Замовы (Беларуская Народная Творчасць) - 1992
.pdf190. Карове, як ацеліцца
13-3-30, л. 6, № 13. Зап. А. У. Русіновіч у 1978 г. у в. Гарохавішчы Акцябрскага р. ад У. Д. Дайнека, 99 г.
Вар..: Там жа, л. 21, № 38. Зап. А. У. Русіновіч у 1954 г. у в. Раковічы Светлагорскага р. ад М. I. Акуліча, 103 г.
191. Карове, каб хадзіла з таварам на пашы
8-82-203, сш. 4, л. 62. Зап. Т. К. Цяпкова ў 1982 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. ад К. I. Шкудун, 94 г.
Вар.: Там жа, л. 83, № 63. 3 азначэннем: «Каб цяля карову не ссала».
192. Ад хваробы жывёлы
8-75-94, сш. 1, л. 48, № 41. Зап. Л. М. Салавей у 1975 г. у в. Прусы Старадарожскага р. ад П. С. Вусік, 68 г.
Вар.: Там жа, л. 40, № 31; Толстой, с. 140, № 10. Зап. Н. А. Дарожка ў 1975 г. у в. Вялікі Бор Хойніцкага р. ад Е. С. Дземідзенка, 1890 г. н.
193. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 194, № 26.
194. Ад хваробы карове
8-74-92, сш. 3, л. 39—40. № 33. Зап. Г А. Барташэвіч у 1974 г. у в. Абчуга Крупскага р. ад X. М. Мясаедавай.
195. Ад уроку каню
Романов, с. 22—23, № 64. Зап. Е. Р. Раманаў у Гомельскім п.
Вар.: Там жа, с. 23, № 68. Зап. пісар Паўлоўскі ў в. Недайка Рагачоўскага п.
196. Ад каровічага ўроку
Романов, с. 23, № 66. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Дзятлавічы Гомельскага п. ад М. Нікіцінай, 51 г.
197. Як у каровы малако прападзе
8-73-69, сш. 2, л. 52—53, № 40. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1973 г. у в. Іскань Быхаўскага р. ад A. М. Глусцовай, 1900 г. н.
«Зацён — каб не затрымлівала» — тлумачэнне інфарматара.
419
198. Ад уроку карове
8-80-178а, сш. 10 л. 69—71, № 95. Зап. Т. К. Цяпкова ў 1980 г. у в. Яланы Светлагорскага р. ад Я- Л. Шэнца, 1906 г. н.
Вар.: Там жа, с. 77—78, № 99; 8-73-69а, л. 52, № 45. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1973 г. у в. Віркаў Клімаўскага р. ад П. X. Казак, 88 г. «Як у каровы малако прападзе»; Романов, с. 193, № 24. «Ад хвароб жывёл»; Могнлевскне губернскне ведомостн, 1889, № 18, с. 74, № 4. «Заклінанне, каб не апаіць каня»; с. 74, № 5; Добровольскнй, I, с. 190, № 3. Зап. у в. Міцюлі Рослаўскага п. ад Ліганька.
199. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 126, № 14. Зап. Буднецкі ў в. Чарацянка Гомельскага п. ад К. Сотнікава, 62 г.
Вар.: Там жа, с. 135, № 55. Зап. Матарашаў у в. Кругавец Гомельскага п. ад С. Андрэева; 8-72-128, сш. 4, л. 15, № 9. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1977 г. у в. Курганне Рагачоўскага р. ад A. М. Чэрнікавай, 77 г>
200. Як малако прападзе ў каровы
8-73-75, сш. 3, № 156. Зап. П. П. Альхімовіч у 1973 г. у в. Папоўшчына Кіраўскага р. ад Н. Ц. Скуднай, 1891 г. н. У замове паслядоўна праводзіцца траістасць у вобразах, падзеях, дзеяннях.
