17. «Раман эпохі» т. Мана “Доктар Фаустус”. Трагедыя асобы і трагедыя краіны ў творы.

• Т. Ман (раманіст, эсэіст, лаурэат Нобелеўскай прэміі 1929 года) - галоўны абаронца германскіх каштоўнасцей і галоўны прадстаўнік нямецкай культуры з 1900 і да яго смерці (1955). Праціўнік фашызму і рэжыму дыктатара Адольфа Гітлера > захальнікам жыццяздольнасці гэтых каштоўнасцей і гэтай культуры ў адзін з найбольш “цёмных” перыядаў гісторыі Германіі.

• У “Рамане аднаго рамана” (1949) дакладна пазначана дата і месца пачатку напісання “ДФ” – ЗША, 23.05.43. Завершаны ў 1947. + ахарактарызаваны фізічны стан, у якім твор пісаўся: Т. Ман быў хворы на ішыяс,

• Сюжэт: сюжэт легенды пра Фауста выкарыстоўваецца ўжо даўно, але калі, напрыклад, Гётэ апраўдвае Фауста і яго прагу да пазнання, то Ман паказвае трагічныя наступствы такога апраўдання + выкарыстоўвае аўтабіяграфічны матэрыял (напрыклад, унук Томаса Мана Фрыдо – гэта правобраз пляменніка Леверкюна Непамука) + асобныя моманты з біяграфіяй і творчасцю Ніцшэ, Вольф, Стравінскі, Шонберг, Шэкспір, Адорно

• Галоўныя героі: Леверкюн, Крэчмар, Цэйтблам, Шыльдкнап, Швердфегер і інш.

Ідэйныя перадумовы: літаратура – гэта зварот не столькі да пачуццяў, колькі да духу чытачоў; замацаванне ў літаратуры менавіта канцэптуальнага пачатку, які цяпер дамінуе ў вобразным мысленні.

Мэта напісання “ДФ”: аналіз культурнага крызісу, у якім апынулася тагачаснае грамадства.

Ключавая ідэя рамана і яе вобразнае ўвасабленне:

дамова Леверкюна з чортам – гэта яскравая ілюстрацыя таго, ЯК прага больш гордага духу, творчага ўзлёту і намаганні развязаць свае сілы ЛЮБОЙ ЦАНОЙ здольны затуманіць свядомасць згубнай эйфарыяй. (/ на матэрыяле рэальнай гісторыі гэта адбылося з Германіяй падчас квітнення ў ёй ідэй фашызму). Атрымліваецца так, што за свае славалюбівыя мары Леверкюн плаціць у выніку адзінотай, смерцю дарагіх людзей (забіты Швердфегер, памірае ад менінгіту пляменнік Непамук і інш.) і ўрэшце шаленствам.

Тэма музыкі: галоўны герой – творца-музыка невыпадкова. Германія – радзіма класічнай музыкі, а ў рамантычнай традыцыі музыка разглядаецца як самае абстрагаванае з усіх мастацтваў. Лічыцца нават, што ў музыцы творцам неўсвядомлена шыфруюцца сацыяльныя імпульсы. Сімфанічная кантата “Плач доктара Фаустуса” – нібы карыкатура на Дзевятую сімфонію Бетховіна. Музыка Леверкюна нясе ў сабе толькі зло і помсту. Надломленасць суправаджае і як самога кампазітара, так і яго слухачоў. Надламаны ў аснове сваёй і лёс усёй Германіі.

Выплывае аналогія: пагадненне асобы, што прагне статусу ВЫБРАННІКА, з чортам // і саюз Германіі з фашызмам. Наступствы трагічныя ў абодвух выпадках.

Жанравыя асаблівасці: Абумоўлены паралельным мантажом дзвюх структур: -гістарычнага рамана (даследаванне лёсу Германіі да падзення фашызму) і – рамана-біяграфіі (гісторыі аднаго кампазітара). Дзве апавядальныя плыні, перасякаючыся, ствараюць у сваю чаргу раман філасофскі з міфалагічнай асновай (даследаванне катастрофы асобы і катастрофы дзяржавы). Дарэчы, супадае сапраўдная дата напісання твора з датай, калі апісанне біяграфіі Леверкюна распачынае прыдуманы доктар філасофіі Серэнус Цэйтблом - 23.05.43. Уплецена ў твор трагедыя Ніцшэ (у прыватнасці, эпізод з кёльнскім публічным домам мае пад сабой біяграфічную аснову з рэальнай біяграфіі філосафа). Знаходзяць таксама сваё мастацкае ўвасабленне і ідэі Шэнберга (ідэя 12-тонавай тэхнікі)

Такім чынам, раман Томаса Мана «Доктар Фаустус» можа быць выкарыстаны як крыніца для вывучэння ўсёй культуры 20 ст. і тых канцэптуальных змен, што адбываліся ў еўрапейскай культуры. Музыку ж аўтар выкарыстоўвае ў якасці парадыгмы культуры, праецыруючы на праблемы творцы і яго адказнасці перад грамадствам і гісторыяй.