Тэма: р о д н а з о ў н I к а ў і

Ж. Р.	М. Р.	Н. Р.
аброць бездань безліч борць (вулей у кало­дзе ці ў дупле) верф вуаль газа ( рус. керосин ) гаць гладзь гліцэрына і □ – м.р. глухмень (як і глушыня) глуш глыб (як і глыбіня) гонта [g] (дранка; дахавы матэрыял) горыч гусь далонь даль (як і далечыня) духмень (як і духата) дэталь жырафа замець (снежная) засень золь кава (1-га склан.) какава (1-га скл. ! ― у ТСБМ. А ў СБМ нязм. ― памылка) камода каніфоль кафля квецень кішэнь і кішэня макрэль (рыба ) моль моц (3-га склан., але: Т. моцай ) мыш	баль боль ветразь (як і рус. парус) вестыбюль вусень гар гліцэрын □ і -а ― ж. р. гран-пры (атрыманы) гуру ― нязм. давер дарадца дроб (толькі матэмат. Не блытаць: пошчак, дробат, шрот) дышаль жаль зал (і зала ― ж. р.) кавыль капсуль каракуль каромысел карт-бланш ― нязм. (устар.: неабмежава­ная свабода ў дзеян­нях, дадзеная пэўнай асобе) кіпень (Р.: кіпню і кіпеню) кужаль лебедзь мазоль мафіёзі ― нязм. маэстра ― нязм. медаль мікада ― нязм. (тытул імператара ў Японіі) міндаль (-я; рэч., зб. -ю) міткаль ( тканіна ) насішча (як і нос) насып накіп	авеню ― нязм. (у рус. м. ж. р. ) антраша нязм. (скачок балерыны) безэ ― нязм. (від пірожнага) брыво вачышча ( як і вока ) дзюдо ― нязм. джэрсі ― нязм. дынама (Але: ”Дынама” перамог) дэрбі ― нязм. (спабор­ніцтва для коней) дэфіле ― нязм. (цясніна; вузкі праход паміж уз­вышшамі, вадаёмамі) жалюзі ― нязм. журы ― нязм. каноэ ― нязм. (лёгкае) крэсіва крылца ласо ― нязм. (каўбойскае) люмбага ― нязм. (востры боль у паясніцы; прастрэл ) лякала малодзіва манга ― нязм. манто ― нязм. (жаночае паліто, пераважна футравае, свабоднага пакрою) мулінэ ― нязм. нета ― нязм. ноу - хау ― нязм. папуры ― нязм. рандо ― нязм. (форма верша з паўтарэннем асобных радкоў)
Ж. Р.	М. Р.	Н. Р.
наледзь Нарач воз. неруш папараць педаль півоня плынь Пціч (рака і станцыя) роспач ростань рунь ручышча (як і рука ) салата ( ’расліна’ ) Свіцязь воз. Сібір слодыч стынь сухмень суш сцерлядзь табака трэль флеш цемень (як і цемра) цемрадзь ціш цвіль цытадэль чырвань шчолач шыр шэрань ****************** ЗАЎВАГА : [ Не блытаць з рус. мовай! У бел. мове крупы, каноплі, грудзі, дзверы ― толькі мн. л. ! ]	палын паркаль (тканіна) парцье ― нязм. (швей­цар у гасцініцы, …) пачак пенальці ― нязм. перапіс подпіс перакіс плеш (як і плех ) продаж прэс-аташэ ― (ваенны ) пыл ранцье ― нязм. (хто жыве на  з пазыкі, продажу акцый…) россып рукапіс сажань ( Р.: сажня ) сірока - нязм. (сухі, гарачы вецер) струмень стэп сухавей сып тамада тарнада ― нязм. (смерч) толь (Р.: -ю, Т. : -ем ) труфель туфель фальш цень (М.: у цені і цяні ) шаль ( як і шалік) шампунь шансанье ― нязм. (фр. эстрадны спявак; паэт, які піша такія песні) шпіталь шуфель шынель (М.: у шынялі )	ранча ― нязм. рышэлье ― нязм. (ажурная вышыўка) рэвю ― нязм. (тэатр.: агляд-прадстаўленне асобных сцэн) рэнаме ― нязм. (усталява­ная рэпутацыя, павага) самбрэра ― нязм. сафары (1– адзенне лёгка­га пакрою з кішэнямі і адстрочкай; 2– пада­рожжа ў экзатыч. краіну) трыо ― нязм. чарніла (але: бялілы ў СБМ мн.) шаўро ― нязм. (мяккая скура хромавага дуб­лення – са шкур коз) эмбарга ― нязм. ( забаро­на ўвозу / вывазу замежных тавараў)

Тэма: ТЫПЫ СКЛАНЕННЯ НАЗОЎНİКАЎ і

I. НАЗОЎНİКАВАЕ СКЛАНЕННЕ

1. Назоўнікі 1 - га скланення:

1) ж. р. на -а (-я): хата, душа, нага, бабуля, сям’я;

2) аг. р. жан. полу на -а (-я): малайчына (İна), соня (Рая), ляўшá (Юля);

3) м. р. на націскны -á (-я ): суддзя İлья, тамадá Кузьмá;

4) аг. р. муж. полу на націскны -á (-я): сіратá Фамá, размазня Лукá

2. Назоўнікі 2 - га скланення:

1) м. р. з нулявым канчаткам: брат □, стол □;

2) н. р. на -о, -а, -е, -ё : акно, возера, поле, галлё;

3) 5 назоўнікаў н. р. на -мя: вымя, семя, цемя, полымя, бярэмя;

4) назоўнікі м. р. на -а з ацэначным суфіксам -ішч-: насішча, галасішча;

