- •1.Әлеуметтік стратификацияның тарихи типтері
- •2 2.Әлеуметтік нормалар – ол
- •3.3Әлеуметтену – ол
- •4.Әлеуметтік аномия – ол
- •6.О.Конт және г.Спенсер әлеуметтануы
- •7.Әлеуметтік мәртебе – ол
- •8.Экперимент әлеуметтанулық зерттеудің әдісі ретінде
- •9. Әлеуметтік рөл – ол
- •10.Әлеуметтанудың функциялары
- •11.Конт әлеуметтануындағы қоғамның даму факторлары – ол
- •12.Адам, индивид, тұлға ұғымдарының арақатынасы
- •13.Әлеуметтік құндылықтар – ол
- •14.Тұлғаның әлеуметтенунің негізгі стадияларының сипаттары
- •15. О. Конттың қоғам дамуының үш стадиясы жөніндегі ілім.
- •16. К.Маркс әлеуметтануындағы қоғамның даму факторлары – ол
- •17. Ұжымдық мобилділік – ол
- •18. Әлеуметтік институттар: түсінігі, түрлері.
- •19.Басқару деңгейі бойынша қоғамның классификация
- •20. Д. Белл әлеуметтануындағы қоғамның даму факторлары – ол
- •21. Әлеуметтік контроль - ол
- •22. Сауаланама жүргізу әлеуметтанулық ақпаратты жинаудың әдісі ретінде
- •23. Жаһандандыру және оның салдарлары
- •24. Негізгі және өтпелі мәртебе – ол
- •25. Құрылымдық функционализм теориясын әзірледі
- •26. Индикаторлар – ол
- •27. Моралдік санкциялар – ол
- •28.Сипаты мен технология деңгейі бойынша қоғамның стратификациясы
- •29. Құрылымдық функционализм (т.Парсонс).
- •30.Интервалдық шкала – ол
- •32. Э.Дюркгейм әлеуметтануындағы қоғамның даму факторлары – ол
- •33. Әлеуметтік санкциялар – ол
- •34. Әлеуметтік конфликтердің негізгі түрлері.
- •35. Әлеуметтану қоғам туралы ғылым ретінде. Әлеуметтік білім жүйесіндегі әлеуметтанудың орны.
- •36. Әлеуметтанулық сұрау: түсінігі, түрлері, әдісі, қолдану саласы.
- •37. Әлеуметтік эволюция – ол
- •38. Социометрия тұлғаралық қатынастың өлшеу әдісі ретінде.
- •39. Өндіріс тәсілі бойынша қоғамның классификациясы.
- •41. Х. Шелдон көзқарасы бойынша девиация байланысты …………….
- •42. Саяси әлеуметтану.
- •43.Әлеуметтік мәртебе: түсінігі, құрылымы
- •44.Іріктеу жиынтығы – ол
- •46. З. Фрейд көзқарасы бойынша девиация байланысты.................
- •47. Тiршiлiк ету құралдарының табуының әдiстерi бойынша қоғамның классификациясы.
- •48. Экономикалық әлеуметтану: түсінігі, қалыптасу уақыты, пәні, зерттеу мәселесі.
- •50. Ч. Ломброзо көзқарасы бойынша девиация байланысты
- •51. Қоғамның әлеуметтік стратификациясы.
- •52. Э. Дюркгейм әлеуметтануы.
- •53. Құрылымдық функционализм (т. Парсонс).
- •54. Әлеуметтік сұрау түрлері (атап өту):
- •55. Әлеуметтік конфликттің алғашқы субъектісі – ол
- •57. Әлеуметтік конфликт: түсінігі, түрлері.
- •59. Отбасы әлееуметтануы:түсінігі, қалыптасу уақыты
- •61. Постиндустриалды қоғамның белгілері
- •72Рөлдік конфликт
- •74. Мәдени – тарихи типтер тұжырымдамаларындағы қоғамның дамуы туралы
- •75. М. Вебер тұжырымдамасында қоғам ұғымы.
- •76. Қоғамның әлеуметтік құрылымы: түсінігі, негізгі элементтері
- •77. Қазақ ағартушыларының әлеуметтік-саяси көзқарастары (Абай Құнанбаев, Шоқан Уәлиханов, Ыбырай Алтынсарин)
- •78. Келе біткен мәртебе – ол
- •79.М. Вебер мен г. Зиммел әлеуметтануы
- •80. Тұлға ұғымы
- •82. Т. Парсонс тұжырымдамасындағы қоғам ұғымы
- •83.Тұлғаның ролдер теориясы
- •84.Білім беру әлеуметтануы: түсінігі, қалыптасу уақыты, пәні, зерттеу мәселесі
- •85.К. Маркс тұжырымдамасындағы қоғам ұғымы
- •86.Әлеуметтік құрылым ішіндегі мәртебе иерархиясы аталады......
