Практикалық сабақ №3.
Тақырыбы: Организмдердің қоршаған ортаға экологиялық бейімделуі.
Сабақтың мақсаты: Экологиялық факторлар және олардың түрлерімен, абиотикалық факторлардың ағзаларға әсер ету механизмімен, танысу
Сабақтың жоспары
1. Тапсырмаларды орындау
2.Бақылау сұрақтарына жауап беру.
3.Рефераттарды қорғау
4.Блиц-тестілерді орындау
Глоссарий
Валенттілік (экологиялык) - толеранттылық шектері немесе түр, не популяциялардың әртүрлі орта жағдайларында тіршілік ету қабілетінің сипаттамасы.
Абиотикалық факторлар - тірі организмдерге тікелей немесе жанама әсер ететін өлі табиғат элементтері (космостық, геофизикалық, климаттық, кеңістік, уақытша, т.б.)
Анабиоз - қолайсыз жағдайлар әсерінен немесе организмнің жеке даму процесінде ерекше кезеңнің қалыптасуына байланысты олардың тіршілік әрекеттерінің уақытша тоқтауы.
Антропогендік факторлар - адамның тіршілік әрекетінің әсері.
Климатотоп - қоршаған ортадағы климаттық жағдайлар.
Альбедо - белгілі бір дененің түскен сәулені шағылдыру қасиеті.
Гидробионттар - суда тіршілік ететін организмдер.
Гидрохимиялық режим - судың химиялық құрамының уақыт мезгіліне байланысты өзгерістері.
Гигрофиттер - батпақты ортада тіршілік ететін организмдер.
Фотосинтез - Күннің жарығы әсерінен жасыл өсімдіктердің хлорофилл дәндерінде атмосферадағы көмірқышқыл газы мен судан органикалық заттардың түзілуі.
Сабақтың материалдары:
1.Тапсырма.
Оқулықтар мен карталарды пайдаланып, кесте құрастырыңдар.
Ылғалдылық пен температураға байланысты өсімдіктердің таралуы.
|
Табиғат зоналары
|
Температураның жоғарылауы немесе төмендеуі
|
Жылдық жауын-шашын мөлшері (мм.)
|
|
Тундра |
|
|
|
Тайга |
|
|
|
Орманды дала |
|
|
|
Дала |
|
|
|
Шөлейт |
|
|
|
Шөл |
|
|
|
Тропиктік ормандар
|
|
|
|
Экваторлық ормандар |
|
|
2 Тапсырма
Кестенің мәліметтерін пайдаланып, температура мен жауын-шашынның таралуына әсер ететін абиотикалық факторларды анықтаңыздар.
3 Тапсырма.
Төменде берілгендерді абиотикалық, биотикалық, антропогенді факторлар бойынша жіктеңдер. (жыртқыштық, ормандарды кесу, ауаның ылғалдылығы, ауаның температурасы, паразитизм, жарық, ауаның қысымы, бәсекелестік, зауыттар шығарған көмірқышқыл газының қалдығы, судың тұздылығы).
4 Тапсырма.
Берілген жағдайларды шектейтін факторларды анықтаңдар.
1) Мұхиттың 6000м тереңдігінде өсімдіктер үшін: су, температура, көмірқышқыл газ, судың тұздылығы, жарық.
2) Жазда шөлдегі өсімдіктер үшін: температура, жарық, су.
3) Қыста ормандағы торғайлар үшін: температура, қорек, ауа, ауаның ылғалдылығы, жарық.
4) Қара теңіздегі өзен шортандары үшін: температура, жарық, корек, судың тұздылығы, ауа.
5) Солтүстік тайгадағы қабандар үшін: температура, жарық, қорек, ауа, ауаның ылғалдылығы, қар жабындысының биіктігі.
Тапсырма.
Гомойотермділердің пойкилотермділерден артықшылығын дәлелдеңіздер. Гетеротермді ағзалар. Термофильді, криофильді ағзаларға түсінік беріңіздер.
6.Тапсырма. Қоршаған ортаның температурасына байланысты қанқызы санының өзгерісі берілген, сол арқылы:
а). оптимум зонасы
б). пессимум зонасы
в). екі критикалық нүктелер;
г). түрдің төзімділік шегі;
д). экологиялық валенттілік
е).қалыпты тіршілік аймағы т.б. түсіндіріңіздер.