201. Карове
8-82-198, сш. 3, л. 79, № 81. Зап. А. М. Лапкоўская ў 1982 г. у в. Засінцы Ельскага р. ад А. А. Харашкевіч, 1919 г. н., М. С. Харашкевіча, 1911 г. н.
202. Ад хвароб жывёле
Романов, с. 128, № 23. Зап. Е. Р. Раманаў у Рагачоўскім п.
203. Ад вяхі
Романов, с. 133, № 48. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Сабалі Чэрыкаўскага п. ад Т. Карпавай.
Вяха — атрутная трава, шкодная для жывёлы; хвароба пасля ўжывання такой травы.
204. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 125, № 6. Зап. Буднецкі ў в. Гародня Гомельскага п.
Вар.: Добровольскнй, I, с. 209, № 2. Зап. У. М. Дабравольскі ў в. Лукіно Ельнінскага п.; Романов, с. 132. Зап. Е. Р. Раманаў у Царковішчанскай вол. Магілеўскага п.; Шёйн, II, с. 553, №61. Зап. С. М. Рачынская ў в. Майкава Бельскага п. ад селяніна Якулёнка; 8-75-94, сш. 4, л. 81, № 48. Зап. Л. М. Сала-. вей i студ. МДПІ ў 1975 г. у в. Будзенічы Старадарожскага р.; 8-85-229, л. 76. Зап. А. Ю. Лозка ў 1983 г. у в. Лохніца Лельчыцкага р.
420
205. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 191, № 15. Зап. К. Анікіевіч у в. Брацькавічы Чэрыкаўскага п. ад I. Міхайлава.
206. Ад хвароб жывёл
Романов, с. 189, № 7. Зап. Е. Р. Раманаў у Хоцьславіцкай вол. Мсціслаўскага п.
207. Ад хвароб жывёл
Романов, с. 126, № 12. Зап. у в. Кр. Буда Гомельскага п.
208. Ад пералогаў
Романов, с. 127, № 18. Зап. у в. Недайка Рагачоўскага п.
Вар.: 8-84-224, сш. 2, л. 58, № 72. Зап. Г. А. Варташэвіч у вГЗатон Жлобінскага р. ад Н. А. Рагаўцовай, 1911 г. н. У замове тыя ж дзейныя асобы, адрозненні ў прадметах: «Ішоў Пятро i Павел, трэці д'явал. Пятро найшоў рукавіцы, Павел нагавіцы. A дракон гэты ўзяў пераложкі, сагнуў у ножкі»; Романов, с. 135—136, № 57. Зап. Е. Р. Раманаў у Вендаражскай вол. Магілёўскага п.
209. Ад патніцы
8-79-165, сш. 1, л. 88, |
№ 61. Зап. Г |
А. Барташэвіч i Л. П. Барабанава |
Ў 1979 г. у в. Усоха-Буда |
Добрушскага |
р. ад A. В. Ярмошкінай, 1913 г. н. |
210. Ад патніцы
Романов, с. 126, № 11. Зап. нар. наст. Матарашаў у в. Папоўка Гомельскага п.
211. Ад пералогу
Романов, с. 128, № 24. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Дзятлавічы Гомельскага п. ад М. Нікіцінай, 51 г. Дзеянні пры замове можна аднесці да рацыянальных спосабаў народнай медыцыны пры лячэнні ўздуцця: «... солі ў рот, пырскнуў у рот да ў нос, паганяць яго — сеў, паездзіў на ём. Тагды давай смела — будзя есць i піць».
Вар.: 8-82-204, сш. 3, л. 21, № 19. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1982 г. у в. Красноўка Нараўлянскага р. ад Г С. Партыка, 80 г.
212. Ад патніц
Романов, с. 124, № 3. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Журавы Чэрыкаўскага п. Вар.: Там жа, с. 135, № 54. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Кр. Буда Гомель-
скага п.
