10. Мына сөйлемдерді мәтінге сәйкес аяқтаңыз:

1. Жаңа жылды қуана қарсы алу...

2. Мысалы, Үндістана...

3. Есік-терезелерді шамдармен...

4. Көнеден келе жатқан ұлттық әстүр...

5. Бразилиялықтар Жаңа жылды...

6. Сағат тілі түнгі 12-ні соққан мезетте...

7. Венгрлердің мерекелік дастарханында...

8. Итальяндықтар Жаңа жыл қарсаңында ешкіммен...

9. Халық сенімі бойынша гонг соғынғанда...

11. Мына етістіктерді, сөз тіркестерін пайдаланып, мәтінді әңгімелеңіз: тойлайды, елдің бәрі бірдей, тойламайтын көрінеді, алғашқы күні, өрнектейді, жылдың ең ыстық мезгіліне сәйкес, су құяды, ұлттық дәстүр, жасанды гүлдер, жасайды, ақ түсті киіммен, тілек тілейді, міндетті түрде, жүзім түйірлері, әзірленеді, қаптаған кемелер, венгрлердің мерекелік дастарқанында, бақыт құсы, қызық дәстүр, тастайды, дәулетті өмір, ұрады, аттайды, асығады, тамашалайды, бейнелейді, ертедегі дәстүр, өтейді, жыл аяғында, күледі, алдағы жылда, сенеді.

12. Жоспарда берілген тақырыпшаларды мәтіннен табыңыз.

• Жаңа жыл Үндістанда.

• Мьянмада.

• Румынияда.

• Бразилиялықтардың Жаңа жылы.

• Голландияда.

• Венгрлердің мерекелік дастарқаны.

• Итальяндықтардың қызық дәстүрі.

• Жапондықтар 31 желтоқсан күні.

13. Жоспарда аталған мәселелер туралы негізгі ақпаратты мәтіннен жазып алыңыз. Сонда Сізде мәтін мазмұнын айқындайтын тезистік жоспар жазылады.

☺ Әзіл түсінеміз бе?

Екі аққала оңаша сырласып отыр дейді. Біреуі айтыпты:

− Бауырым, екеуіміз бірігіп бір қор ашайық. Қазір біз сияқты қуларға қор деген пайдалы дүние.

− Қандай қор?

− Мысалы, зейнетақы қоры... Аңқау жұрттың ақшасын көктемге дейін жинап алсақ, бітті. Күн жылына еріп, жоғаламыз ғой.

(Баспасөз беттерінен)

Грамматикалық түсініктеме

Көсемше. – Деепричастие. Негізгі қимыл, амалды білдіретін немесе оны айқындай түсіп, қосымша қимыл-амалды білдіру қызметінде жұмсалатын етістіктің түрі көсемше деп аталады (Деепричастие, как и причастие, относится к глагольным формам. Оно обозначает добавочное действие по отношению к основному действию).

Көсемше отвечает на вопроосы қайтіп? (каким образом?) қалай етіп? неге? (чему?) не істеп? (что делая?) не істегелі? қайткелі? (что сделав?) не істеді? (что делать?)

Например: Жаңа жылды қуана қарсы алды.

Мереке сән-салтанатпен аталып өтеді.

В этих предложениях одно действие оказывается основным, а другое добавочным. Основное действие обозначено глаголом қарсы алды и өтеді, а добавочное – словом қуана, аталып.

Көсемшенің І түрі.	оқы+п (оқып жүр) оқып+пын жаз+ып (жазып отыр) жазып+пын сөндір+іп (сөндіріп қойды) сөндіріп+пін күл+іп (күліп жіберді) күліп+пін қайт+ып (қайтып келді) қайтып+пын шап+ып (шауып) шауып+пын ойла+п (ойлап) ойлап+пын
Көсемшенің ІІ түрі	-а, -е – после согласных ер+е (ере бастады) біл+е (біле қойды) айт+а (айта бастады) -й – после гласных оқы-оқи (оқи берді) тыңда+й (тыңдай бер) бар+а (барамын) кел+е (келемін)
Көсемшенің ІІІ түрі	-қалы, -келі – после глухих согласных айт+қалы, кет+келі. -ғалы, -гелі – после других согласных бар+ғалы (барғалы жатыр), кел+гелі (келгелі отыр)