Замовы (Беларуская Народная Творчасць) - 1992

901. Ад нарадкі

Архіў кафедры беларускай літаратуры ГДУ. Зап. студ. Г. С. Крупянькова (кір. В. С. Новак) у 1989 г. у в. Прыбудак Жлобінскага р. ад А. Д. Стукач, 70 г.

902. Ад спугу, уроку, ад падучай хваробы (нязбытніка)

13-10-89, сш. 77а, л. 24—25, № 59. Зап. студ. Магілёўскага педінстытута Н. Д. Багаценка ў 1974 г. у в. Кабанаўка Жлобінскага р.

903. Ад урокаў

Романов, с. 18—19, № 50. Зап. Е. Р. Раманаў у г. Беліца.

904. Ад урокаў

8-85-229, л. 56. Зап. А. Ю. Лозка ў 1979 г. у в. Мілашавічы Лельчыцкага р. ад М. В. Астаповіч, 1894 г. н.

905. Ад уроку

8-78-144, сш. 5, л. 81, № 74. Зап. Г. А. Барташэвіч i Л. П.	Барабанава
ў 1978 г. у в. Барсукі Кармянскага р. ад Ю. С. Анішчанка, 1914 г.	н. Як адзна-

чыла інфарматар, пры лячэнні жывёлы трэба ўзяць шэрсць з яе.

906. Ад уроку

8-84-225, сш. 2, л. 85—86, № 62. Зап. К. П. Кабашнікаў у 1984 г. у в. Крыўск Буда-Кашалёўскага р. ад А. С. Касцюковай, 1920 г. н.

907. Ад уроку

Романов, с. 31, № 103. Зап. Е. Р. Раманаў у Раманаўскай вол. Горацкага п.

908. Ад урокаў («ад суроцы»)

Могнлевскне губернскне ведомостн, 1890, № 46, с. 189, № 4.

Тое ж: Романов, с. 145, № 26. Зап. у м. Хоцьславічы Мсціслаўскага п.

909. Ад уроку

Романов, с. 29, № 97. Зап. Е. Р. Раманаў у Радамлянскай вол. Чавускага п.

910. Ад уроку

8-77-140, сш. 2, л. 8, № 8. Зап. I. I. Крук у 1977 г. у в. Чудзін Ганцавіцкага р. ад A. С. Захарчэні, 1893 г. н.

519

911. Ад сурочання

13-1-13, л. 8. Зап. студ. Брэсцкага педінстытута ў 1982 г. у в. Чудзін Ганцавіцкага р. ад A. С. Захарчэні, 1893 г. н.

Вар.: 8-77-140, сш. 2, № 1. Зап. I. I. Крук у 1977 г. там жа ад той жа.

912. Ад урокаў

8-74-84, сш. 3, л. 6, № 85. Зап. Л. М. Салавей у 1974 г. у в. Пружанка Бярэзінскага р. ад Г. А. Жоравай, 1895 г. н.

913. Ад падзіву («прыдзіву»)

13-1-13, л. 9. Зап. студ. Брэсцкага педінстытута ў 1982 г. у в. Лахаўка Лунінецкага р. ад Г Р. Лукашэвіч, 1936 г. н.

914. Ад прымаўкі

8-75-94, сш. 1, л. 52, № 45. Зап. Л. М. Салавей i студ. МДПІ А. Г. Ляшкевіч i I. I. Мурашка ў 1975 г. у в. Прусы Старадарожскага р. ад П. С. Вусік, 68 г. Па сведчанню інфарматара, замову трэба пераказаць дванаццаць раз.

915. Ад уроку

Романов, с. 29, № 95. Зап. Е. Р. Раманаў у Радамлі Чавускага п. У замове казачны вобраз Настасі Прыкрасі, якую герой казкі знаходзіць на сінім моры. Гл. казку «Цар Васіль»: Романов, III, с. 99—110, № 14. Зап. у м* Дуброва Сенненскага п.

916. Ад уроку

Архіў кафедры беларускай літаратуры ГДУ. Зап. Н. Гапонава ў 1989 г. у в. Кіцін Жлобінскага р. ад С. А. Лашкевіч, 66 г.

