Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
МАРОЗАВА Я.Н.Рыхтуемся да ЦТ - 2008 г ПОЎНЫ..doc
Скачиваний:
400
Добавлен:
25.11.2019
Размер:
1.71 Mб
Скачать

Правапiс суфiксаў дзеясловаў і

1 . -АВА- (-ЯВА-) ― я …-ую (…-юю ):

даследаваць ― я даследую, ізаляваць ― я ізалюю.

2 . -ЫВА- (-İВА-) ― пасля збегу зычных, апошні з якіх р, л, н:

адыгрываць, падхопліваць, запэўніваць.

3 . -ВА- ― я …-ваю (няма збегу зычных):

выменьваць ― я выменьваю, выбельваць ― я выбельваю.

УВАГА: Пры гэтым у прыставачных дзеясловах незакончанага трывання, калі націск пáдае на склад перад -ва-, аднаўляецца спрадвечнае ó : надаіць ― надóйваць, а не надá йваць (спрадвечнае ó пад націскам: дóйка, выдóйваць), адпрасіцца адпрóшвацца, а не адпрáшвацца (спрадвечнае ó пад націскам: прóсьба, прóсіцца). Т. ч., для аднаўлення спрадвечнага ó перад -ва- патрэбны 3 умовы: 1) прыстаўка;

2) незаконч. трыванне; 3) націск перад суфіксам: раз двóй ва ць.

ДЗЕЕПРЫМЕТНİКİ (УТВАРЭННЕ İ ЎЖЫВАННЕ)

н е з а л е ж н а г а с т а н у

цяперашняга часу

прошлага часу

з суф.-уч-, юч-, -ач-, -яч- не характэрны для бел. мовы!

Ужываюцца пры пераходзе ў пры­метнікі:

(яны) віс -(яць) вісячыя (валасы), (яны) стаj -(аць) стаjачая (вада),

(яны) піш-(уць))пішучая (машын­ка).

НЕЛЬГА ЎЖЫВАЦЬ

Н. склон муж. роду, бо

атрымліваецца аманімія

з дзеепрыслоўямі !!!

Дапускаецца ўжыванне ў дзелавым і навуковым стылях у тэрмінала­гічных спалучэннях, дзе такія ”шыпячыя” дзеепрыметнікі

часта пераходзяць у прыметнікі: дзеючая армія, бастуючыя рабо­чыя, рухаючая сіла гісторыі, шы­пячы гук, матывуючае слова і пад.

з суф. -л- шырока ўжываль­ныя ў беларускай мове:

(ён) уцале -( ў ) уцалелы,

парыжэ -( ў )парыжэлы,

спаце -( ў )спацелы, гэтак жа: пасівелы, пачырванелы і пад.

з суф. -ўш-, -ш-

не характэрны для бел. мовы!

НЕДАПУШЧАЛЬНЫ

Н. склон муж. роду: аманімія з дзеепрыслоўямі !!!

Сустракаюцца ў дзелавым

і навуковым стылях:

прыеха -( ў ) прыехаўшыя,

прынёс -()прынёсшая,

прывё -( ў )прывёўшае.

Трэба ненавідзець і выкараняць та­кія ”шыпячыя” дзеепрыметнікі.

з а л е ж н а г а с т а н у

з суф. -ем-, -ім-

не характэрны для бел. мовы.

Ужываюцца ў дзелавым і навуко­вым стылях: даследуj -(эм)дасле­дуjэмы, вылучаj -(эм) вылучаj­эмы, ствараj -(эм) ствараjэмы.

Часта пераходзяць у прыметнікі:

любімы (твор), цярпімы (боль), дзялімая (лічба).

У м. родзе ўжываць можна, але трэба пазбягаць ужывання іх у мас­тацкім і публіцыстычным стылях.

з суф. -ен-, -ан-, -н-, -т-

шырока ўжывальныя

ў беларускай мове:

прынес -(ці) прынесены,

асвятл -( і-ць) асветлены,

астудз -( і-ць) астуджаны,

дагледз -(е-ць) дагледжаны,

запусц -( і-ць) запушчаны,

напіса -(ць) напісаны,

жада -(ць) жаданы,

апрану -(ць) апрануты,

( рас)кало -(ць) (рас)колаты,

У бел. мове няма зваротных дзеепрым. тыпу свяцячыяся, усміхаючаяся !