Плотин. - Первая эннеада. - 2004

ЕПЗ ЕГЗ LacJ La d Е~Э ΕΓΞ la cü la d Lad Lad La d

рД CI рД C| ГД C| |Д С] [Д C| [Д C| [Д g| рД С] |Д С] ГД Ε*Ί |"Д СП 1

Е Э LacJ LacJ Lad La d LacJ LacJ LacJ LacJ l a d La cl'

|Д C| [Д ci [Д С| рД C| ГД С] гд ESI |"Д C| |Д C| рД en ГДЕ] |"Д ЕГ|

ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΩΝ

1. Έπε/δη τα κακά ενταύθα και τόνδε τον τόπον ττεριποΤ&ι εξ ανάγκης, βούλεται δε ή φυχη φυγείν τα κακά, φευκτεον εντεΰ&εν. Ύίς οΰν η φυγή; $εω, φτησιν, όμοιω$*ηνα Ύοΰτο δε, ει δίκαιοι και όσιοι μετά φρονησεως γενοίμε$α και όλως εν άρετη. Ει οΰν άρετη όμοιούμε$α, άρα άρετην εχοντι; Κα/ δη και τ'ινι &εψ; ΎΑρ" οΰν τω μάλλον δοκουντι ταί/τα εχειν και δη ту του κόσμου φυχη καϊ τψ εν ταύτη ηγουμενω ω φρόνησις^αυμαστη ύπά^ρχβΐ; Και γαρ ευλογον ενταύθα οντάς τούτφ όμοιοΰσ$αι. 'Ή πρώτον μεν άμφισβητησιμον, ει και τούτφ ύπάρχουσι πασαΐ' οίον σώφρονι άνδρείω είναι, φ μηρέ τι δεινόν εστίν ούδεν γάρ εξω$εν μήτε προσιον ηδυ ου καϊ επιΒνμία αν γένοιτο μ/η παρόντος, Ίν εχη η ελη. Ει δε και αυτός εν όρεξβΐ εστί των νοητών ων καϊ ai ημετεραι, δηλον οτι καϊ ημίν εκείθεν ο κόσμος καϊ ai άρεταί. ^Αρλ οΰν εκείνο ταύτα? έχει;

'Ή ουκ ευλογον τάς γε πολιτικάς λεγόμενος άρετάς εχειν, φρόνησιν μεν περί το λογιζόμενον, άνδρίαν δε περί το Βνμούμενον, σωφροσύνην δε εν όμολογιφ τινίκαι συμφωνιφ επιΒνμητικοΰ προς λογισμόν, δικαιοσύνην δε την εκάστου

ΠΕΡΙΑΡΕΤΩΝ

131

τούτων όμου οικεισηρα/γίαν αρχής περί και του αρχεσθαι. ^Αρ ουν ου κατά τάς πολιτικός όμοιούμεθα, αλλά κατά τάς μείζους τω αύτω ονόματι χρωμένας; Άλλχ ει κατ αλλάς, κατά τάς πολιτικάς ολυρς ου; Ή αλογον μηδ' οπωσουν όμοιουσθαι κατά ταύτας τούτους γοΰν και θείους η φημπ\ λέγει και λζκτέον άμ/ηγέπη ώμοιώσθαι κατά δε τάς μείζους την όμοίωσιν είναι. Αλλ' εκατερως γε σνμβαίνει άρετάς εχειν καν ει μη τοιαύτας. Ει ουν τις συγχωρεί, [καν ει μη τοιαύτας] όμοιουσθαι δύνασθαι, άλλως ημών εχόντων προς αλλάς, ουδέν κωλύει, και μη προς άρετάς όμοιουμενων, ημάς ταΐς αυτών αρεταίς όμοιουσθαι τφ щ άρετην κεκτημενφ. Και πώς; τΟδε* ει τι θερμότητος παρουσίφ θερμαίνεται, ανάγκη και ίίθεν η θερμότης έληλυθε θερμαίνεσθαι; Και είτι πυρός παρουσίφ θερμόν εστίν, ανάγκη και το πυρ αυτό ττυρός παρουσίφ θερμαίνεσθαι; Αλλά προς μεν το πρότερον ειποι αν τις και εν τω πυρ είναι θερμότητα, αλλά σύμφυτον, ώστε τον λόγον ποιείν τη άναΧογίφ επόμενον επακτόν μεν τη ψυχή την άρετην, εκείνφ δε, όθεν μιμνησαμενη έχει, σύμφυτον προς δε τον εκ του πυρός λόγον το εκείνον άρετην είναιαιρετής δε άξιοΰμεν είναι μείζονα. Αλλ' ει μεν ου μεταλαμβάνει ψυχή το αυτό ην τω άφ* ου, ούτως έδει λέγειν* νυν δε έτερον μεν εκείνο, έτερον δε τούτο. Ουδέ γάρ οικία η αισθητή το αυτό τη νοητή, καίτοι ώμοίωταΓ και τάξεως δε και κόσμου μεταλαμβάνει η οικία η αισθητή κάκεΐ εν τω λόγω ουκ εστί τάξις ουδέ κόσμος ουδέ

