- •Прадмова
- •Абламовічы
- •Абрамовіч Адам (1710-?)
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Авенарыус
- •Агрызка
- •Адамовіч
- •Азарэвіч
- •Алелькавіч
- •Альхімовіч
- •Аляксандр
- •Аляшкевіч
- •Андрыёлі
- •Анімеле
- •Ан цыпа
- •Арамовіч
- •Арлоўскі
- •Аскерка
- •Астравіцкі
- •Астрожскі
- •Аўгусціновіч
- •Аураамка
- •Аўрамій смаленскі
- •Ачапоўскі
- •Багамолец (Bohomolec)
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багушэвіч
- •Бажанаў
- •71?.: Опыты земледелия вольнонаёмным трудом. М., 1860; 2 изд. СПб., 1861; Что можно заимствовать у иностранцев по части земледелия. СПб., 1863; 2 изд. СПб., 1867.
- •Базылік
- •3 1558 Б. Працаваў у прыдворнай музыч-най капэле галоўнага пратэктара Рэфарма-цыі ў Вялікім княстве Літоўскім Мікалая
- •Баранецкі
- •Бараноўскі
- •Бардзілоўскі
- •Барздынскі
- •Бароўскі
- •Барташэвіч (Bartoszewicz)
- •Бартольд
- •Бартэльс
- •Баршчэўскі
- •Барычэўскі
- •Белаблоцкі
- •Беркман
- •Бжастоўскі
- •Бжастоўскі
- •Бонч-асмалоўскі
- •Борзабагаты
- •Будзіла
- •Будзіл0віч
- •Будзінскі
- •Буйніцкі
- •Булгакоўскі
- •Булгары н
- •Бучынскі
- •Быкоўскі
- •Быхавец
- •Бычковы
- •Бя рында
- •Вадкоўскія
- •Вайніловіч
- •Вайніловіч
- •Валадковіч
- •Валатоўскі
- •Валовіч
- •Валовіч
- •Ваньковіч
- •Васільева
- •Ваўжэцкі
- •Вашчанка
- •Вашчанка
- •Вераніцын
- •Весялоўскі
- •Вольскі
- •Вяроўкін
- •Вярыга-дарэўскі
- •Вярэнька
- •Гаворскі
- •Гальперын
- •Гальшанскія
- •Галянскі
- •Гарабурда
- •Гарабурда
- •Гараўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гардзіслава
- •Гаўрыленка
- •Гаўсман
- •Гаховіч
- •Гашкевіч
- •Гаштольд
- •Гедзімін,
- •Герберскі
- •Гіндэнбург
- •Гітаўт-дзевалт0ўскі
- •Гольц-мілер
- •Грабніцкі
- •Граткоўскі
- •Грум-гржымайла
- •Грыгаровіч
- •Грыневіч
- •Грынявіцкі
- •Гурыновіч
- •Гусаржэўскі
- •Гусоўскі
- •Дабравольскі
- •Дабравольскі
- •Дадэрка
- •Дакучаеў
- •Даленга-хадакоўскі
- •Далеўскія
- •Даманеўскі
- •Дамашэвіч
- •Дамбавецкі
- •Дамброўскі
- •Дамейка
- •Дарагастайскі
- •Дашчынскі
- •Дземід0віч
- •Дзмітрыеў
- •Дмахоўскі
- •Дразд0в1ч
- •Дубовіч
- •Дудышкін
- •Дунін-горкавіч
- •Дунін-марцінкевіч
- •Дыбоўскі
- •Ермакоў
- •Ефрасіння полацкая
- •Ефрасіння рагвалодаўна
- •Жаля30ўскі
- •Жахоўскі
- •Ждановіч
- •Жуковіч
- •Жураўскі
- •Жыпмонт I
- •Жыпмонт II
- •Жэра (Zera)
- •Завадскія
- •Завітневіч
- •Загурскі
- •Залескі
- •Залускі
- •Замысл0ўскі
- •Заранка
- •Зарэмба
- •Зарэмба-каліноўскі
- •Звеніслава
- •Здан0в1ч
- •Івановіч
- •Іваноўскі
- •Іваноўскі
- •Ігнатовіч
- •Ігнацьеў
- •Кавалеўская
- •Кавалеўская
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •7В.:Собр. Науч. Тр. Т. 1—2. М., 1950—56.