917. Ад урокаў

8-80-178, сш. 4, л. 20, № 17. Зап. П А. Барташэвіч у 1980 г. у в. Хутар Светлагорскага р. ад К. А. Рыбак, 1924 г. н. Тлумачэнне інфарматара: «Як прыстрэк, ломіць усю па касцях. Як уранні, так на ранішнюю зару шаптаць або вячэрнюю. Ці на самога; ці на ваду. Тады абмыцца. Тры разы кожны раз. Скіндачка — доўгая хустка».

918. Ад уроку

Романов, с. 20—21, № 57. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Буда Рагачоўскага п.

919. Ад уроку

Романов, с. 145—146, № 27. Загі. Е. Р. Раманаў ў Манастыршчынскай вол. Мсціслаўскага п. Е. Р. Раманаў адзначае вар., запісаны ў Любавінскай вол. Мсціслаўсхага п., дзе замест ястраба — чорны воран: «Як етаму чорнаму во-

520

рану без нахцей, без кахцей, без ясных воч, без крылля па лугам не лятаць, шаўковыя травы не зьядаць, так у раба чалавека ўроцы нё бываць».

Дал. вар.: Добровольскнй, I, с. 199—200, № 2.

920. Ад урокаў («Стацце»)

13-3-30, л. 17, № 32. Зап. А. У. Русіновіч у 1954 г. у в. Раковічы Светлагорскага р. ад М. I. Акуліча, 103 г.

921. Ад уроку

Романов, с. 21, № 61. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Гатавец Чэрыкаўскага п. ад Праскоўі Клімавай.

922. Ад урокаў (сСтацце»)

8-75-95, сш. 1, л. 18, № 80. Зап. Л. П. Барабанава ў 1975 г. у в. Языль Старадарожскага р. ад А. Г. Касцель, 1902 г. н. «Паўтарыць шэсць разоў, каб да пары» — заўвага інфарматара.

923. Ад прымаўкІ

Архіў кафедры беларускай літаратуры ГДУ, сш. 23, л. 1, № 2. Зап. I. В. Аўсянік у 1982 г. у в. Бацэвічы Клічаўскага р. ад Е. А. Харлан, 1903 г. н.

924. Ад уроку

Романов, с. 25, №81 . Зап. Е. Р. Раманаў у Вендаражскай вол. Магілёўскага п.

925. Ад уроку

Романов, с. 17, № 46. Зап. у в. Перарост Гомельскага п. «Паўтарыць тройчы i дмухнуць».

926. Ад уроку

Романов, с. 16—17, № 45. Зап. у в. Карма Гомельскага п.

927. Ад урокаў

13-10-85, сш. 23а, л. 9, № 27.	Зап. студ. Магілёўскага педінстытута
Г. П. Міснік у 1973 г. у г. Лепелі ад	Ф. Д. Дзівінай, 60 г.

928. Ад уроку

8-79-165, сш. 2, л. 5, № 2. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1979 г. у в. Вішнёўка Гомельскага р. ад В. К. Ванянковай.

Вар. скароч.: Перапісаў М. Папека замову, запісаную яго цёткай М. Каланчук ад жанчыны.

521

929. Ад урокаў

8-85-229, л. 55. Зап. А. Ю. Лозка ў 1979 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. ад Л. А. Швед, 1898 г. н.

Вар. з пералікам крыніцы хваробы i частак цела, з' якіх яна выганяецца; 8-82-204, сш. 3, л. 17—18, № 17. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1982 г. у в. Красноўка Нараўлянскага р. ад Г. С. Партыка, 80 г.

930. Ад прыстрэку

8-82-203, сш. 4, л. 84—85, № 64. Зап. Т. К. Цяпкова ў 1982 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. ад К. I. Шкудун, 94 г. «Тры разы шаптаць. То дубчыкам, або ножыкам прыкладаць. Дубчыкам то ўдар (хваробу лячыць.— Г Б.)у a прыстрэк ножыкам».

