У з о р № 2: словаўтваральны разбор

Слова для аналізу (запіс без змен)	Словаўтваральная база ў пачатковай форме (падкрэсліць)	Утворанае слова ў пачатк. форме. Фарманты	Спосаб словаўтва­- рэння
1. Бавоўнаўбо­рачную 2. (На) ўліку 3. (У) Падмаскоўі 4. Пасляваенную 5. Заезду 6. Галлём 7. Бел- чырвона-белых 8. Марозаўстой­лівых 9. Чарнабровая	бавоўнаўборк а уліч ыць Маскв а вайн а заяздж аць гал іна бел ы, чырвон ы, белы . мароз □, устойлівы . чорн ы, брыв о	бавоўнаўборачны улік Падмаскоўjэ пасляваенны заезд галлё бел -чырвона -белы марозаўстойлівы чарнабровы	суфіксальны нульсуф-ны прэф.-суфікс. прэф.-суфікс. нульсуф-ны нульсуф-ны асновасло­васкладанне асновасло­васкладанне складана-нульсуф.

Заданне 46. 1. Абгрунтуйце падзел на марфемы шляхам падбору аднакаранёвых слоў, адкідаючы па чарзе кожную марфему, пачынаючы з канца слова.

2. Зрабіце словаўтваральны аналіз гэтых жа слоў.

Узор: 1. Тунел-е-буд-ав-а-нн-е ― тунелебудаванн я , будава-ць, выбу­доўваць, (або пабудов- а ), буд-ынак, тунель □

2. Тунель □, будаванне  тунелебудаванне (асновасловаскладанне)

Вы-бель-ва-ц-ца, с-клей-ва-нн-е, у-тр-ой-ва-ц-ца, за-газ-ав-а-н-асць-□, збожж-а-ў-бор-ач-н-ы, не-а-праўд-а-н-а, не-па-варот-лів-ы.

Заданне 47. Прачытайце словаўтваральныя ланцужкі. Абгрунтуйце правільнасць абазна­чэння ўтварэння слоў іх матывацыяй.

Адчуць  адчуваць  адчуванне.

Гадаць  прыгадаць  прыгадацца  прыгадвацца ¹.

Лавіць  вылавіць  вылоўліваць  вылоўліванне.

Хваля  хваляваць  усхваляваць  усхваляваны.

Заданне 48. Строга па ўзоры запішыце словаўтваральную структуру і вызначце спосаб утварэння наступных слоў.

Узор:

райкам □ → райкамаўскі (суфіксальны спосаб);

лесапасадк а → лесапасадачны (суф. спосаб);

рамонт □ вагон аў → вагонарамонтны (складана-суф. спосаб);

перавыбір аць → перавыбар  ы (нульсуф. спосаб);

лес □ → Палесс  е (прыставачна-нульсуф. спосаб);

вад у пі ць → вадапой  (складана-нульсуфіксальны спосаб);

нацыянальны → інтэрнацыянальны (прыставачны спосаб);

сенакос □ → сенакосны ( суф. спосаб);

сен а жа ць → сенажаць (складана-суфіксальны спосаб).

С еравадарод, сенаўборачны, сентыментальнасць, васемнаццаць, спрашчэнне, спустошанасць, спіхванне, трансатлантычны, траўміраванне, трохкапеечны, зацвярдзелы, смеючыся, чарнабровы, ціхаводдзе, ціхаплынны, пяцёрачнік, эксперыментальна, электраправодка, элек­траправодны*, памаршыраваць, палявік, электраправоднасць, палоззе, па-мужчынску, намёк, нáмаразь, перавозчык, малавопытны, малавядомы, кіраўніцтва, выезд, кінарэжысёр, кафедральны, інтанацыйны, ірдзенне, забалочванне, забраніраваць, завея, вадасховішча, вадасцёкавы, ваго­набудаванне, бяскрылы, бясхмар’е, бясхлеб’е, асмеліцца.

* праводз іць электр ычны (ток) → электраправодны (складана-суфік­сальны)

Заданне 49. Растлумачце, чаму ніжэй прыведзеныя прыклады аднесены да суфіксальнага спосабу, а не да складана-суфіксальнага і не да асновасловаскладання.

Хлебаўборачны, водаўстойлівасць, громаадводны, дамаседка, дружалюбна, электрадугавы, ледарэзны, лесастэпавы, вузкалобасць, шматбакова.

