57. Әлеуметтік конфликт: түсінігі, түрлері.

"Әлеуметтік шиелініс” (социология конфликта) деген терминді алғаш рет ғылыми айналымға енгізген неміс ғалымы Г.Зиммель болды. Г.Зиммель шиеліністі қоғам өмірінің қалыпты және маңызды формасы ретінде қарастырған. Ғылыми әдебиеттерде шиелініс деген ұғымға бірқатар анықтамалар берілген (олардың қазіргі саны 50-ге жуық). Осы анықтамалардың бәрінде дерлік шиелініс ұғымы әлеуметтік қайшылықтар арқылы түсіндіріледі.

Мәселен, Е.М.Бабосов деген автордың анықтамасы бойынша әлеуметтік шиелініс – түрлі әлеуметтік қауымдастықтардың, яғни таптардың, ұлттардың, мемлекеттердің , әлеуметтік топтардың, әлеуметтік институттардың, т.б. арасындағы мүдделерінің, мақсат, даму бағыттарының қарама-қарсылығынан немесе мәнді айырмашылықтарынан шығып асқынған түрі. Әлеуметтік шиелініс шешілуі қажет әлеуметтік проблемаға байланысты нақты әлеуметтік жағдайда қалыптасады. Оның белгілі бір себептері, қозғаушы күштері ( таптар, ұлттар, әлеуметтік топтар, жеке адамдар, т.б.) болады. Сонымен бірге шиелініс ұзаққа созылуымен, қайшылықтың өткірлік дәрежесімен, атқаратын қызметімен сипатталады.

әлеуметтік шиеліністерді өзара тығыз байланыста болатын элементтер тұратын күрделі, тұтас процесс ретінде қарастыру қажет. Шиеліністі құрайтын элементтерге келсек. Олар төмендегідей;

Шиеліністі жағдай қарама-қарсы жақтардың арасында болады. Олар кем дегенде екіжақ болуы мүмкін. Бұларды шиеліністің субъектілері деп атайды, оларға жекелеген индивидтер, әлеуметтік топтар, әлеуметтік жіктер, саяси партиялар, т.с. жатады.

58.

59. Отбасы әлееуметтануы:түсінігі, қалыптасу уақыты

Көк кітап

60. Дербес мәртебе-ол адамның жоғары статусына қоғам тарапынан көрсетілетін сый құрмет.

Мәртебе - лат.status - істің жай-күйі, жағдайы азаматтың, заңи тұлғаның, мемлекеттік органнынхалықаралық ұйымның құқықтық жағдайын сипаттайтын құқықтары мен міңдеттерінің жиынтығы. Индивидумның немесе топтың бірқатар белгілер (экономикалық, кәсіптік, этникалык, т.б. белгілер) бойынша айқындалатын әлеуметтік ара қатынас жағдайы әлеуметтік мәртебе деп аталады.^[1]

61. Постиндустриалды қоғамның белгілері

1. постиндустриалды қоғамды табиғи ресурстарды өндіру мен өңдеу орнына ақпараттарды өндіру мен өңдеумен ж/е қызмет көрсету салаларының дамуымен алмасады.

2. ақпараттық технология қоғамдық өмірдің маңызды салаларын қамтиды: өенркісіптік, саяси, мәдени.

3. тезнологиялық базистың алмасуы әлеуметтік байланыстың барлық жүйесін ұйымдастыруға әсерін тигізеді.

4. кәсіби маманданған топтың арақатынасы, еңбекпен қамтылу қүрылымы өзгереді.

5. заманауи қоғамдағы әлеуметтік позициялық құрылымы ә-к мәртебемен анықталады.

62. Девиация-әлеуметтік ауытқу. Әлеуметтенудегі девиантты мінез-құлық тұжырымдамасын қалыптастырған француз әлеуметтанушысы Э. Дюркгейм.

Девиация бірнеше типтен тұрады: девиантты, деликвентті ж/е криминалды мінез-құлық.

Девиантты мінез-құлық әлеуметтік нормалар мен ережелерге сай келмейтін мінез-құлықты айтады. Деликвентті мінез құлық заң бұзушылықпен ерекшеленеді: агрессивті, зорлаушылық мінез-құлық, ашкөздік, наша сату. Криминалды мінез-құлық заң бұзушылық ж/е т.б