132 Плотин. Эннеады. Трактат I. 2

συμμετρία. Οντως οΰν κόσμου και τάξεως και ομολογίας μεταλαμβάνοντες εκείθεν και τούτων όντων της αρετής εν$άδε, ου δεομλνων δε των εκεί ομολογίας ούδε κόσμου ούδε τάξεως, ούδ' αν άρετης ε/Tj χρεία, και ομοιούμε^α ούδεν τμτον τοίς εκεί δι' άρετης παρουσίαν. Προς μεν ούν το μ<η άνωγκαΊον κάκειάρετην είναι, επείπερ "ημείς άρετη όμοιούμε^α, ταυτίδει δε πε&ώ επάγειν τφ λόγω μνη μένοντας επί της βίας.

2. Πρώτον τοίνυν τάς άρετάς λψττεον κα$' ας φαμεν όμοιοΰσ$αι, ϊν αυ το αυτό ευρωμ^ν ο παρ' γμΐν μλν μίμ/ημυα ον άρετη εστίν, εκεί δε οίον άρχετυπον ον ουκ άρετη, επκτημ/ηνόψ^ενοι ως ή όμωίωσις διττήκαι ή μεν τις ταύτόν εν τοίς όμοίοις απαιτεί, οσα επίσης ώμωίωται άπό του αύτουεν οΐς δε το μλν ώμοίωται προς έτερον, το δε ετερόν εστί πρώτον, ουκ άντιστρεφον προς εκείνο ούδε ομοιον αύτου λεγόμ^νον, ενταί/^α την όμοίωσιν άλλον τρόπον λψττεον ού ταύτόν είδος απαιτούντος, άλλα μάλλον έτερον, ειπερ κατά τον έτερον τρόπον ώμωίωται. Τ/ ποτέ οΰν εστίν <η άρετη <η τε σύμπασα και εκάστη\ Σαφέστερος δε ό λόγος εσται εφ' εκάστηςούτω γαρ και ότι κοινόν, κα$ ο άρεταί πάσαι, δήλον ρφδ'ιως εσται. Α/ μεν τοίνυν πολιτικοί οχετοί, ας άνω που ειπομεν, κατακοσμουσι μλν όντως και άμεινους ποιουσιν όρίζουσαι και μ&τρουσαι τάς επιθυμίας και όλως τα πάθη μετρουσαι και φευδείς δόξας άφαιρουσαι τφ όλως άμ&ινονι και τφ ώρίσ$αι και των άμετρων και οωρίστων εξω είναι κατά το μεμετρτημενονκαι αύται

ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΩΝ

133

ορισΒ'εΐσαι, ή μέτρα γε εν υλη τη φυχη, ώμοίωνται τψ εκεΐμετρψ και εχουσιν ίχνος του εκεί άριστου. Το μεν γαρ πάντη άμετρον υλη ον πάντη άνωμοίωται· κα№ όσον δε μεταλαμβάνει είδους, κατά τοσούτον όμοιοΰται άνειδεψ εκείνψ οντι. Μάλλον δε τα εγγύς μεταλαμβάνει* φυχη δε εγγυτερω σώματος και συγγενεστερον ταύτη και πλέον μεταλαμβάνει, ώστε και έξαπαταν $εος φαντα/τ^εισα, μη το παν Э-εοΟ ТОСТО ή. Ούτω μεν ουν ούτοι ομοιοΰνται. 3. 'Αλλ' επεί την ομοίωσιν αλλην ύποφαίνει ώς της μείζονος αρετής οΰσαν, περί εκείνης λεκτεον εν ω και σαφεστερον εσται μάλλον και της πολιτικής ή ουσία, και ήτις ή μείζων κατά την ούσίαν, και όλως, οτι εστί παρά την πολιτικήν έτερα. Λέγων δή 6 Πλάτων την ομοίωσιν την προς τον Β'εόν φυγήν των εντεύθεν είναι, και ταΊς άρεταίς ταΊς εν πολιτείφ ου το απλώς διδούς, αλλά προσ- τ&εϊς πολιτικάς γε, και άλλαχοΰ καθάρσεις λέγων άπάσας δήλος τε εστί διττάς τ&εις και την ομοίωσιν ου κατά τήν πολιτικήν τ&είς. ΥΙώς ουν λεγομεν ταύτας καθάρσεις και πώς καΒ'αρΒ'εντες μάλιστα όμοιούμε^α; Ή επειδή κακή μεν εστίν ή φυχή συμπεφυρμενη τψ σώματι και 6μοπα$ής γινομένη αύτω και πάντα συνδοξάζουσα, ειη αν άγα^ή και άρετήν έχουσα, ει μτητε συνδοξάζοι, άλλα μόνη ενεργοί όπερ εστί νοειν τε και φρονείν μιψε όμοπα$ής είη όπερ εστί σωφρονείν μτητε φοβοίτο άφισταμενη του σώματος όπερ εστίν άνδρίζεσ- Эш ήγοϊτο δε λόγος και νους, τά δε μή άντιτείνοι

134 Плотин. Эннеады. Трактат I. 2

δικαιοσύνη δ' αν εϊη τούτο. Την δη τοιαύτην διάθεσιν της ψυχής καθ' ην νοεί τε και απαθής ούτως εστίν, εϊ τις όμ/)ίωσιν λαγοί προς $εόν, ουκ αν αμαρτάνοι - καθαρον γαρ και το $εΐον και η ενέργεια τοιαύτη, ως το μιμούμενον εχειν φρόνησιν. Τ/ ουν ου κάκεινο ούτω διάκειται; 'Ή ουδέ διάκειται, ψυχής δε η διάθεσις. Νοεί τε η ψυχή άλλωςτων δε εκείτο μεν ετερως, το δε ουδέ όλως. Πάλιν ουν το νοειν ομώνυμου; Ουδαμώς- άλλα το μεν πρώτως, το δε παρ' εκείνου ετερως. *(1ς γαρ 6 εν φωνή λόγος μιμιημα του εν ψυχή, ούτω και 6 εν ψυχή μιμιημα, του εν ετερφ. Ώς ουν μεμερισμενος 6 εν προφορφ προς τον εν ψυχή, ούτω

και ο εν ψυχή) ερμτηνευς ων εκείνου προς το προ αυτού. Ή δε αρετή ψυχήςνου δε ουκ εστίν ουδέ του επεκεινα.

