19. Б. Брэхт (1898-1956) і яго тэорыя “эпічнага тэтра” (/ “дыялектычны тэатр”)

• Брэхт – чалавек-канфлікт (факты - любіў: цырк, шматлюддзе, пакоі жаху, Дастаеўскага, Чапліна; за гады эміграцыі змяніў 12(!) краін)…

• Свой знакаміты прыём “адчужэння” намацвае ўжо ў ранняй лірыцы (паэтычны эфект у ёй дасягаўся не апісаннем, а глыбынёй філасофскай думкі)

• Як драматург пачынаў у 20-ыя гг. (Мюнхен: рэжысёр, а потым драматург гарадскога тэатра; Берлін (з 1924): і як драматург, і як тэарэтык-рэфарматар тэатра)

• Тэарэтычныя погляды выкладзены ў: * (у 20-ыя гг.) асобных артыкулах і выступленнях, што пазней аб’яднаныяў зборнік “Супраць тэатральнай руціны” і “На шляху да сучаснага тэатра”; * (у 30-ыя гг.) тэорыя была сістэматызавана, удакладнена і развіта ў трактатах “Аб неарыстоцелеўскай драме”, “Новыя прынцыпы акцёрскага мастацтва”, “Малы арганон для тэатра”, “Купля медзі” і інш.

У чым сутнасць ідэі?

Сама назва “неарыстоцелеўскі тэатр” падкрэслівае непагаджэнне з галоўным па Арыстоцелю прынцыпам антычнай трагедыі – з катарсісам: Брэхт прымаў эмацыйную сілу, пафас, адкрытую праяву пачуццяў у п’есах, але ён адмаўляў ачышчэнне пачуццяў у катарсісе (! гэта магло прывесці па Брэхту да прымірэння з трагедыяй, жыццёвы жах станавіўся тэатральным і таму прыцягальным, глядач нават быў не супраць перажыць нешта падобнае – Брэхт супраць легенды пра прыгажосць пакутаў)

Эфект ачужэння (само паняцце выкарыстана па аналогіі з гегелеўскім): заключ. ў пазіцыі назіральніка і аналітыка, мэта - пазбавіць падзею ўсяго знаёмага і зразумелага, выклікаць здзіўленне (здзіўленне – маці філасофіі)

Параўнальная схема-абагульненне

арыстоцелеўскі	брэхтаўскі
Уяўляе сабой дзеянне	Уяўляе сабой аповед
Уцягвае гледача ў падзеі праз дзеянне	Робіць гледача праз аповед назіральнікам
Зношвае актыўнасць гледача	Абуджае актыўнасць гледача
Мэта – выклікаць суперажыванне	Мэта – адлюстраваць падзеі
Аперыруе ўнушэннем	Выкарыстоўвае аргумент
Глядач зацікаўлены фіналам	Глядач зацікаўлены ходам дзеяння
Пераносіць у іншыя варункі	Паказвае гэтыя іншыя абставіны
Звяртаецца да пачуцця	Звяртаецца да розуму

Як ідэя адбілася на форме?

Фабула перарываецца: прамымі аўтарскімі каментарыямі, лірычнымі адступленнямі, часам і дэманстрацыяй фізічных вопытаў, чытаннем газет і своеасаблівым канферансам…

Брэхт уводзіць хоры і зонгі – куплеты, разлічаныя на соло (функцыі: абагульнена-сімвалічная + спыняюць дзеянне)

Ігра акцёраў: мастацтва пераўвасаблення – абавязкова, АЛЕ больш важнае ўменне выявіць на сцэне сваю АСОБУ – і ў грамадзянскім, і ў творчым плане, таму пераўвасабленне чаргуецца з дэкламацыяй, пластыкай, спевамі і (!) дэманстрацыяй свайго чалавечага credo.

• І да нашага часу актуальна сцверджанне: паставіць брэхтаўскую п’есу – здаць экзамен на сталасць для любой тэатральнай трупы.