалары. Терминдермен анықтамалар.
- •4.Физикалық шамалардың өлшем бірліктері.
- •5. Қазақстан Республикасының «өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңы.
- •6Метрологиялық қамтамасыз ету қызметінің ұйымдастырушылық құрылымы. Метрологияның экономикалық базасы.
- •7Өлшеу бірыңғайлылығын қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық негіздері. Метрологиялық қызметтің міндеттері.
- •8Мемлекеттік метрологиялық қызмет жұмыстарының бағыттары
- •9 Мемлекеттік қадағалау. Заңнамалық база.
- •10 Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың негізгі міндеттері
- •11Өлшеу құралдары. Метрологиялық, жұмысшы өлшеу құралдары.
- •12Стандартталған, стандартталмаған, негізгі және қосалқы өлшеу құралдары.
- •13Өлшеу құралдарының түрлері және сипаттамалары.
- •14.Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары
- •15. Өлшеудің қателіктері. Пайда болу сипаты бойынша түрлері.
- •16.Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •17. Өлшеудің классификациясы. Өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •18 .Жанама өлшеу.
- •19. Эталон. Бастапқы және арнайы эталон.
- •20.Екінші эталондарды жасау негіздемелері және оның түрлері.
- •21. Халықаралық, мемлекеттік эталондар.
- •22.Топтық эталон.
- •23. Қазақстан Республикасының эталондық базасы
- •24.Өлшеу құралдарын сенімдеу. Сенімдеу әдістері.
- •25.Сенімдеу түрлері және сипаттамалары.
- •26.Өлшеу құралдарын сенімдеу нәтижесін рәсімдеу.
- •27.Өлшеу құралдарын сенімдеу құқығына аккредитация.
- •28.Сенімдеушілердің жұмыс орнын аттестаттау.
- •29.Өлшеу құралдарын калибрлеу.
- •30.Өлшеу тұтастығын қамтамасыз ету бойынша құқықтық негіз.
- •31.Заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілерінің мемлекеттік қызметі (сүмқ).
- •32.Мемлекеттік метрологиялық қызмет. Уақыт пен жиіліктің мемлекеттік қызметі (уж, мк).
- •33.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •34.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •35.Құрал көрсеткішінің келтірілген салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •36.Абсолюттік түзету деген не?
- •37.Дәлдік класы мен келтірілген салыстырмалы ауытқу арасындағы байланыс қандай?
- •38.Өлшеу құралы көрсеткішінің орнығу уақыты деген не?
- •39.Өлшеу құралының шкаласында қандай белгілеулер келтіріледі?
- •40.Эталондық құралдың дәлдік класы қандай болуы керек? МемСт бойынша құралдар неше дәлдік классқа бөлінеді?
- •41.Эталондық құрал қандай шарттарды қанағаттандыруы тиіс?
- •42.Эталондық құралдың қандай екі шарттары бар?
- •43.Абсолюттік ауытқудың шамасы қандай болуы керек?
- •44.Дәлдік класын білудің маңыздылығы неде?
- •45.Ығыстыру қандай мақсатта қолданылады?
- •46.Прибор көрсеткішінің рұқсат етілген салыстырмалы ауытқуы екі мүшелі өрнекпен нормаланатын жағдай үшін дәлдік класы қалай белгіленеді?
- •47.Бөлшек санмен белгіленген дәлдік класы туралы ақпаратты қалай қолданған жөн?
- •48)Амплитудалық модуляция коэффициенті дегеніміз не? Оны қалай өлшеуге болады?
- •50.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •51) Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •54.Мемлекеттік метрологиялық қадағалау. Метрологиялық ережелер мен нормалардың бұзылғандығы үшін жауапкершілік.
- •55.Өлшеу қателігі? Абсолютті қателік? Салыстырмалы қателік?
- •56.Өлшеу қателіктерінің қалыптасу тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •57.Өлшеу қателіктерінің көріну тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •58. Метрологияның қоғамдағы рөлі.
- •59.Си Халықаралық бірліктер жүйесі.
- •60.Өлшеудің тұтастығын қамтамасыз етуге қатысты нормативтік құжаттарға талдау жасау.