Вар.: 8-80-178, сш. 5, л. 67, № 37. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1980 г. у в. Якімава Слабада Светлагорскага р. ад А. Д. Халько. Вар. месца ссылкі хваробы: «... дзе канюхі конёй нёгіасуць, ранішніцы не ганяюць, пеўні не спяваюць». Цікавасць уяўляе рытуал замаўляння: «Гаворыць, калі пападзе. Як на ранку, значыць, ранняя зарыца, як упоўдні, значыць, палудзённая зарыца, як вечарам, значыць, вячэрняя зарыца. У тры р^азы трэба палячыць, ііа тры разы, на тры зары. На кожную зару тры разы. Можна i на ваду, трэба ісці туды, ні з кім не гаварыць i назад не аглядацца. Назад ісці, ваду нясці, ні з кім не гаварыць i назад не аглядацца, a так не паможа. Можна i па чалавеку. Толькі трэба дамоў ісці, ні з кім не гаварыць i назад не аглядацца. Тады дужа памагае»; Архіў кафедры беларускай літаратуры ГДУ, сш. 23, л. 1 адв., № 3. Зап. I. В. Аўсянік у 1982 г. у в. Бацэвічы Клічаўскага р. ад Е. А. Харлан, 1903 г. н. Запіс у некаторых месцах недакладны, але цікавы дэталямі: «У чыстым полі стаіць цэркаўка. У той цэркаўкі Прачыстая маці вабразы здымае, прымаўку зганяе на мха, на балота, на ніці (?), на лісыя лозы (?), дзе ні заходзіць валовы рык, сабачы брэх, чалавечая гаворка»; 8-82-198 г. сш. 4, л. 41, № 58. Зап. Г. А. Барташэвіч i A. М. Лапкоўская ў 1982 г. у в. Казлы Ельскага р. ад В. П. Сугак, 1910 г. н. Вар. месца адсылкі хваробы: «Ідзі на буслы, на дзятлы, на ўсякія пташкі». Рытуал замаўляння ўключае шматлікія дзеянні. Тлумачэнне інфарматара: «Прыстрэт — гэта калі нешта паганае пра цябе падумалі. Тады ўсё баліць, у холад кідае, тэмпёратура падкідаецца, б'е. A пагаворыць бабка, дасць табе вады, i пройдзе. Прыстрэт на ваду шэпчуць. Трэба той вадой памыць рукі, жылы, пуд каленкамі i тры разы коўтне. Астальну ваду я на завесы выліваю ды й кажу: «Я выліваю на завесы, на рэчкі, на возёра адпраўляю».

Тры разы трэба выліць i пераказаць. Красты на дзвярах, на коміне раблю. Бяру буханку хлеба, парэжу, жар у печы i кіну ў тую воду. Калі плавае, дык жыць будзе, a як патоне, дык памрэ>.

931. Ад прыстрэку (уроку)

13-10-89, сш. 77а, л. 29—30, № 62. Зап. студ, Магілёўскага педінстытута Н. Д. Багаценка ў 1974 г. у в. Кабанаўка Жлобінскага р.

Вар.: Романов, с. 30—31, № 102. Зап. Е. Р. Раманаў у м. Раманава Горацкага п. 3 паметкай: «дванаццаць разоў пераганю етак».

932. Ад урокаў (ссуроц»)

Добровольскнй, I, с. 173—174, № 2. Зап. У. М. Дабравольскі ў в. Інькава Парэцкага р.

522

Вар.: 8-84-224, сш. 2, л. 65—66, № 75. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1984 г. у в. Затон Жлобінскага р. ад М. Т. Волкавай, 1932 г. н. (вар. разбураны); 8-73-65, сш. 5, л. 47. Зап. М. Я. Грынблат у 1973 г. у в. Бірча Бабруйскага р. ад С. Т. Бабковай, 88 г.

933. Ад уроку

13-2-13, л. 39 адв., № 55. Зап. А. С. Емяльянаў i студ. Віцебскага педінстытута ў 1979 г. у в. Баранаўка Віцебскага р. ад К. С. Дрозд, 1952 г. н.