- •87. Генералды жиынтық (совокупность) – ол
- •88. Әлеуметтену – ол
- •105.Заманауи Қазақстандағы ішкі саяси тұрақтылықтың факторлары (Стратегия «Казахстан-2030»).
- •106.Символикалық интеракционизм (д. Мид).
- •107.Бұқаралық коммуникацияның әлеуметтануы: түсінігі, қалыптасу уақыты,
- •108.Эмпирикалық зерттеулер: түсінігі, құрылымы.
- •118. Әлеуметтік мобильділік – ол
- •119. Ұжымдық мобилділік: түсінігі, себептері, салдарлары.
- •120. Мәдениет әлеуметтануы: түсінігі, қалыптасу уақыты, пәні, зерттеу мәселесі.
- •123. Заманауи қазақстандық қоғамдағы әлеуметтік процестер.
- •124. П. Сорокин, к. Маркс, р. Дарендорф тұжырымдамаларындағы әлеуметтік конфликт табиғаты.
- •126. Әлеуметтенудің алғашқы және кейінгі агенттеріне жатады………..
- •127. Ч.Кулидің «Сол күйіндегі бейнелеу» теориясы.
- •128. Әлеуметтік рөл және әлеуметтік мінез-құлық моделінің арақатынасы.
- •132. Аз топтардағы өлшемдердiң қатынасының әдiстемесі – ол
- •133.Сорокин, Маркс, Дарендорф тұжырымдамаларындағы әлеуметтік конфликт
- •134.Көлденең мобильділік – ол
- •135.Қоғам типологиясы
- •136.Марксизмдегі тұлға – ол
- •1137.Әлеуметтік рөлдің құрылымы
- •1138.Конфликтология (Дарендорф)
- •139.Келе біткен мәртебе
- •1140.Қоғамның дамуы туралы тұжырымдамалар
128. Әлеуметтік рөл және әлеуметтік мінез-құлық моделінің арақатынасы.
Әлеуметтік рөл - белгілі бір әлеуметтік ұстанымға ие жеке адам үшін нормативті қолданатын мінез-құлық үлгісі болып табылатын, салыстырмалы тұрақты және іштей байланысты әрекеттер жүйесі.
Нағыз әлеуметтік мінез-құлық - жақсылық істеуге бағытталған, адамның адамдар арасындагы мінез-құлқы.
129. Тік мобилділік – ол индивидтің бір стратадан екінші бір стратаға ауысуының нәтижесінде оның әлеуметтік жағдайының өзгеруі. Вертикалды мобильдік жоғары өрлеу және төмен құлдырау, яғни кері кету бағытында болады.
130. Әлеуметтік стратификация - қоғамның әлеуметтік жіктелуі. Біз қоғамының әлеуметтік құрылымын сөз еткенде қоғам өзінің құрылымы жағынан бірдей емес екендігін айтып еткен едік. Қоғам адамдарының арасында теңсіздік бар. Соған байланысты олардың әлеуметтік жүйедегі алатын орындары да бірдей емес. Жекелеген индивидтер мен адам топтарының арасында әлеуметтік жіктелу бар. Оларды жіктегенде бірқатар өлшемдер басшылыққа алынады, мәселен, табыстарының көлемі, білімдерінің деңгейі, мамандықтағы мәртебесі, билікке қатынастары. Қоғам мүшелерінің арасында әлеуметтік теңсіздіктің табиғатын, себептерін, оның заңды құбылыс ретіндегі мәнін түсінуде әлеуметтік стратификация теориясының маңызы зор. «Стратта» деген геология термині жердің құрылымындағы қабаттарды анықтауға байланысты қолданылады.
131. Әлеуметтік мәртебе: түсінігі, құрылымы.
Индивидумның немесе топтың бірқатар белгілер (экономикалық, кәсіптік, этникалык, т.б. белгілер) бойынша айқындалатын әлеуметтік ара қатынас жағдайы әлеуметтік мәртебе деп аталады.
Әлеуметтік мәртебе 2 түрі бар:
1.Туа біткен(танылған)-жынысы,әлеуметтік тегі,этникалық белгілері,нәсілі,ұлты
2.Келе біткен(қол жетерлік)-біліиі,кәсібі,атқаратын қызметі,табыс деңгейі
Әлеуметтік-экономикалық мәртебе жиынтығына білім деңгейі,табыс деңгейі,кәсәп деңгейі жатады.
