3 Тапсырма.

Жарық үшін бәсекелестікте болатын ағзаларға мысалдар келтіріңіздер.

Бақылау сұрақтары

1.Биотикалық факторлар деген не?

2.Гомотипті реакциялар мен гетеротипті реакциялардың айырмашылығы.

3.Топтық немесе массалық эффектісі.

4.Олли принципі

5.Биотикалық қарым-қатынас типтері

6.Гаузе принципі қалай тұжырымдалады?

7.Экологиялық қуыс түсінігі. Экологиялық қуыстың бөліну құбылысы.

8.Экологиялық диверсификация, диверсификацияның бөліну құбылысы

9.Аллелопатия, антибиоз, микориза қарым-қатынастарының механизмі.

10.Зоохария, форезия, синойкия

11.Биотикалық байланыстар: трофикалық, форикалық, топикалық, фабрикалық

12.Биоценоздардың төзімділігі.

13.Биоценоздағы доминантты, аз санды, сирек санды түрлердің ролі

14.Биоценоздың ярустылығы

СӨЖ тапсырмалары

1.Бірлестіктер экологиясы-синэкология. Биоценоз туралы түсінік.

2.Экожүйедегі түраралық байланыстардың негізгі формалары (нейтрализм, комменсализм, протокооперация, мутуализм, жыртқыштық, паразитизм)

3.Түр аралық бәсекелестік бірлестіктің түрлік құрылымын сақтаудың негізгі механизмі. Г.Ф.Гаузенің бәсекелестік арқылы жою принципі. Экологиялық қуыс: потенциалды және жүзеге асырылған.

Блиц-тест

1. Мутуализм:

A) Түрлер бір- бірінен бөлек өмір сүре алады, бірақ бірлесіп тіршілік ету екеуіне де пайдалы

В) Популяциялардың дараларынын арасындағы байланыс

С) Бір түр екіншісін өзінің өнімімен қанайды

D) Бірлесіп тіршілік етуден біреуііің дайда таб ы, екіншісінің пайда таппауы

Е) Бірлесіп тіршілік етуден екі ағзаның пайда табуы

2. Бір тіршілік иесінің екінші тіршілік иесін жоюга бағытталған эрекеті қарым-қатъшастың қай түріне жатады?

А) арамтамақтық

В) окыртқыштық

С) бәсекелестік

D) коменсализм

Е) симбиоз

3. «Экологиялық қуыс» терминін ұсынган:

А) В.Н.Сукачев

В)Ч.Элтон

С) Э.Геккель

D) Дж.Гриннель

Е) К.Мебиус

4. Симбиоз - бұл:

А) нейтралды қатынас

В) жануарлардың өсімдік тұқымдарын таратуы

C)агзалардың селбесіп тіршілік етуі

D) популяцияның бірлесіп өмір суруі

Е) бірлестік .

5. Осы экожүйелердің ішінде қайсысы табиғи биоценоз?

А) Батпақ

В) Егіс даласы

С)Алаң

D) Бақша

Е) Орман

6. Бэсекелестік дегеніміз не?

А) жануарлардың орын ауыстыруы арқылы тұкымдарын кеңістікке тарату құбылысы

В) екі түрге жататын организмдердің кеңістікте бір-біріне еш бір зиянын тигізбей керісінше, селбесіп пайдалы тіршілік етуі

С)бір түрдің өкілінің екінші бір түр өкілін қорек немесе тіршілік ортасы ретінде пайдалану арқылы тіршілік етуі

D) бір немесе бірнеше түрге жататын организмдердің өзара қорек, тұрағы т.б ресурстардың жетіспеушілік жағдайындағы қарым-қатынастардың көрінісі

Е) эр түрге жататын организмдер бір-біріне қолайлы жағдай тугыза отырып, селбесіп тіршілік ету

Пайдаланылған әдебиеттер

Негізгі әдебиеттер:

1.Р.С. Оразбаева «Экология негіздері», Астана-2003

5.Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.

Қосымша әдебиеттер:

1.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.

2.Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата, «Ана тілі», 1991.

3.Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.

4.Николайкин Н.И. и др. Экология М.: Дрофа, 2003.

7.Бродский А.К. Краткий курс экологии. СПб.: Изд-во С-Петербургского университета, 2000.