934. Ад уроку

Романов, с. 150, № 45. Зап. Е. Р. Раманаў у Клімавіцкім п. Упамінанне чалавека, каторы «два разы матку ссаў», у замове невыпадковае: існавала павер'е, што такі чалавек меў благое вока, здольнае сурочыць усё, на што гляне.

Вар.: Там жа, с. 149, № 39. Зап. Е. Р. Раманаў у Бялынкавіцкай вол. Клімавіцкага п.; с. 26, № 83. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Міхалёва Вендаражскай вол. Магілёўскага п.; с. 27, № 89. Зап. у в. Чарнаручча Магілёўскага п.; с. 19, № 52. Зап. у в. Недайка Рагачоўскага п.; 13-10-87, сш. 44, л. 5 адв., № 14. Зап. студ. Магілёўскага педінстытута В. Маслава ў 1973 г. у в. Бабічы Чачэрскага р. ад A. С. Балігатавай, 48 г.

935. Ад суроц

Добровольскнй, I, с. 174, № 3.

936. Ад уроку

8-73-69а, сш. 5, л. 68, № 53. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1973 г. у пас. Кулага (в. Іскань) Быхаўскага р. ад Д. I. Гапеевай.

Вар.: 8-75-94, сш. 1, л. 51, № 44. Зап. Л. М. Салавей i студ. МДПІ

А.Г. Ляшкевіч i I. I. Мурашка ў 1975 г. у в. Прусы Старадарожскага р. ад

П.С. Вусік, 68 г.; Шейн, II, с. 534—535, № 20. Зап. валасны пісар С. Прозараў

у Пагосцкай вол. Слуцкага п. Да замовы тлумачэнне, што прамаўляецца яна ў прафілактычных мэтах да хрышчэння нованароджанага. Пры гэтым шаптуха трымае нож, якім пагладжвае цела дзіцяці, a затым нож кладзецца ў галавах.

937. Ад уроку

8-79-171, сш. 1, л. 54—55, № 39\ Зап. К. П. Кабашнікаў у І979 г. у в. Казацкія Балсуны Веткаўскага р. ад Г. В. Хвяськовай, 1906 г. н.

Вар.: 8-79-165, сш. 1, л. 30, № 19. Зап. Г. А. Барташэвіч i Л. П. Барабанава ў 1979 г. у в. Барталамееўка Веткаўскага р. ад X. К. Сокалавай, 80 г. Вар. пачатку: «Ішла дзеўка са вастоку, брала ваду з уроку i ўлёку. Угаварываю цябе, Маніны ўрокі i ўлёкі, i ўрошныя, i прыгаворныя» i г. д.

938. Ад уроку (нядобрых вачэй)

8-89-240, папка №*3. Зап. студ. БДУ А. М. Міхей (кіраўнік У. А. Васілевіч) у 1989 г. у в. Дзедзіна Докшыцкага р. ад Н. Ц. Рачкоўскай, 1911 г. н. Загаворваюць на вадзе.

Вар.: Зап. студ. БДУ П. Мікіценка, Ж. Агурцова там жа ад той жа.

523

939. Ад урокаў

8-82-204, сш. 6, л. 3—4, № 3. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1982 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. ад М. П. Сербянок, 87 г.

Вар.: 13-2-13, л. 48, № 68. Зап. A. Ć. Емяльянаў i студ. Віцебскага педінстытута ў 1979 г. у в. Залессе Полацкага р. ад Г. I. Малчанавай, 1900 г. н.

940. Ад суроку

8-73-69, сш. 2, л. 41, № 32. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1973 г. у в. Іскань Быхаўскага р. ад A. М. Глусцовай, 1900 г. н.

941. Ад уроку

13-10-89, сш. 86, л. 10, № 8. Зап. студ. Магілёўскага педінстытута А. С. Карчэўскі ў 1974 г. у в. Рудня Барталамееўская Чачэрскага р. ад А. П. Мельнікавай, 1903 г. н.