63. Кең даласында алаңсыз өмір сүріп, мал бағып жатқан бейқам халқын: «Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты, Өткізбей қараңғыда бекер жасты» деп жырымен жұлқылап оятып, оларды білімге, ел үшін пайдалы іс әрекетке шақырады. Бүкіл халықтың еркіндікке жетуінің басты шарты түнек болып торлаған қараңғылық ұйқысынан ояну, дүр сілкініп, надандықтан арылу деп білген ол: «Оян, қазақ!» деп ұрандаудан танған жоқ. Сондықтан да оның үні қалың ұйқыдағы қазағын құлағының түбінен «маса» болып, маза бермей ызыңдап оятуды мұрат тұтқан өзінен он екі жас үлкен рухани ағасы Ахмет Байтұрсыновтың үнімен қатар естіліп, қазақ даласын қатар шарлады. Сол егіз үн тарих мінбесінен қатар көрінген екі алыптың қашан соңғы демдері таусылғанша, тағдыр талқысымен екеуі екі жақта жүрсе де, қуғынға түсіп, қамауға алынса да үзілмей, қатар естіліп тұрды. Ол екеуі екі атадан туса да, бір туған бауыр еді, екі баспен ойласа да, қорытар ойы бір еді, екі ауызбен сөйлесе де, шығар сөзі бір еді. Өйткені оларды туыстырған халқының мүддесі, ойландырған халқының қамы, сөйлеткен халқының мұң зары болатын. Сондықтан да халқы оларды жанашыр жақыным деп білді, олардың жұбын жазбай, «Ахаң Жахаң» деп бірге атады. Пенделік бар қазақтан бас тартап, халқының бақыты үшін күрескен есіл ерлерді өз халқының жауы атандырып, кешегі күні Қызылдың қызылкөз жендеттері екеуін еріксіз айырып, екі жерде атып өлтіріп, атын өшіреміз дегенде де халқы олардың асыл есімдерін есінен шығарған жоқ, аялап жүрегінде сақтады, ардақ тұтты.

Ахмет Байтұрсынов (1873-1937) — Қазақстандағы қоғамдық ой-пікірдің даму тарихында өзіндік орны бар біртума алып тұлға.

Қазақ халқының, әсіресе «оқыған азаматтардың тұңғыш ... көсемі» болған А. Байтұрсыновтың саяси іске араласуы Ресей ішіндегі саяси - әлеуметтік құбылыстармен тікелей байланысты болды: түрлі саяси партиялар мен Қозғалыстардың құрылып, олардың қызметтерінің жанданған кезеңіне, бірінші 0рыс революциясының өршіген тұсына сәйкес келді. Бұл кезеңде ол Қарқаралы қаласында кызмет істейтін еді. Оз халқының мүддесін, болашағын ойлаған А.Байтұрсынов осы кезеңде саясатқа белсене араласты осы мәселені М.Әуезов «Қарқаралыда тұрғандағы соңғы төрт жыл Ақаңның саясат ісіне белсене кірісіп, жазумен де, ісімен де бой көрсеткен кезі; сол мезгілде 1905 жылдың өзгерісі болған. Қазақтың Мәскеуден келген бірен-саран студенттері, басқа қалаларда оқып жүрген жастары һәм ескіліктен келе жатқан пікірі түзу үлкендердің арасында өзгеріс рухы жайылып, қазақтың елдігін сөйлей бастаған кездері сол мезгіл болатын» деп атап көрсетті.

64.Интервью дегеніміз белгілі бір мақсатпен бір немесе бірнеше адаммен әңгімелесу жолымен мәлімет жинау әдісі. Интервью әдісімен үлкен әлеуметтік топты зерттеу қажет болғанда, сол топтың ішімен бірнеше адам әңгімелесу үшін іріктеп алынады.

65. Мәртебе(лат-статус-істің жай-күйі, жағдайы)адамзаттың, заңды тұлғанын, мемлекеттік органның құқықтық жағдайын сипаттайтын құқықтар мен міндеттердің жиынтығы

66. Әлеуметтену дегеніміз-қоғамда қалыптасқан меңгеру ж/е жетілдіру жолымен жас ұрпақты сол қоғамның әлеуметті-экономикалық құрылысына сәйкес қоғамдық рольдер системасына қосу болып табылады. Қазіргі заманғы оқыту мен тәрбиелеу дегеніміз жас адам тұлғасын қалыптастыру үшін оған жоспалы да мақсатты түрде әсер ету-оның еңбекке деген білігі мен қабілетін дамыту. Жас ұрпақты әлеуметтендірудің марксистік ғылыми теориясы жас ұрпақты тәрбиелеу процесі мен оқыту арқылы білім беру процесін бірлікте қарастырады, өйткені қазіргі заманғы ғылыми техникалық прогресс оқыту процесінің білім беру арқылы адамды дамыту міндетімен бірге,и сондай-ақ тәрбиелеу міндетіне де жоғары талаптар қойып отыр

67. Индустриалды қоғам-индустриализация және модернизация жүзеге асырылған қоғам түрі немесе белгілі бір қоғам

68. Тұлға – ол сана сезімі мен іс-әрекетіндегі ерекшелігін білдіретін, лайық ырық белсенділігі бар әлеуметтік мәдениеттің сапасы

69. Әлеуметтік процестер- әлеуметтік ортадағы құбылыстар.

70. Ә-у қоғамдық ж/е ә-к құбылыстар мен үрдістерді өзгерту, қайта құру үшін оларға жоспарлы, әрі тиімді жолдар, құралдар арқылы ықпал етіп әлеуметтік мәселелерді талдап зерттеәді. Бұл әлеуметтанудың қолданбалы саласын құрайды.

71. Девиация-ол әлеуметтік ауытқу.