4. Ζητητεον δε, ει η κάθαρσις ταυτον τη τοιαύτη αρετή, η προηγείται μεν η κόθαρσις, έπεται δε η αρετή, και πότερον εν τφ καθαίρεσ$αι η αρετή η εν τω κεκα$άρ- Эш. 'Ατελέστερα της εν τω κεκαθά^θαι (ή εν τω καθαίρεσ$αιτο γαρ κεκαθά^θαι) οίον τέλος ηδη. Αλλά το κεκαθ<ζρ$αι αφαίρεσις αλλότριου παντός, το δε αγαθόν έτερον αυτού. "Η, ει προ της ακαθαρσίας αγαθόν ην, η κάθαρσις αρκείαλλ' αρκέσει μΑν η κόθαρσις, το δε χατα- λειπόμενον εσται το αγαθόν, ουχ η κάθαρσις. Και τι το καταλειπόμενόν εστί, ζητητεονϊσως γαρ ουδέ το αγαθόν ην η φύσις η καταλειπομενηού γαρ αν εγενετο εν κακφ. 'Αρ' ουν άγαθοειδη λεκτεον; Ή ούχ ικανην προς το μενειν εν τφ όντως άγαθφπεφυκε γαρ επ αμφω. Το ουν

ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΩΝ

135

αγαθόν αύτης το συνείναι τφ συγγενεΐ, το δε κακόν το τοις εναντίοις. Δε? ουν κο&ηραμενην συνείναι. Συνεσται δε επιστραφεισα. νΑρ' ουν μετά την κά$αρσιν επιστρέ­ φεται; Ή μετά την κό&αρσιν επεστραπται. Ύοΰτ ουν 7) αρετή αύτης; Ή το γινόμενον αύτη εκ της επιστροφής. Τ/ ουν τούτο; Θέα και τύπος του όφ^εντος εντελείς και ενεργών, ώς η όφις περί το ορώμενον. Ούκ αρα είχεν αυτά ούδ' άναμιμνησκεται; 'Ή είχεν ούκ ενεργούντα, άλλα άποκείμενα άφώπιστα4 Ίνα δε φωτισ&η και τότε γνφ αυτά ενόντα, δεί προσβαλείν τφ φωτίζοντι. Είχε δε ούκ αυτά, άλλα τύπουςδεί ουν τον τύπον τοίς άλη$ινοΐς, ων και οι τύποι, εφαρμόσαι. Τάχα δε και ούτω λέγεται εχειν, οτι ο νους ούκ αλλότριος кол μάλιστα δε ούκ αλλότριος, όταν προς αυτόν βλεπγει δε μ/η, και παρών αλλότριος. Έπεί

καν τοις επιστημαις-	εάν μνηδ' όλως ενεργώμεν κατ
αύτάς, άλλότριαι.
5. 'Αλλ' επί πόσον ή κό£αρσις λ&κτεον ούτω γαρ και
γ όμοίωσις τ'ινι φεω)	φανερά και η ταυτότης [τίνι $εω].
Ύοΰτο δε εστί μάλιστα	ζη^τεΐν Βνμών πώς και επι$νμίαν

και ταλλα πάντα, λύπην και τά συγγενή, και το χωρίζειν άπό σώματος επί πόσον δυνατόν. Άπό μεν δη σώματος Ίσως μεν και τοις οίον τόποις συνάγουσαν προς εαυτην, πάντως μην άπο&ώς εχουσαν και τάς αναγκαίας τών ηδονών αισθήσεις μόνον ποιουμενην και ιατρεύσεις και άπαλλονγάς πόνων, Ίνα μ/η ενοχ^οΊτο, τάς δε άλγηδόνας αφαιρούσαν και, ει μ/η οίον τε, πράως φερουσαν και