942. Ад уроку

Романов, с. 147, № 31. Зап. у Соінскай вол. Мсціслаўскага п. Вар.гТам жа, с. 24, № 76. Зап. Е. Р. Раманаў у Круглянскай вол.; 8-79-165,

сш. 1, л. 81, № 54. Зап. Г. А. Барташэвіч i Л. П. Барабанава ў 1979 г. у в. Усоха-Буда Добрушскага р. ад A. В. Ярмошкінай, 1913 г. н.; 8-85-229, л. 85, Зап. А. Ю. Лозка ў 1980 г. у в. Дзяржынек Лельчыцкага р. ад В. М. Краўчэні. Назва хваробы «возка» тое ж, што i нагавор, праклён.

943. Супраць ліхога вока

Шейн, II, с. 531—5%32, № 16. Зап. у в. Нікіціна Панікольскай вол. Бельскага *п. ад М. Дзмітрыевай. Да замовы падаецца апісанне спосабу яе прымянення: «Еслі чалавеку худа станець, налей у чашку вады, загавары эцім загаворам ваду, дай таму чалавеку вады, штобы піў ціхонька, a сама ўсё шапчы, усё над нім шапчы, a еслі з глаза начнець яго ў сон кланіць, станець зевота i сліза з глаз — i пройдзець уся балесьць».

944. Ад уроку

Романов, с. 26, № 84. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Ямніца Магілёўскага п. Вар.:' Там жа, с. 23, № 69. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Дзятлавічы Гомельскага п.; с. 29, № 96. Зап. Е. Р. Раманаў у Радамлянскай вол. Чавускага п.

945. Ад уроку

Романов, с. 146, № 28. Зап. Е. Р. Раманаў у Любавінскай вол. Мсціслаўскага п.

Вар.: Там жа, с. 30, № 101. Зап. у Халбнянскай вол. Горацкага п.; 13-10-1, сш. 41, л. 1, № 1.5ап. студ. Гродзёнскага педінстытута Л. П. Кляцко ў 1962 г. у в. Пастарыні Смаргонскага р. ад С. В. Смаленскай, 71 г.;*8-79-172, сш. 1, л. 72, № 45. Зап. Т. К. Цяпкова ў 1979 г. у в. Лялеўшчына Гарадоцкага р. ад Г. С. Шарновай, 1914 г. н.; 8-76-119, сш. 2, л. 10, № 10. Зап. А. С. Ліс у 1976 г. у в. Сівіца Валожынскага р. ад Б. Бібік, 1910 г. н.; 8-79-165, сш. 1, л. 92, № 64.

524

Зап. Г. A. Барташэвіч у 1979 г. у в. Усоха-Буда Добрушскага р. ад В. Ісаенка, 1 5

68 г.; АІМФЭ, ф. -ту£- , л. 52 адв. Зап. К. I. Буры ў 1926 г. у Патарскай вол. Клінцоўскага п. Гомельскай губ.

946. Ад уроку (прыстрэку)

8-80-178, сш. 5, л. 88, № 53. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1980 г. у в. Хутар Светлагорскага р. ад У. Я. Клімянок, 81 г. Заўвага інфарматара пра спосаб пераймання замоў: «Я з граматы навучылася. Гэта мая пляменніца братавая была ў бальніцы, там бабка такая слабенькая кажа: «Дзеткі, перапісуйця, я памру, грэх туды браць ужо гэта». Так яна спісала, a я яе матка хросная, так яна спісала, a я з грамаці, як там напісана».

947. Ад урокаў

8-77-128, сш. 4, л. 6—8, N° 3. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1977 г. у в. Курганне Рагачоўскага р. ад A. М. Чэрнікавай, 77 г. Заўвага інфарматара: «Гаварыць нада ўтрам i вечарам. Як от ужо забалее хто-нібудзь, цішэй нада, каб не чулі людзі. Тіа вадзе нада палячыць, нада дуць на яе, a потым гэту ваду піць хвораму i нямножка памыцца».

Вар.: Романов, с. 28, № 92. Зап. Е. Р. Раманаў у м. Шклоў Магілёўскага п.; с. 27, № 90. Зап. у в. Чарнаручча Магілёўскага п.; 8-84-220, сш. 1, л. 63, № 98. Зап. У. А. Васілевіч у 1984 г. у в. Гоцк Салігорскага р. ад П. С. Новік; сш. 2, л. 25, № 13. Зап. ад В. Ф. Балвановіч.

