Тэма: з а ц в я р д з е л ы я з ы ч н ы я і
Пасля зацвярдзелых
Ж, Ш, ДЖ, Ч, Р, Ц і пасля Д, Т |
не пішуцца |
Е, Ё, Ю, Я, İ, Ь |
ВЫКЛЮЧЭННЕ: складанаскарочаныя словы тыпу педінстытут, дзяржінспекцыя, дзяржюркалегія, бортінжынер, палітінфармацыя і словы з прыстаўкамі між-, звыш-, дэз-, контр-, гіпер-, пост-.
Тэма: дзеканне. Цеканне і
У беларускай мове перад ь, перад і, е, ё, ю, я і перад мяккім в' д змяняецца на [дз' ] (з’ява называецца дзеканнем), а т змяняецца на [ц' ] (з’ява цекання). Гэта адлюстроўваецца і на пісьме: медны ― медзь; рот ― у роце, род ― у родзе; два ― дзве, дзверы, Дзвіна, Мацвей, подзвіг. |
Дзекання і цекання не адбываецца
1) у іншамоўных словах: дэкан, тэатр, атэстат, тэарэма, латынь; ВЫКЛЮЧЭННЕ з іншамоўных слоў: дзюна, бардзюр, арцель, цюль, цір, уверцюра, мініяцюра, эцюд, нацюрморт, лацінскі, цітла, дзюшэс, цюркскі; 2) у беларускіх словах у суфіксальным т: бітве, клятве, таварыстве, у Літве. Але адбываецца: ліцвін, а таксама перад суфіксамі -ін-, -ір-, -ёр-, -еец-, -ейск-, -ік-, -ірав-: каранцін, плаціна, брыгадзір, дэзерцір, акцёр, каскадзёр, індзеец, пуцеец, іудзейскі, судзейскі, садзік, білецік, квадрацік, камандзіраваць, карэкціраваць, рэпеціраваць. Заўвага. Ва ўласных іншамоўных назвах дз, ц або д, т пішуцца ў адпаведнасці з традыцыяй вымаўлення і пісьма: Ч. Дзікенс, Д. Дзідро, Гаіці, Цюмень, але: Д. Дэфо, Артэк, Атэла, Дэтройт, Одэр, Тэгеран і г. д.
|
Заданне 30. Перакладзіце на беларускую мову. Вусна растлумачце наяўнасць або адсутнасць дзекання, цекання.
1 варыянт |
2 варыянт |
3 варыянт |
4 варыянт |
10) телеграмма |
10) термометр |
10) дискотека |
10) в компоте |
Тэма: правапiс вялiкай лiтары і
Заданне 31. Спішыце, раскрываючы дужкі і ўстаўляючы патрэбныя літары. Коратка растлумачце іх правапіс.
У (д,Д)зень (н,Н)астаўніка, эпоха (а,А)светніцтва, (н,Н)адзвычайны і (п,П)аўнамоцны (п,П)асол, (б,Б)ерталетава соль, (п,П)аўночны (п,П)олюс, (д,Д)авыд-(г,Г)арадок, (э,Э)поха (а,А)драджэння, (з,З)аходняя (Я,Е)ўропа, (м,М)лечны (ш,Ш)лях, (в,В)ялікая (м,М)ядзведзіца, (п,П)(я,е)трусёва дачка, (к,К)рапівоўская творчая манера, (п,П)аўночны (к,К)аўказ, (п,П)ола(т,ч)чына, (н,Н)асовічаў слоўнік, (д,Д)амоклаў меч, гінулі за (б,Б)ацькаўшчыну, (к,К)оласаўская стыпендыя, (ш,Ш)амякінскі стыль, (б,Б)рылёўскія мін(еа,ія)цюры, (б,Б)агдановічавы вершы, (н,Н)апал(ео,іё)наўская тактыка, (н,Н)обелеўская прэмія, (с,С)карынаўскія чытанні, (а,А)хілесава пята, (Г,г)ордзіеў вузел, (с,С)таршыня (п,П)рэзіды(у,ў)ма (в,В)ярхоўнага (с,С)авета (р,Р)эспублікі Беларусь, (м,М)іністэрства (а,А)дукацыі і (н,Н)авукі (р,Р)эспублікі Беларусь, (у,У)ша(т,ч)чына, (а,А)дамаў яблык [’кадык’], (л,Л)юбл(е,і)нская (у,У)нія, (Г,г)рамадзянская вайна, (в,В)ялікая (а,А)йчы(н,нн)ая (в,В)айна, (а,А)нтонаў агонь [’гангрэна’], вёска (к,К)нязева (с,С)яло, унучка (у,У)с(е,я)слава (ч,Ч)арадзея, (м,М)алая (м,М)ядзведзіца, выдавецтва ”(н,Н)ародная (а,А)света”, (р,Р)ычард (л,Л)ьвінае (с,С)эрца, казка ”(з,З)алаты (к,К)лючык(”?), або (”?)