136 Плотин. Эннеады. Трактат I. 2

ελάττους τιθεισαν τφ μνη συμπά/τχειν τον δε θυμών όσον οίον τε αφαιρούσαν καί, ει δυνατόν, πάντη, ει δε μ/η, μνη γοΰν αυτήν συνοργιζομενην, αλλ' άλλου είναι το άπροαίρετον, το δε άπροαίρετον ολίγον είναι και ασθενέςτον δε φόβον πάντηπερί ουδενος γαρ φοβήσεται το δε άπροαίρετον και ενταΟθ'α πλην γ' εν νουθετήσει. Έπιθυμίαν δε; "Οτι μλν μηδενός φαύλου, δηλον σίτων δε και ποτών προς ανεσιν ουκ αυτή εξειούδε των αφροδισίων δε* ει δΧ αρα, φυσικών, οΐμαι, και ούδε το άπροαίρετον εχουσανρ ει δ' αρα, όσον μετά φαντασίας προτύπους και ταύτης. "Ολως δε αυτή μλν πάντων τούτων καθαρά εσται και το αλογον δε βουλήσεται και αυτό καθαρον ποιήσαι, ώστε μνηδε πλήττεσθαιει δ' άρα, μ/η σφόδρα, αλλ' ολίγας τας πληγας αύτοΰ είναι και ευθύς λυομλνας τή γειτονήσει. ώσπερ ει τις σοφφ γειτόνων απολαύοι της του σοφού γειτνιάσεως ή όμοιος γενόμενος ή αίδούμυενος, ως μνηδεν τολμών ποιειν ων ο α/γα&ός ού θέλει. Ουκουν εσται μάχη* ίυρκεχ γαρ παρών ό λόγος, ον το χείρον αίδεσεται, ώστε και αυτό το χείρον δυσχεραναι, εάν τι'όλωςκινηθή, οτι μνη ήσυχίαν ήγε παρόντος του δζσπότου, και ό/τθενειαν αύτω επιτιμίησαι.

6. "Εστί μλν ουν ούδεν τών τοιούτων άμαρτ/α, άλλα κατόρθωσις ανθρώπφαλλ ή σπουδή ούκ εξω άμαρτ/ας είναι, άλλα θεόν είναι. Ει μεν ουν τι τών τοιούτων άπρο­ αίρετον γίνοιτο, θεός αν εϊη ό τοιούτος και δαίμων διπλούς ων, μάλλον δε έχων σύν αύτφ άλλον αλλην αρετήν

ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΩΝ

137

έχοντα· ει δε μηδέν, $εος μόνον $εος δε των επομένων τφ πρώτφ. Αυτός μεν γαρ εστίν ος ηλ^εν εκείθεν και το κα!¥ αυτόν, ει γένοιτο οίος Ύ^εν, εκεί εστίν ω δε συνφκίσ$τη εν$άδε ήχων, και τούτον αύτω ομοιώσει κατά δύναμιν την εκείνου, ώστε, ει δυνατόν, απληκτον είναι η απρακτόν γε των щ δοκούντων τω δεσπότη. Ύίς ουν εκάστη αρετή τφ τοιούτω; Ή σοφία μεν και φρόνησις εν $εωρίφ ων νους έχει· νους δε τ<η επαφή. Διττή δε εκατερα, *η μεν εν νφ ούσα, η δε εν φυ%η. Κάκεΐμεν ουκ αρετή, εν δε φυχγ) αρετή. Εκεί ουν τι; Ενέργεια αύτοΰ και ο εστίν ενταύθα δε το εν αλλω εκείθεν αρετή. Ούδε γαρ αύτοδικαιοσυνη και εκάστη αρετή, άλλ' οίον παράδειγμα· το δε απ αύτης εν φυχη αρετή. Ύινος γαρ ή αρετή· αυτό δε εκαστον αυτού, ουχί δε άλλου τινός. Δικαιοσύνη δε ειπερ οίκειοπραγία, άρα αίει εν πΧ$ει μερών, Ή η μεν εν πλήξει, όταν πολλά 7} τα μερτ], η δε όλως οικειοπραγία, καν ενός γ\. Ή γοΰν άλφης αύτοδικαιοσυνη ενός προς αυτό, εν ω ουκ άλλο, το δε άλλο· ώστε και τ<η φυ%η δικαιοσύνη γ μείζων το προς

νουν ενεργείν, το δε σωφρονειν <η εισω προς νουν στροφή, ή δε ανδρία απάθεια κα£' όμοίωσιν του προς ο βλέπει άπατες ον τ*ην φύσιν, αύτη δε εξ όυρετης, Ίνα μ/rç συμπα^γ} τω χείρονι συνοικώ.