948. Ад уроку

Романов, с. 13—14, № 34. Зап. Е. Р. Раманаў у Гарадзецкай вол. Рагачоўскага п.

Вар.: Там жа, с. 19—20, № 54. Зап. у в. Кашалёў Рагачоўскага п. Вар. пачатку: «I проці ютрані, проці службы ішла маць Прачыстая па залатом масту i залатой трасціной папіралася, i сустрэў яе Cyc Хрыстос: — I куды ты, Маць Прачыстая, йдзеш? — A йду ад целца, ад маладзенца ўрокі ўгаварываць к рабе божай. Л ўгаварую i ўмаўляю жаноцкія, дзявоцкія, хлапоцкія, парабоцкія, i жэньскія i мужчыньскія, i ўдовіны i ўдаўцовы, i дзедавы i бабіны^ i бацькавы i маткіны». Тлумачэнне да замовы: «Тройчы гамоніш i дунеш. Ето такая хвароба, што вялікаму косці трэ, ламая, a малому — крычыць дужа i з капылля вон. A пагамоніш, параспіць — i здаровенька. Калі ж ногды ня засня — ік другому нясі: духу, бач, майго ня ўзлюбіла»; с. 20, № 56. Зап. у Рагачоўскім п. Адметны спосаб замаўляння: «Трэба казаць трэйчы на вадзе ці на хлебі i за кажным "ра"3ап дуць i плюваць на левы бок трэйчы ж (па павер'ю, злева стаіць нячысты дух.— Г Б.). Калі ўрокі балыыыя, дак трэба ўзяць жменьку солі ў руку i вадзіць рукой ніц па віду i казаць етую малітву».

949. Ад уроку

Романов, с. 18, № 49. Зап. у в. Маркавічы Гомельскага п.

525

950. Ад уроку

Романов, с. 148, № 37. Зап. у Міласлаўскай вол. Клімавіцкага п. Пры замаўлянні ўжывалася соль («тройчы, солечкай патрэш»).

951. Ад урокаў дзіцяці

8-85-229, л. 82. Зап. А. Ю. Лозка ў 1980 г. у в. Дзяржынск Лельчыцкага р. ад В. М. Краўчэні.

Вар.: Шейн, II," с. 532—533, № 17. Зап. у в. Майкава Бельскага п. ад Арыны Максімавай.

952. Ад уроку

8-73-69а, сш. 5, л. 44, № 38. Зап. Г. А. Барташэвіч у J973 г. у в. Віркаў Клічаўскага р. ад В. I. Атрашонак, 77 г.

953. Ад нарадкі

13-3-30, л. 25, № 45. Зап. А. У. Русіновіч у 1977 г. у в. Вяжны Светлагорскага р. ад 70-гадовай жанчыны.

954. Ад уроку

Романов, с. 25—26, № 82. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Жыравец Магілёўскага р. ад К. Івановай, 75 г.

955. Ад уроку

Романов, с. 31, № 106. Зап. Буднецкі ў Гарадзецкай вол. Чавускага п. Вар.: Там жа, с. 31, № 104. Зап. там жа; с. 149—150, № 42. Зап. у м. Маля-

цічы Чэрыкаўскага п.

956. Ад уроку

Романов, с. 24, № 74. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Покаць Рагачоўскага п. ад I. Данілава, 50 г.

Вар.: Там жа, с. 25, № 78. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Царковішча Магілёўскага п.; с. 30, N° 99. Зап. Е. Р. Раманаў у м. Дуброўна Горацкага п.; с. 24, №71. Зап. наст. Галавінская ў в. Ветка Гомельскага п.; 13-2-13, л. 52, № 88. Зап. А. С. Емяльянаў i студ. Віцебскага педінстытута ў 1979 г. у п. Радзюкі Шаркоўшчынскага р. ад Н. I. Двараннікавай, 56 г.; 8-80-178, сш. 6, л. 41. № 36. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1980 г. у в. Ручаёўка Лоеўскага р. ад A. Е. Кацуба, 1905 г. н.; сш. 6, л. 42, № 37. Зап. там жа ад той жа; 8-75-107, л. 41, № 85. Зап. А. А. Шамак у 1975 г. у в. Касцюшы Уздзенскага р. ад Г. Пармон; 13-10-2, сш. 27, л. 2, № 3. Зап. студ. Гродзенскага педінстытута 3. У. Ракуць у 1964 г.; 8-79-172, сш. 1, л. 70, № 43. Зап. Т. К. Цяпкова ў 1979 г. у в. Лялеўшчына Гарадоцкага р. ад Г. С. Шарновай, 1914 г. н.