421
213. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 128, № 25. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Прыбыткі Гомельскага п. Вар.: 8-79-165, сш. 1, л. 59, № 38. Зап. Г. А. Барташэвіч i Л. П. Барабанава ў 1979 г. у в. Барталамееўка Веткаўскага р. ад X. К. Сокалавай, 80 г.; 8-73-69,
сш. 2, л. 10—11, № 8. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1973 г. у в. Іскань Быхаўскага р. ад А. Ц. Булашовай, 1922 г. н.
214. Ад пералогаў
8-85-229, л. 2. Зап. А. Ю. Лозка ў 1984 г. у в. Прыбалавічы Лельчыцкага р. ад С. А. Гаўрылавец, 69 г.
Вар.: Там жа, л. 10. Зап. ад П. А. Калеснай, 1901 г. н.; Там жа, л. 11. Зап. ад М. Л. Акуліч, 1904 г. н.
215. Ад хваробы жывата
8-73-71, сш. 2, л. 56. Зап. В. I. Скідан у 1973 г. у в. Вялікі Бор Хойніцкага р. ад С. Ф. Дземідзенка, больш за 80 г.
216. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 189, № 8. Зап. Е. Р. Раманаў у Хатовіжскай вол. Клімавіцкага п.
217. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 192, № 17. Зап. Е. Р. Раманаў у Міласлаўскай вол.
218. Ад хвароб жывёл (пералог, патніца, чэмер...)
Романов, с. 126, № 13. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Церахоўка Гомельскага п.
219. Ад вяхі
Романов, с. 134, № 52. Зап. Е. Р. Раманаў у Рагачоўскім п.
220. Ад вяхі
Романов, с. 133, № 47. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Мхінічы Чэрыкаўскага п.
221. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 188—189. № 4. Зап. Е. Р. Раманаў у Піранскай врл. Клімавіцкага п. ад А. Васькоўскага.
Вар.: Там жа, с. 193, №21 . Зап. у Старасельскай вол. Мсціслаўскага п.
422
222. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 194, № 27. Зап. Е. Р. Раманаў у Саматэвіцкай вол.
223. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 130, № 33. Зап. Е. Р. Раманаў у Вендаражскай вол. Магілёўскага п.
Вар.: Там жа, с. 129, №31. Зап. там жа. Тут «залатая дзюбка, сярэбраны кіпці, медзяное крыло».
224. Ад хвароб жывёлы (пералог, патніца, чэмер...)
Романов, с. 129, № 30. Зап. Е. Р. Раманаў у Вендаражскай вол. Магілёўскага п. Тлумачэнне да замовы: «Над спіной тройчы перашаптаў, да за хвост пацягнеш».
225. Ад чэмеру
Романов, с. 130, № 32. Зап. Е. Р. Раманаў у Вендаражскай вол. Магілёўскага п.
226. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 188, № 1. Зап. Е. Р. Раманаў у Манастыршчынскай вол. Мсціслаўскага п.
Вар.: 8-78-144, сш. 5, л. 75, № 69. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1978 г. у в. Навасёлкі Кармянскага р. ад Г I. Кручковай, 1915 г. н.
227. Ад хвароб жывёл
Романов, с. 192, № 18. Зап. К. Анікіевіч у в. Маляцічы Чэрыкаўскага п. ад М. Федара, 56 г. У замове кантамінуюцца два самастойныя матывы: чорны воран на востраве разбівае дуб i тры дзявіцы на камні вынімаюць хваробу.
228. Ад хваробы жывёлы
Романов, с. 191 —192, № 16. Зап. Е. Р. Раманаў у Лабанаўскай вол. Чэрыкаўскага п.
229. Ад крыжаўніка
Романов, с. 133, № 46. Зап. Е. Р. Раманаў у Гарадзецкай вол. Чавускага п.
230. Ад хвароб жывёл
Романов, с. 191, № 14. Зап. Е. Р. Раманаў у Машаўской вол.
423
231. Ад вяхі
Романов, с. 133—134, № 50. Зап. пісар Фёдараў у в. Кашалёў Рагачоўскага п.