132. Аз топтардағы өлшемдердiң қатынасының әдiстемесі – ол
133.Сорокин, Маркс, Дарендорф тұжырымдамаларындағы әлеуметтік конфликт
Жасыл кітапта
134.Көлденең мобильділік – ол
Көк кітапта
135.Қоғам типологиясы
Типология - қоғамның тарихи дамуының негізгі мазмұны мен нышандарын түсіну үшін қолданатын әдістер мен тәсілдер
Қоғамның негiзгi типологиясы келесi:
Қарапайым қоғам- рулық-тайпалық қатынастарға, табиғи шаруашылдық формасына негiзделген, еңбектiң жыныс пен жас шамасына қарай бөлiнуiмен, стихиялық түрде ұжымды басқару iсiне қатысумен, және көбiнесе көшпендiлi өмiр сүру мен, бiлiмдi ұрпақтан ұрпаққа ауз тiлi және тәжiрибе арқылы жеткiзу мен ерекшеленетiн алғашқы қоғамның типы.
Дәстүрлi қоғам- аграрлы революция нәтижесiнде көптеген әлеуметтiк (орталыққа бағынатың мемлекет, абсолюттi монархия), құқықтық, және бiлiм институттарының қалыптасуы, жазба тiлдiн пайда болуы мен моногамиялық отбасының пайда болуы, қоғамдық сатыда жоғары тұрған элитарлық басқару, өзiндiк пайдалану экономикасы, товар алмасу қатынастарының нығайтылуы және жеке меншiктiң пайда болуы, кәсiби және ауыл шаруашылығына негiзделген еңбек формасының кең тарауы, үлкен мәдени орталықтардың-қалалардың пайда болуы, ғылыми бiлiмдердiн кең өрiс алуы мен ерекшеленетiн қоғам типы (меншiк объектiсi- құлиленушiлiк-адам, феодалдық-жер, капиталистiк-капитал).
Индустриалды қоғам- индустриалды революция негiзiнде үш әлеуметтiк- экономикалық заңдарды жүзеге асырды: уақытты үнемдеу, қажеттiлiктердi көтерiп асыру, және еңбек алмасу. Индустриализация логикасы бойынша барлық елдер мен халықтар ұқсас сипаттарға ие болып, әлеуметтiк тәртiптiн бiркелкiлiкке ұрынады, бұл процесс конвергенция тезисi деп аталады. 20 ғ. екiншi жартысынан Еуропа елдерiнде басталған бұл үрдiс көптеген Азия және Африка елдерiнде де байқалады, олардың бәрi келесi шарттарға сай болуға ұмтылады:
*еңбектiн терен әлеуметтiк және техникалық бөлiнiсi;
*отбасының өндiрiс орыны мен еңбек орынынаң бөлiнуi;
*мобильды және тәртiптi өндiрiс күшiн, еңбекшiлердi қалыптастыру;
*экономикалық есептеулердi, жоспарлауды және инвестициялауды белгiлi бiр рационалды түрде ұйымдастыру;
*секуляризация (дiннен азат болу), урбанизация (қалалану), әлеуметтiк мобильдiлiк және демократизациялану үрдiстерi кең етек алады.
1)Ұлттардың пайда болуы- бiр тiлге негiзделген, территория,мәдениет, экономикалық қатынастар бiрлiгi байқалатың тарихи қалыптасқан адамдар бiрлестiгi. 2)Ұлттық мемлекеттердiн пайда болуы, олардың нақты шекараларының бекiтiлуi. 3) Халықтық билiкке, демократияға, басқару органдарының көпшiлiк пен сайлануы, көп партиялардың болуы. 4) Ақпарат құралдары арқылы адам санасына әсер ету. 5) Өндiрiстiң комерциализациялануы, «Бәрi сатылада!», рыноктың ңығайтылуы, капиталға негiзделген жеке меншiк бiрiншi орында. 5) еңбек өнiмдiлiгiнде революция байқалады, 20ғ. 75-80 жыл арасында пролетариатты орташа әлеуметтiк топқа айналдырған: а) механизация негiзiнде машиналы өндiрiстiн басым болуы; в) фабрикалық негiзде өндiрiстi қайта ұйымдастыру (ғалым- лаборотория, кiтапхана). 6)аул шаруашылығымен айналысушылардын санынын азайюу, индустриялды секторда көбейюi. 7) урбанизация, мобильдiлiк процестер аул өмiрiне қарсы процестер (адам құлап қалса, қызға бiреу тисiп жатса). 8) көпшiлiктiң сауатты болуы байқалады: а) квалификацияның көтерiлуi, в) баспа сөз өнiмдерiнiн көбейуi, г) бiлiм беру институттарының қалыптасуы. 8) ғылымның практикалық маңыздылығының көтерiлуi.