957. Ад суроцы

8-74-92, сш. 3, л. 46, №38. Зап. Г. А. Барташэвіч i К. П. Кабашнікаў у 1974 г. у в. Шарпілаўка Крупскага р. ад У. Чарняўскай, 74 г.

526

958. Ад злога чалавека

13-10-89, сш. 77а, л. 23, № 58. Зап. студ. Магілёўскага педінстытута Н. Д. Багаценка ў 1974 г. у в. Кабанаўка Жлобінскага р.

9591. Ад уроку

Романов, с. 19, № 53. Зап. ў в. Кашалёў Рагачоўскага п.

960. Ад уроку

13-3-30, л. 27, № 49. Зап. А. У. Русіновіч у 1960 г. у в. Пятровічы Светлагорскага р. ад М. I. Русіновіч, 1910 г. н.

Вар.: 8-77-130, сш. 7, л. 34, № 53а. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1977 г. у в. Вялікі Рожан Салігорскага р. ад Г. К. Сечка, 1908 г. н. Вар. прычыны хваробы: «Ішла Божая маці сама памагаці ад буйных вятроў, ад урокаў, ад ачэй, ад усякіх свалачэй». Той жа сюжэт: 8-77-131, сш. 1, л. 51, № 32. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1977 г. у в. Пярэвалакі Ганцавіцкага р. ад В. К. Сушко, 78 г.; сш. 1, л. 45, № 26. Зап. там жа ад той жа; Архіў кафедры беларускай літаратуры ГДУ. Зап. студ. Г. С. Крупянькова ў 1989 г. у в. Прыбудак Жлобінскага р. ад П. М. Кірыленка, 64 г.: «ад уроку, ад прыстрэку, ад паганых вачэй, ад плахіх рачэй».

961. Ад уроку

Романов, с. 21, №-59. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Дзятлавічы Гомельскага п. ад М. Нікіцінай, 51 г.

Вар.: Там жа, с. 29, № 94. Зап. Буднецкі ў в. Таўпечыцы Магілёўскага п. Скароч. вар.: «Адзін чалавек урок, a тры асобы адхадзіла: адзін Бог, другі Дух, трэці — Тройца Святая. Няхай на таго ўрок, хто етага чалавека ўрочыў»; с. 24, № 70. Зап. у Сянно. Папераджальная, як адзначана, «тры разы трэба сказаць завідліваму, каб ня сурочыў: «Соль табе ў вочы, галаўня ў зубы; галень паміж калень!»; 8-73-71, сш. 2, л. 60, № 63. Зап. В. I. Скідан у в. Вялікі Бор Хойніцкага р. ад С. Ф. Дземідзенка, больш за 80 г.; 8-77-126, сш. 1, л. 41, № 44. Зап. Г. А. Барташэвіч i Л. П. Барабанава ў 1977 г. у в. Нача Крупскага р. ад Н. С. Шкрабат, 1914 г. н. У замове акрамя ўступнай i заключнай формул толькі праклён у адрас таго, хто сурочыў: «Першым разам, добрым часам, прашу, хто цябе ўрок, каб той кішкі павалок, хто цябе ўрачыў, каб той кішкі валачыў. Бог з помаччу, a я з дзелам».

962. Ад уроку

8-84-^24, сш. 1, л. 34, № 16. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1984 г. у в. Праскурні Жлобінскага р. ад Н. А. Гапонавай, 1914 г. н. Замова суправаджаецца націраннем соллю, якую «тры разы змяні, на цяпло накінь».