Вар.: Там жа, с. 189, № 5; с. 129, № 29. Зап. у Царковішчанскай вол.; с. 124, № 1. Зап. у м. Гарадзец Рагачоўскага п. У замове разгорнутае параўнанне, развіваецца матыў адсылкі хвароб «на мхі, на балаты», малюнак добрага жыцця ў месцы адсылкі: «Як чорнаму ворану крыламі вады не разбіваць, са дна пяску ня даставаць, так у етай сівой статчыні аблогам, пералогам, патніцам, жыватніцам i чэмяру ва век вешны ня бываць. Адсылаю, збаўляю на мхі, на балаты — там вам прабываць, там вам кубкі малюваныя i наліваныя, там вам пагуляць».
232. Ад хвароб жывёл
Романов, с. 193, № 22. Тут не толькі птушка (сокал) пазбаўлена розных частак цела, але такі ж дуб — паўтор часціцы «без».
233. Ад розных хвароб
Романов, с. 126. № 10. Зап. нар. наст. Матарашаў у в. Папоўка Гомельскага п.
234. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 192—193, № 20. Зап. у Старасельскай вол. Мсціслаўскага п.
235. Ад воб'едзі
8-77-133, сш. 4, л. 58, № 83. Зап. К. П. Кабашнікаў у 1977 г. у в. Старое Сяло Рагачоўскага р. ад I. В. Маслянковай, 1912 г. н. Па сведчанню інфарматара, замова паўтараецца сем разоў.
236. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 127, № 15. Зап. Буднецкі ў в. Будзішча Гомельскага п. ад Тараса Данілава, 50 г.
Вар.: Добровольскнй, I, с. 189, № 1. Зап. У. М. Дабравольскі ў в. Міхайлаўка Рослаўскага п.
237. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 130, № 35. Зап. Е. Р. Раманаў у Радамлянскай вол. Чавускага п.
238. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 131 —132, № 41. Зап. Е. Р. Раманаў у Цяцерынскай вол. Магілёўскага п.
424
239. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 190—191, № 13. Зап. Е. Р. Раманаў у Машаўской вол. Еляніцы — ад яленец (ядловец) — відаць, хвароба жывёлы ад ужывання
гэтай расліны.
Чэмер — конская хвароба жывата, ад якой конь трасецца i падае (Насовіч, с. 396).
240. Ад чэмеры
Добровольскнй, I, с. 190, № 4. Зап. у в. Сухі Пачынак Ельнінскага п.
241. Ад жабы
Романов, с. 165—166, № 33. Зап. у Соінскай вол. Мсціслаўскага п. Жаба — па сведчанню сучасных інфарматараў, хвароба жывёлы, ад якой
у яе высыхае крыж i вылазіць шэрсць.
242. Ад жабы
Романов, с. 165, № 32. Зап. Е. Р. Раманаў у Чэрыкаўскім п.
Вар.: 8-80-178а, сш. 10, л. 64, № 92. Зап. Т. К. Цяпкова ў 1980 г. у в. Яланы Светлагорскага р. ад Я. Л. Шэнца, 1906 г. н.; Романов, с. 88, № 197. Зап. у Віцебскім п.
243. Ад жабы
Романов, с. 89, № 198. Зап. Буднецкі ў в. Таўпечыцы Магілёўскага п. Тлумачэнне да замовы: «Тры зары: ранную, вячэрную i зноў ранную. Здзелаць на бяросці хрэст у кружку i падвязаць пад бараду: «Падвязую божую рабу тваю жабу». I дуць у рот. Калі засне, дак палепшая».
244. Ад хвароб жывёл
Романов, с. 189, № 6. Зап. у Соінскай вол. Мсціслаўскага п.
245. Ад хваробы жывёлы
Романов, с. 132—133, № 45. Зап. Е. Р. Раманаў у Гарадзецкай вол. Рагачоўскага п.
246. Ад хваробы жывёлы
Романов, с. 190, № 111. Зап. Е. Р. Раманаў у Любавінскай вол. Мсціслаўскага п.