Заданне 50. Зрабіце словаўтваральны аналіз строга па ўзоры:

Словаўтваральная база ў пачатковай форме (абазначыць значком )			Утворанае слова ў пачатковай форме. Словаўтваральныя сродкі ( фарманты )			Спосаб словаўтварэння
які			якісьці			постфіксальны
Варыянт 1 Пазалота Адмежаванне Адрозніць Адлюстра­ваць Успацелы Міжаконне	Варыянт 2 Безапеляцый­на Асяродак Безбароды Адзічэлы Узмор’е Адлакіраваць			Варыянт 3 1. Адкормліванне 2. Падняпроўе 3. Адзнака 4. Недаўгавеч­насць 5. Аштрафаваць 6. Ашчаслівіць			Варыянт 4 Усярэдзіне Асэнсаваць Назаўсёды Усмешка 5. Адкручванне 6. Бездапамож­насць
Варыянт 5 Пазаатмасферны Догляд Узбярэжжа Закіпанне Пазайздросціць 6. Бесцырымонна		Варыянт 6 Беспрабудна Напаўненне Пажвавелы Адкорм Пазабюджэтны Разводдзе			Варыянт 7 Допыт Пайменны Змізарнелы Наладжванне Назаўтра Раздарожжа

Заданне 51. Згрупуйце словы па спосабах словаўтварэння і запішыце па ўзоры :

Суфіксальны спосаб	Прыставачны спосаб	Прыставачна-суфікс. спосаб
абавязаны,…	падзякаваць,…	усыпіць,…

Непаўналетні, дапатопны, адпачынак, бяздушны, бездакорна, напарнік, даўгавечнасць, унічыю, ачышчаць, псеўданавуковы, перана­чаваць, звышідэальны, буракаўборачны, непаваротлівы, бяссонніца, па-студэнцку, пазабюджэтны, змоладу.

Заданне 52. Падзяліце дадзеныя словы на марфемы.

Выказваючыся, расчульваецца, прысваенне, шчымлівасць, зацікавіў­шыся, напрактыкавацца, паўстагоддзя, беззмястоўнасць, вогнетушыцель.

Заданне 53. У якіх радах ёсць памылкі ў марфемным падзеле слоў? Выпішыце гэтыя словы і правільна падзяліце іх на марфемы.

Зрабіце словаўтваральны разбор усіх слоў.

1. нады-ш-л-і, пад-ыс-ці, най-мац-н-ей-ш-ы, най-горш-ы;

2) вад-а-пой--□, уз-бярэжж--а, у[ j-у]ць (вяроўку), а-баран-я[ j-у]ць;

3) раз-ві-ва[ j-э]м, па-варуш-ы-ц-ца, гні-л-ас-н-ы, уз-мор-[ j-э];

4) вы-йс-ці, пады-гр-а-ць, па-гаспадар-ск-у, с-палох-ан-ы;

5) бес-па-сад-ачн-ы, бес-пры-туль-н-асць-□, з-бядн-ел-ы, на-бег-а-ўшы-ся.

Заданне 54. Зрабіце словаўтваральны аналіз па ўзоры з задання № 50.

Варыянт 1 1. Ільноўборач­ны 2. Першакласнік 3. Падчысціць 4. Дзетдомавец 5. Домабудаў­ніцтва

Варыянт 2 Пагрузчык 2. Саманаграван­­не 3. Водаправодны 4. Звышхуткасны 5. Кароткамет­ражны

Варыянт 3 1. Перастаўляць 2. Нашпігаваць 3. Бензазаправач­ны 4. Назубок 5. Метрабудаўскі

Варыянт 4 1. Учацвярых 2. Водаправодчык 3. Мнагадзетнасць 4. Падгаворваць 5. Антыдзяржаўны

Заданне 55. Выпішыце нумары слоў, утвораных прыставач­ным спосабам.

1) напісаны, 2) неўраўнаважаны, 3) узлесак, 4) завіруха, 5) назаўжды, 6) нагуляцца, 7) завязь, 8) пацяплець, 9) заціснуты, 10) забегацца, 11) ача­лавечыцца, 12) выцягніце, 13) выгрузка, 14) растлумачваць, 15) узнавіць, 16) расфасоўка, 17) рассякаць, 18) па-летняму, 19) абшар, 20) ззаду.

Заданне 56. Выпішыце нумары слоў і формаў слоў, утвораных суфіксальным спосабам.

1) баяздольнасць, 2) выганяйце, 3) бязмоўны, 4) дагледжаны, 5) неспа­знаны, 6) бязлітасны, 7) пасеў, 8) прышчэпка, 9) зацікавіўшыся, 10) за­ворваць, 11) лаўка (’магазін’), 12) бульбаўборачны, 13) зводніцтва, 14) жыццеўстойлівы, 15) велікадушны.

Заданне 57. Выпішыце нумары слоў, утвораных прыставачна-суфіксальным спосабам.

1) акругліць, 2) акруціць, 3) ацяпляцца, 4) ацэначны, 5) зачарсцвелы, 6) па-веснавому, 7) выглянцаваць, 8) выветрыванне, 9) ацаніць, 10) зáмала­да, 11) залетась, 12) бессардэчны, 13) заадно, 14) разразанне, 15) раз­маляваць, 16) недасведчанасць, 17) узброіўшыся, 18) палепшыць.

Заданне 58. Выпішыце словы, утвораныя складана-суфіксаль­ным спосабам. Абазначце ў іх словаўтваральныя сродкі (фарманты).

Марозаўстойлівасць, маслападобны, маслабойка, лесасплаўны, лесанарыхтоўка, лесаахоўны, лесапаркавы, легкаплаўкасць, левабярэжны, кіназдымачны, кінамастацтва, простанародны, самародкавы, самаўпэўнена, светасузіральны, торфаздабыча, цеплалюбівы, целагрэйка, цестамясільны.