7. Άντακολου$Όυσί τοίνυν άλληλαις και αύται ai αρεταΐ εν φυ%% ώσπερ κακεΊ τα προ της άδετης [ai] εν νφ ώσπερ παραδείγματα. Και γαρ ή νόησις εκεί επιστήμη και σοφία, το δε προς αυτόν η σωφροσύνη, το δε οικεΐον

138 Плотин. Эннеады. Трактат I. 2

έργον η οίκειοπρα/γία, тоδε oîov άνδρία η άυλότης και το εφ αυτού μενειν κα&αρον. Έν φυχη τοινυν προς νουν η όρασις σοφία και φρόνησις, άρεται αύτηςου γαρ αύτη ταυττα, ώσπερ εκεί. Kai τα άλλα ωσαύτως ακολουθεί* και τη καθό^ρσει δε, είπερ πάσαι καθάρσεις κατά το κεκαθάρθαι, ανάγκη πάσας* η ουδεμία τελεία. Και ο μεν 'έχων τάς μείζους και τάς ελάττους εξ ανάγκης δυνάμει, 6 δε τάς ελάττους ούκ άναγκαίως έχει εκείνος. Ό μεν δη προηγούμενος του σπουδαίου βίος ούτος. Πότερα δε ενεργείς έχει και τάς ελάττους 6 τάς μείζους η άλλον τρόπον, σκεπτεον καθ" εκάστην οίον φρόνησιν ει γάρ αλλαις άρχαΐςχρησεται, πώς ετι εκείνη μένει καν ει μνη ενεργούσα; Και ει η μεν φύσει τοσόνδε, η δε τοσόνδε, και η σωφροσύνη εκείνη μετρούσα, η δε όλως αναιρούσα; Ύαύτόν δε και επί των άλλων όλως της φρονησεως κινηθείσης. Ή είδησει γε αύτάς και όσον παρ αυτών εξει; τάχα δε ποτέ περιστατικώς ενεργήσει κατά τινας αυτών. Έπι μείζους δε αρχάς ηκων και άλλα μέτρα κατ εκείνα πράξε/· οίον το σωφρονειν ούκ εν μετρφ εκείνφ τιθείς, αλλ όλως κατά το δυνατόν χωρίζων και όλως ζών ουχί τον άνθρωπου βίον τον του άγαθοΰ, ον άζιόιη πολιτική άρετη, αλλά τούτον μεν καταλιπών, όλλον δε ελόμενος τον τών θεών προς γάρ τούτους, ού προς ανθρώπους αγαθούς η όμοίωσις. Όμοίωσις δε η μεν προς τούτους, ως είκών εικόνι ώμοιωται άπό του αύτοΰ εκατερα. Ή δε προς άλλον ως προς παράδειγμα.

й ш ЕПЗ Б Е д З La cJ LacJ La cJ ЕГЗ ЕГЭ & 3 Ε Ί 3

ГД сд РД ci pa ci ГД ci ГД ci pa с] ГД ci ГД ЕЛ ГД ci ГД ci ГД c

La cJ LacJ ΕΓΞ La cJ La cJ La cJ LacJ LacJ LacJ LacJ La cJ

ГД ci paci pa ci ГД ^1 [Д ci |П1Г| ГД ci ГД^1 ГД СП ГД ci ГД Gl

Ι.з ΠΕΡΊ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΉΣ

ОДИАЛЕКТИКЕ (20)

Краткое введение

Этот трактат (№ 20 в Порфириевой хронологии) на­ писан, по-видимому, в продолжение трактата О добро­ детелях (№ 19), в котором было установлено, что наша цель — стать богоподобными, и что она достига­ ется очищением души путем отделения ее от тела и вос­ хождением в умопостигаемый мир. Трактат О диалек­ тике, как видно уже из первых слов, призван указать путь умственного очищения и восхождения, которо­ му мы должны следовать. В первых трех главах да­ ется замечательно сжатое изложение платоновского понимания начал восхождения, изложенное в Федре и Пире, правда, с двумя существенными изменениями: первое из них в том, что у Платона философ, музы­ кант и влюбленный (Федр, 248d3) — три определе­ ния одного и того же типа человека, у Плотина же — это три разных типа; второе в том, что слово «музы­ кант» у Платона имеет общепринятое классическое