247. Ад чэмеры
Добровольскнй, I, с. 192, № 6. Зап. у в. Правержанка Ельнінскага п. ад Хатуля.
425
248. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 190, № 10. Зап. Е. Р. Раманаў у Любавінскай вол. Мсціслаўскага п.
249. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 190, № 12. Зап. К. Анікіевіч у Бярозкаўскай вол. Клімавіцкага п.
250. Ад хвароб жывёл
Романов, с. 125, № 7. Зап. у в. Перарост Гомельскага п.
251. Сухая кроў худобы
8-85-229, л. 7. Зап. А. Ю. Лозка ў 1979 г. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р. ад Л. Я. Швед, 1898 г. н. Сведчанне інфарматара: «Сухая кроў худобы. Калі сохне карова, худая, слабая на кроў».
252. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 129, № 27. Зап. Буднецкі ў в. Пугляі Горацкага п. Вар.: Там жа, с. 89, № 199. Зап. у Халбнянскай вол. Горацкага п.
253. Ад пералогу, патніцы
Романов, с. 124—125, № 4. Зап. Буднецкі ў в. Вылева Гомельскага п. Вар.: Там жа, с. 127, № 20. Зап. Е. Р. Раманаў у Рагачоўскім п.
254. Ад пералогаў
Романов, с. 127, № 16. Зап. пісар Філімонаў у Гомелі ад Сцяпана i АгафЧ Картавенкавых.
255. Ад чарвей
Романов, с. 136, № 58. Зап. Буднецкі ў в. Пугляі Горацкага п.
256. Ад чарвей
Романов, с. 194, № 28. Зап. Е. Р. Раманаў у м. Манастыршчына Мсціслаўскага п.
Вар.: Шейн, II, с. 554, № 63. Зап. наст. нар. вучылішча Батурын у Гомельскім п.
257. Ад чарвей
Шейн, II, с. 554, № 64. Зап. выхаванец Мінскай духоўнай семінарыі А. Ральцэвіч у в. Мікулічы Ігуменскага п.
426
258. Ад аўёху
8-85-229, л. 1. Зап. А. Ю. Лозка ў 1984 г. у в. Прыбалавічы Лельчыцкага р. ад С. А. Гаўрылавец, 69 г.
Вар.: Там жа, л. 4. Зап. той жа ад П. А. Калеснай, 1901 г. н.
Аўёх — ядавітае зелле; хвароба жывёлы на жывот пасля ўжывання гэтага зелля або калі жывёла з'есць што-небудзь дрэннае.
259. Ад уздуцця
13-3-30, л. 8, № 18. Зап. А. У. Русіновіч у 1978 г. у в. Гарохавішчы Акцябрскага р. ад У. Д. Дайнека, 99 г.
260. Ад хвароб жывёлы
Романов, с. 192, № 19. Зап. Е. Р. Раманаў у Самацейкавіцкай вол.
261. Ад урокаў
8-79-165, сш. 1, л. 87, № 60. Зап. Г |
А. Барташэвіч i Л. П. Барабанава |
ў 1979 г. у в. Усоха-Буда Добрушскага |
р. ад A. В. Ярмошкінай, 1913 г. н. |
262. Ад хвароб жывёлы
13-10-89, сш. 77а, л. 26—27, № 60. Зап. студ. Магілёўскага педінстытута Н. Д. Багаценка ў 1974 г. у в. Кабанаўка Жлобінскага р.