10 Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың негізгі міндеттері
Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың
негізгі міндеттері:
ҚР-ға әкелінетін өнімдердің нормативтік құжаттардың міндетті талаптарына және сертификаттау ережелеріне сәйкестігіне тексеру жүргізу;
Өнімді өндіру кезеңінде нормативтік құжаттардың міндетті талаптарының сақталуына тексеру жүргізу;
Тұрғындарға қызмет көрсетуде және жұмыс жүргізуде нормативтік құжаттардың міндетті талаптарының сәйкестігіне тексеру жүргізу;
Аккредиттелген сынау зертханаларының және сертификаттау органдарының қызметіне тексеру жүргізу;
Аккредиттелмеген зертханаларда өнімдерге сынау жүргізуде нормативтік құжаттар талаптарының, метрологиялық ережелердің сақталуына және ӨҚ – ның жағдайына тексеру жүргізу;
Сертификаттау ережелерінің және нормативтік құжаттардың міндетті талаптарының бұзылуын анықтау бойынша жекелей және көтерме саудамен айналысатын өндірістерге рейд жүргізіп тұру;
Аккредиттеу және аттестаттау алдында сынау зертханаларына, сертификаттау органдарына тексеру жүргізуге қатысу;
Қолдану мен өндіруге жарамсыз болып табылған өнімдер мен тауарларды қайта өңдеу немесе жою жұмыстары бойынша комиссияларға қатысу.
11Өлшеу құралдары. Метрологиялық, жұмысшы өлшеу құралдары.
Өлшеу құралдары – бұл нормаланған метрологиялық сипаттамалары бар, өлшеуге қолданылатын техникалық құралдар. ӨҚ екі функциялардың біреуін іске асыратын әр түрлі сындарлы құрылғыларды біріктіретін, жалпыланған түсінік болып табылады:
Берілген мөлшердің шамасын жаңғыртады, мысалы – гир тасы, кернеу, сызғыш;
Олар өлшейтін шаманың мәні туралы ақпаратты тасымалдайтын сигналды әзірлейді. Өлшеу құралдарының көрсеткіштері адамның сезім органдарымен тікелей қабылданады. (мысалы, бағдарлы немесе сандық аспаптардың көрсеткіші), не болмаса адам оларды қабылдай алмайды және басқа ӨҚ-мен өзгерту үшін пайдаланады.
Өлшеудің тұтастығын қамтамасыздандыру жүйесінде орындалатын рөлі бойынша ӨҚ мыналарға бөлінеді:
Метрологиялық (үлгілік), олар метрологиялық мақсаттарға арналған – бірліктерді жаңғырту және оны сақтау немесе бірліктер мөлшерін жұмысшы өлшеу құралдарына беру.
Жұмысшы, бірліктер мөлшерін берумен байланысты емес өлшемдер үшін қолданылады.
12Стандартталған, стандартталмаған, негізгі және қосалқы өлшеу құралдары.
Өлшеу құралдары стандарттау деңгейі бойынша мыналарға бөлінеді:
Стандартталған, мемлекеттік немесе салалық стандарттардың талаптарына сәйкес дайындалған;
Стандартталмаған (бірегей), стандарттау талаптарына қажеттілігі жоқ арнайы өлшеу тапсырмаларын шешу үшін арналған.
ӨҚ-ң негізгі массасы стандартталған б.т. Олар сериялы түрде кәсіпорындармен шығарылады және міндетті түрде мемлекеттік сынақтан өткізіледі.
Стандартты емес құралдар мемл. сынақтан өткізілмейді, олардың сипаты метрол-қ аттестациялау кезінде айқындалады.
ӨҚ өлшенетін физикалық шамаға қатысы бойынша мыналарға бөлінеді:
Негізгі – бұл өлшеу тапсырмасына сәйкес мәнін алу үшін қажетті, сол физикалық шаманың өлшеу құралы;
Қосалқы – бұл өлшеу нысаны немесе негізгі өлшеу құралына әсер ететін талап етілген дәлдікті өлшеудің нәтижелерін алу үшін қажетті сол физикалық шаманың өлшеу құралы.