(п,П)рыгоды (б,Б)ураціна”, (м,М)інчане, (в,В)і(дзь,ць)бічы, (в,В)іц(е,я)бчукі, (п,П)олацкае (к,К)няства, (у,У)станова (а,А)дукацыі ”Віцебскі (д,Д)зяржаўны (у,У)ніверсітэт (і,İ)мя П.М.Машэрава”, камедыя ”(і,İ)дылія(”?), або (”?)(с,С)ялянка”, (з,З)аходне-(с,С)ібірская нізіна, (б,Б)лізкі (ў,У)сход, (м,М)інскае ўзвышша, (м,М)інскія вуліцы, вецер з (п,П)оўдня, едзем адпачываць на (п,П)оўдзень, (п,П)рыморскі (к,К)рай, (с,С)карынаўскае (с,С)вята, (п,П)арыжская (к,К)амуна, заключылі (б,Б)рэсцкі (м,М)ір, свята ў (д,Д)оме (л,Л)ітаратараў, у (д,Д)оме (в,В)етэранаў, у (л,Л)ядовым (п,П)алацы, у (п,П)алацы (с,С)порту, (о,О)рдэн (п,П)рацоўнага (ч,Ч)ырвонага (с,С)цяга, (о,О)рдэн (с,С)лавы II (с,С)тупені, (д,Д)ругая (с,С)усветная (в,В)айна, (п,П)ляц (в,В)олі, (б,Б)елавежская (п,П)ушча, стыл(ю,я) (р,Р)энесанс(у,а), (э,Э)поха (р,Р)энесанс(у,а), (с,С)ізіфава (п,П)раца, (к,К)аінава пячаць (кляймо), (а,А)рыядніна ніць, (а,А)ўгіевы стайні, народы (у,У)сходу, краіны (з,З)ахаду, (т,Т)антáлавы пакуты [мукі], (н,Н)ародны (п,П)аэт [(п,П)ісьменнік], (м,М)ележаўскія (У,ў)рачыстасці, (к,К)оласаўская трылогія, прыедзем на (в,В)ялікдзень, святкавалі (к,К)аляды, г. (в,В)ялікія (л,Л)укі, (к,К)андыдат (ф,Ф)ілалагічных навук, (с,С)аюз (п,П)ісьменнікаў, вядомы (п,П)ушкініст, (н,Н)аднёманскія прасторы, (а,А)кадэмія мастацтваў, (т,Т)урава-(п,П)інскае (к,К)няства, (г,Г)анаровая (г,Г)рамата, (г,Г)омельскія школы, (т,Т)ыдзень (ц,Ц)ацкі, (б,Б)ыкаўскі пейзаж, (м,М)ележаўская мова, (м,М)іністр (з,З)амежных спраў, (м,М)іністэрства (а,А)дукацыі, сучасныя (з,З)ёлкіны і (г,Г)арлахвацкія, (б,Б)ярэзінскія краявіды, (н,Н)ямеччына, (б,Б)елавежскія лясы, (у,У)сходняя Сібір, (ц,Ц)юменская нафта, (п,П)алескія раўніны, (р,Р)ыжскія завулкі, (г,Г)рузінскі каньяк, (т,Т)аварыства (б,Б)еларускай мовы, (г,Г)рынвіцкі мерыдыян, (к,К)анстытуцыйны (с,С)уд, (д,Д)ошка (г,Г)онару, (б,Б)аркулабаўскі летапіс, фанабэрысты (д,Д)онжуан, (л,Л)ітоўская метрыка, (г,Г)ном, (э,Э)льф і (ф,Ф)ея, позняе (Б,Б)арока, (т,Т)ураўскае (е,Е)вангелле, (б,Б)іблія, (е,Е)вангелле, (р,Р)акаўскі рынак, (с,С)татут (в,В)ялікага (к,К)няства (л,Л)ітоўскага, (к,К)аменны век, (т,Т)раццякоўская (г,Г)алерэя, (ф,Ф)ароскі маяк, (б,Б)уда-(к,К)ашалёўскія лясы, (э,Э)нцыклапедыя (л,Л)ітаратуры і (м,М)астацтва Беларусі, (ч,Ч)ырвоная (к,К)ніга Беларусі, (п,П)алярная зорка, (д,Д)зяржава (к,К)іеўская (р,Р)усь, (в,В)іцебскія ваколіцы, заняпад (з,З)алатой (а,А)рды, жвавы (п,П)егас, (г,Г)ранавітая палата.
9 (м,М)ая — (д,Д)зень (п,П)ерамогі; (з,З)аслужаны (д,Д)зеяч (н,Н)авукі (д,Д)октар (ф,Ф)ілалагічных (н,Н)авук (п,П)рафесар Ф.М. Янкоўскі. Закончыў (г,Г)омельскую сярэднюю школу № 26. ААН — (а,А)рганізацыя (а,А)б’яднаных (н,Н)ацый; (а,А)кадэмія (н,Н)авук (б,Б)еларусі цяпер пера(і,й)менавана ў (н,Н)ацыянальную (а,А)кадэмію (н,Н)авук (р,Р)эспублікі Беларусь. Штотыднёвік ЛіМ — гэта ”(л,Л)ітаратура і (м,М)астацтва”. Ля помніка — (в,В)ечны (а,А)гонь.