Вар.: 8-74-92, сш. 3, л. 37, № 31. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1974 г. у в. Абчуга Крупскага р. ад X. М. Мясаедавай; 8-75-110, сш. 2, № 57. Зап. студ. МДПІ ў 1975 г. у в. Рэдкавічы Любанскага р. ад М. Е. Рабой, 74 г.: 13-3-30, л. 22, № 40. Зап. А. У. Русіновіч у 1954 г. у в. Раковічы Светлагорскага р. ад М. I. Акуліча, 103 г.; 13-10-87, сш. 50, л. 13-14, № 70. Зап. В. П. Гузарык у 1974. у в. Серабрышча Баранавіцкага р. ад 3. С. Булгак, 73 г.; Романов, с. 132, № 44. Зап. Буднецкі ў Гарадзецкай вол. Чавускага п.; с. 129, № 28. Зап. Е. Р. Раманаў у Цяцерынскай вол. Магілёўскага п.; с. 132, № 43. Зап. Е. Р. Раманаў у Раманаўскай вол. Горацкага п.
263. «Як карова малако згубіць»
8-79-167, сш. 2, № 8. Зап. Л. М. Салавей у 1979 г. у в. Дубраўка Добрушскага р. ад П. I. Худзяевай.
264. На прыбаўленне малака карове
Романов, с. 23, № 67. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Дзятлавічы Гомельскага п. ад М. Нікіцінай, 51 г.
265. На прыбаўленне малака
8-75-69, сш. 1, л. 84, № 66. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1973 г. у в. Іскань Быхаўскага р. ад Г. Г. Панадысёвай, 1911 г. н.
427
266. Ад хвароб
Романов, с. 127, № 17. Зап. пісар Паўлоўскі ў в. Недайка Рагачоўскага п. Вар.: Там жа, с. 136, № 61. Зап. Е. Р. Раманаў у Гарадзецкай вол. Рагачоўскага п.; 8-82-198, сш. 1, л. 121, № 98. Зап. Л. М. Салавей i A. М. Лапкоўская ў 1982 г. у в. Антонаў Нараўлянскага р. ад Н. П. Гаек, 1922 г. н.; сш. 2, л. 68,
№ 82. Зап. тыя ж там жа ад А. I. Цалко, 1923 г. н.
267. Ад розных хвароб
Романов, с. 125, № 5. Зап. Е. Р. Раманаў у в. Дзям'янкі Гомельскага п.
268. Ад розных хвароб
Романов, с. 130, № 34. Зап. Е. Р. Раманаў у Радамлянскай вол. Чавускага п. Вар.: Добровольскнй, I, с. 191, № 5. Зап. У. М. Дабравольскі ў в. Сухі Пачы-
нак Ельнінскага п.
269. Каб не брыкалася карора
8-85-229, л. 65. Зап. А. Ю. Лозка ў 1979 г. у в. Дзяржынск Лельчыцкага р. ад А. Л. Азярчук, 1915 г. н.
Вар.: 8-80-178, сш. 6, л. 38, № 34. Зап. Г А. Барташэвіч у 1980 г. у в. Ручаёўка Лоеўскага р. ад М. С. Кацуба, 58 г. Замова пабудавана на параўнанні: «Жэніцца жаніх i бярэ нявесту. A ты, мая кароўка, з поля ні з места».
Віць — засушаная галінка бярозы ў выглядзе «8», якой звязваюць два калы плота.
270. Каб не брыкалася карова
8-85-229, л. 69. Зап. А. Ю. Лозка ў 1985 г. у в. Прыбалавічы Лельчыцкага р. ад С. А. Гаўрылавец, 69 г.
Вар.: Добровольскнй, I, с. 208, № 1. У замове шырока выкарыстаны прыём параўнання ў розных формах: «Как аснована зімля на трох кітах i на трох
кіціцах, как з места зімля ні |
шаволіцца — так бы любімая скацінка |
з места |
ні шавалілась... Стой гарой, |
дой ракой, озіра сметаны, рака малака...» |
|
271. Як згубіцца карова
8-77-140, сш. 2, л. 9, № 9. Зап. I. I. Крук у 1973 г. у в. Чудзін Ганцавіцкага р. ад М. А. Цалагус, 1909 г. н.
272. Ад рознага
8-74-92, сш. 3, л. 38, № 32. Зап. Г. А. Барташэвіч у 1974 г. у в. Абчуга Крупскага р. ад X. М. Мясаедавай.
428