Постиндустриалды қоғам- (1962ж. Дэниел Белл «Постиндустриалды қоғамның келуi») немесе информациялық қоғам деп атауға болады, өйткенi оның ядросы информациялық технологиялардың қарқынды және шапшан дамуы болып табылады. Егер инд-ды қ. индустриалды революцияның нәтижесi болса, онда постинд-ды қ. информациялық революция нәтижесi. 1) экономикада өндiрiстiн ролi төмендеп информация өндiру және оған қызмет көрсетудiн (сервис) ролi күннен күнге жоғарлап барады. Қазырғы заманда информация негiзгi байлыққа айналып барады, оның ерекше белгiлерi: жер мен капиталға қарағанда ол шексiз, бәрiне де қолайлы және қолданған кезде азаймайды, арзан, ал оны сақтау және жонуы (переработка) қыйынға түспес, ал бұл оның өнiмдiлiгiн арттырады; 2) оның техникалық базасы компьютер технологиялары және коммуникация құралдары б.т; 3) «ұлтаралық шекаралардың» бұзылуы, батыс Еуропа елдерi Шенген келiсiмi бойынша қай болсын елге визасыз бара алады, тәнертен Германия-Бельгия-Голландия-Франция-Испанияда кешке болуы мүмкiн, немесе АҚШ және Канада; 4) халықаралық ұйымдардың ролiнiң көтерiлуi (ООН, НАТО, ОБСЕ, ПАСЕ); 5) Демократияның дамуы (Олвин Тоффлер) 6) жеке меншiктiн орнына корпаративтi және институционалды меншiк келедi (О.Тоффлер-жлпы қоғамдық байлық жасау, өндiру тәсiлi қалыптасады) инф-қ техн-ға негiзделген адамның дене күшi емес оның интелектувлды күшi пайдаланады, өндiрiс тәсiлi бiлiмге негiзделедi (ақша-информация, ақша-кредит карточкасы, электронды ақша, өндiрiсте капиталдың- акция); 6) Завод- офис, ал Тоффлер- «электронды котедж», үй жұмысы компьютердi, мультимедия, телекомуникацияны қолдану арқылы жүзеге асады д.е.7) интелектуалды еңбекпен айналысушыларға тән субурбанизация- қала шетiнде орналасу; 8) Функционалды сауатсыздық, оқу, жазу, есептеу дағдылардың жойылуы, информациялық игiлiктердi материалды мен салыстырғанда өзiне алып алуға болмайды, оны тек түсiну, ұғұ қажет; (освоена, а не присвоена), ткстi оқығаннаң кейiн оның мазмұны бойынша жауап бере алмау, оның оқи алмайтының бiлдiредi.
Келешекте «супериндустриалды» қоғамға келемiз деген болжам бар, ал бiз оны «информациялық қоғам» деп атаған жон көремiз.
Қоғамның даму концепциялары:
*нигилизм (Кант «бiртiндеп жақсарудан өлгел жатырмың», Ницше, Шопенгауэр, Франк, Бохенский) – қоғамдық прогресстiн болуына күмәнданып, мойындамау
*географикалық детерминизм (Монтескье, Бокль, Мальтус, Кьелен) қоғам дамуында географиялық жағдайлар: климат, қазба байлықтар мен табиғи ресурстардың болуы және халық саны шешушi б.т. деп есептеу
*әлеуметтiк- табиғи (Л.Гумилев)- қоғам дамуында пассионарийлер (кейбiр табиғи факторлар әсерiмен, күн қуатының белсендiлiгi немесе ғарыштық радиация т.б. аса ынталы әрекеттерге бейiмдi этностар) шешушi болып табылады
*формациялық тұғырнама (Маркс)- әлеуметтiк- экономикалық фактор маңызы және таптық күрес қоғам дамуында асыра бағаланады
*технократиялық (Белл, Ростоу, Тоффлер)-техниканы, технологияны және ғылымды постиндустриалды қоғамның жүиеқалыптастырушы элемент негiзiнде алады
*мәдени-тарихи (Сорокин)-мәдениет ерекшiлiктерi мен дүниеге көзқарастарды абсолюттендiру
*әлеуметтұлғалық (Мертон, Фромм)- тұлғаның еркiндiк деңгейiн және оның қоғам мен өзара әрекеттестiгiн қарастырады
*қоғам дамуының жалпы бiр негiздерiн мойындамайтын көзқарастарда бар (М.Вебер) оның айтуынша батыстық-еуропалық капитализм генезисiне экономика мен протестанттық этика бiрдей әсерiн тигiздi
Бiздiң байқаумызша бұл тұғырнамалардың бәрi де сынаржақты болып келедi, қоғам дамуының бiр қырланып әсерлейтiн ао екiншiсiне мән бермейтiн. Бiз қоғамды бiртұтас организм ретiнде қарастырып, оның дамуында келесi компоненттердi белгiлеймiз: экономикалық-өндiрiстiк, әлеуметтiк, саяси-басқару, табиғи, рухани
|