5) асобныя назоўнікі м. р. на -о: Пятро, Дняпро

З. Назоўнікі 3 - га скланення:

ж. р. з нулявым канчаткам: печ □, мыш □, сенажаць □

4. Рознаскланяльныя назоўнікі:

1) м. р. на ненаціскны -а (-я): ваявóда Даніла, дзядзя Вáня;

2) аг. р. муж. полу на ненаціскны -а (-я): запявáла (Мікіта), ціхóня (Віця);

3) тры назоўнікі н. р. на -мя: імя, племя, стрэмя;

4) назвы маладых істот з суфіксам -яц- у адз. л. і -ят- у мн. л. ва ўскосных склонах: дзіця, немаўля, кураня, сланяня, медзведзяня

5. Назоўнікі нулявога скланення (або нязменныя): фае, купэ, бра, кенгуру, Сухумі, фрау Элен, Гурлó, Ючкó, Сядых, Эдзіт Піяф

6. Па-за тыпамі скланення ( множналікавыя ): Пухавічы, сані, грудзі, Макарычы, абцугі, нажніцы

II. ПРЫМЕТНİКАВАЕ СКЛАНЕННЕ

1. Словы, якія перайшлі ў назоўнікі а) з прыметнікаў: Сталовая зачы­нена; б) з дзеепрыметнікаў: Камандуючы спыніўся; в) з парадкавых лічэбнікаў: Першы выйшаў, а другі застаўся; г) з абагульнена-якас­ных займеннікаў: Нашы прыляцелі. Перш чым на іншага ківаць, узо­рам сам павінен стаць.

2. Прозвішчы на -ы (-і), -ая (-яя), якія паходзяць ад якасных і адносных пры­метнікаў: Каліноўскі (-ая), Добры (-ая), Гарны (-ая)

III. ЗМЕШАНАЕ СКЛАНЕННЕ ( НАЗОЎНİКАВА - ПРЫМЕТНİ­КАВАЕ )

(Не блытаць з рознаскланяльнымі! Назоўнікі змешанага скланення ў адных склонах маюць канчаткі назоўнікаў, а ў другіх – прыметнікаў).

Гэта прозвішчы, якія паходзяць ад прыналежных прыметнікаў з суфік­самі -оў, -аў, -еў, -ёў, -ін, -ын (-ов-а, -ав-а, -ев-а, -ёв-а, -ін-а, -ын-а): Іваноў, Сідараў, Гусеў, Сяднёў, Шамякін, Зорын, Паўлава, Злобіна…

СКЛОНАВЫЯ КАНЧАТКİ НАЗОЎНİКАЎ

1- га склан.: ж. р. на -а , -я і аг. р. ж. полу на -а , -я;

м. р. з націскнымі а , -я і аг. р. м. полу з націскнымі а , -я

 ;

СКЛОН	А С Н О В А
	ЦВ.	ЗАЦВ.		Г, Х; К				МЯК. ( і j )
Н.	а							я
Р.	ы				і
Д.	е		ы		е; э, ы			і
В.	у							ю
Т.	ой (ою), ай (аю)							ёй (ёю), яй (яю)
М.	е		ы			е; э, ы		і
хата, вярба, сірата, плакса İна; Крапіва, старшына, Кузьма			пара, душа, ляўша İра і İван, ханжа				нага, увага, слуга, скруха; рука, цёзка İра	зямля, сям’я, зграя, соня Каця, суддзя, старшыня, İлья

Рознаскланяльныя: м. р. з ненаціскнымі -а ,-я і аг. р. м. полу з ненаціскнымі -а , -я

СКЛОН	А С Н О В А
	ЦВ.	ЗАЦВ.		Г, К , Х	МЯК. ( і j )
Н.	а				я
Р.	ы			і
Д.	у				ю
В.	у				ю
Т.	ам				ем
М.	у				ю
малайчына Грыша, стараста Мікіта, Фр. Скарына, тата			творца Міша; прамоўца — задзіра Юра	бацька; туляга Му­рашка; самавучка Алёшка; калека дзядзька Янка	соня Пеця; ціхоня Ваня; дзядуля Міця; Шабуня Косця

2-га склан. м. р. з нулявым  АСАБОВЫЯ

СКЛОН	А С Н О В А
	ЦВ.	ЗАЦВ.	Г, К , Х		МЯК. ( і j )
М.	у ( Наркевіч А.İ., Сцяцко П.У. і інш. дактары навук) е ( СБМ )	у			ю
на, пры, у, па	пры дзеду, прадзеду, суседу, брату(е), сыну(е), у народзе, на аграноме	пры мужу, Лукашу, доктару, ура­чу, свёкру, байцу		пры жаніху, Алегу, мана­ху, пастуху; настаўніку, арнітолагу	пры кавалю, цесцю, на герою, пры вадзіцелю, Мікалаю, вучню, пры госцю

2-га склан. м. р. з нулявым  НЕАСАБОВЫЯ

СКЛОН	А С Н О В А
	ЦВ.	ЗАЦВ.	Г, Х; К		МЯК. ( і j )
М.	е	ы	е; у		і
на, у, пры, па	на слане, у но­се, у сне, на лёдзе, у аўсе, на казле, на асле, у гневе, у хляве, на сплаве, у Брэс­це, пры павеве	у міры, у мет­ры, на маршы, у канцы, у мя­чы, на маржы, на стрыжы, у літры, на ве­тры, у віхры, на крумкачы		на стозе, лузе, у кажусе (-ху); у імху (моху), на сцягу, буль­догу, архіпе­лагу; у змро­ку, у вобліку, на ваўку	у гаí, у чаі, на алені, на рулí, на пні, на канí, у тыдні, у агні, у рублі, у клеі, у баí, на краí, на дні, у ручаí, у адчаі