Вар.: 8-73-71, сш. 2, л. 60 адв., № 64. Зап. В. I. Скідан у 1973 г. у в. Вялікі Бор Хойніцкага р. ад С. Ф. Дземідзенка; л. 60, № 62. Зап. той жа там жа.

963. Ад уроку i падзіву

Машыньскі, с. 145, № 87. Зап. К. Машыньскі ў в. Дзерашэвічы Мазырскага п. ад А. Сугрэевай.

527

Вар.: Мннько, с. 73. Прыгаворы звязаны з павер'ем, якое вядома на Віцебшчыне, што «зглаз» не страшны да самай смерці таму, праз каго пераступілі некалькі разоў або ў дзяцінстве працягнулі паміж ног маці.

964. Ад намаўкі

8-83-212, сш. 5, л. 69—70, № 41. Зап. Т. К. Цяпкова ў 1983 г. у г. п. Тураве Жыткавіцкага р. ад. М. В. Дрынеўскай, 1910 г. н.

965. Ад уроку

8-90-250, сш. 8. Зап. У. М. Сысоў у 1990 г. у в. Старая Алешня Рагачоўскага р. ад Н. Р. Малалетнікавай, 1920 г. н.

966. Ад уроку

Романов, с. 149, № 41. Зап. у Мсціслаўскім п.

967. Ад уроку

Романов, с. 147, № 32. Зап. у Раднянскай вол. Клімавіцкага п.

Група замоў мае ў аснове сваёй параўнанне, якое ўтварае формулу як — так. Вар. такіх твораў: Романов, с. 20, № 55. Зап. у в. Кашалёў Рагачоўскага п. «Як яснаму месяцу із неба не схадзіць, так рабе божаму таму ліха ня мець>; с. 3—4, № 8. Зап. у в. Карма Гомельскага п.; Добровольскнй, I, с. 177, № 7. «Как ня будзіць веку канца, у раба божага (імя) ні бываць суроцам па сійчас, па сію мінуту»; 8-75-94,сш. 4, л. 86, № 59. Зап. Л. М. Салавей i студ. МДПІ 3. М. Гайцюкевіч i Г. А. Чаркас у 1975 г. у в. Будзенічы Старадарожскага р. ад Н. I. Скарыны. «Як у сінім моры вілачкамі дна не даставаць, так у (імя) урокаў не бываць...»; 8-73-69, сш. 3, л. 86, № 55. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1973 г. у в. Цяса Юраўскага р. ад Н. А. Камінскай, 1935 г. н.; 13-3-30,

л.13, № 25. Зап. А. У. Русіновіч у 1954 г. у в. Раковічы Светлагорскага р. ад

М.I. Акулевіча, 103 г. Папераджальная: «Калі дзіця нясеш у хату i пёраступіш нагой парог: «Як парог не баіцца людзей, каб так дзіця не баялася ўрокаў».

968. Ад уроку

8-78-150, сш. 2, л. 75, JSfe 53. Зап. К. П. Кабашнікаў у 1987 г. у в. Глыбочыцы Чачэрскага р. ад М. П. Трафімавай.

Вар.: 8-77-131, сш. 1, л. 75, № 54. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1977 г. у в. Вялікі Рожан Салігорскага р. ад Е. М. Варашкевіч. «Як сонейка за хмару заходзіць, каб так (імя) урок i падзіў праходзіў».

969. Ад уроку

8-82-204, сш. 4, № 42. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1982 г. у в. Засінцы Ельскага р. ад А. I. Харашкевіч, 1941 г. н. Тлумачэнне інфарматара: «Трэба гаварыць i завязваць вузла. Тры разы паўтарыць».

Вар.: 8-75-95, сш. 1, л. 69, № 81. Зап. Л. П. Барабанава ў 1975 г. у в. Язы'ль Старадарожскага р. ад А. Г. Касцель, 1902 г. н. У замове пасля пераліку частак цела i азначэння ўрокаў (сабачае, курачае i г. д.) заключная формула: «Як з таго свету (імя мёртвага) не ўстаць, так ніякія болі да смерці ў(імя, каго лечыш) не бываць».

528