- •Кавячынскі
- •Каганец
- •Каладынскі
- •Каменскі
- •Кантрым
- •Канчэўскі
- •Каралькевіч
- •Каратынскі
- •7В.:Творы. 2-е выд. Мн., 1981.
- •Каржанеўскі
- •Карповіч
- •Карповіч
- •Карташэўскі
- •Карчэўскі
- •Кары цкi
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касцюшка
- •Катовіч
- •Кахлеўскі
- •Качаноўскі
- •Каяловіч
- •Кіпрыян
- •Кірыла тураўскі
- •Клакоцкі
- •Клімашэўскі
- •Клімент смаляціч,
- •Кміта-чарнабыльскі
- •Князьнін
- •Крачкоўскі
- •Крашэўскі
- •Крышкоўскі
- •Кукальнік
- •Кулакоўскі
- •Кулжынскі
- •Кульчынскі
- •Кунцэвіч
- •Курбскі
- •Кургановіч
- •Кусцінскі
- •Кутарга
- •Кутарга
- •Кутневіч
- •Лада-заблоцкі
- •Латышаў
- •Лебензон
- •Легатовіч
- •Лепяшынскі
- •Лепяшынскі
- •Ліцыній намыслоўскі
- •Лужынскі
- •Лускіна
- •Лышчынскі
- •Любашчынскі
- •Людагоўскі
- •Лянкевіч
- •Лянчыцкі
- •Ляскоўскі
- •Макоўскі
- •Макушаў
- •Малышэвіч
- •Малышэўскі
- •Мамонічы
- •Манькоўскі
- •Манюшка
- •Манюшка
- •Марал ёўскі
- •Марахоўскі
- •Марашэўскі
- •Маркевіч
- •Маркев1ч
- •Марозік
- •Марцінкевіч
- •Марціноўскі
- •Масальскі
- •Масальскі
- •Маскевіч
- •Маскевіч
- •Матушэвіч
- •Мендэле-мойхер-сфорым
- •Мікешын
- •Мікуцкі
- •Міладоўскі
- •Міхановіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Мужылоўскі
- •Мурзакевіч
- •Мухлінскі
- •Мысаўской
- •Мялешка
- •Мяржынскі
- •Набароўскі
- •Навадворскі
- •Нагумовіч
- •Нарвойш
- •Наркевіч-ёдка
- •Нарушэвіч
- •Насовіч
- •Незабіт0ўскі
- •Незабытоўскі
- •Несялоўскі
- •Нікіфароўскі
- •Павел 3 візны
- •Пагарэльскі
- •Пагоскі
- •Падабедаў
- •Падчашынскі
- •Пакроўскі
- •Палонскі
- •Панятоўскі
- •Папроцкі
- •Паўстанскі
- •Пачобут-адляніцкі
- •Пашакоўскі
- •Пашкевіч
- •Пельгжымоўскі
- •Перасветаў
- •Петражыцкі
- •Петрапаўлаўскі
- •Пётр 3 ганёндза
- •Пільхоўскі
- •Пратасевіч
- •Пратасовіч
- •П ржав альс кi
- •Рагнеда рагвалодаўна
- •Рагоўскі
- •Радзевіч
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радкавец
- •Радчанка
- •Ражанскі
- •Раманаў
- •Ратондус
- •Ржавускі
- •Рудніцкі
- •Рукевіч
- •Румянцаў
- •Рункевіч
- •Русецкая
- •Русецкі
- •Руткоўскі
- •Сабольшчыкаў
- •Саветаў
- •Савіч-заблоцкі
- •Саковіч
- •Сакольскі
- •Сапуноў
- •Сарбеўскі
- •Сасноўскі
- •Семяновіч
- •Семянтоўскі
- •Сердзюкоў
- •Сердзюкоў
- •Сержпутоўскі
- •Сілівановіч
- •Сімяон полацкі
- •Сітанскія
- •Скарульскі
- •Скрабецкі
- •Славінецкі
- •Слонімскі
- •Слупскі
- •Смаленскі
- •Смародскі
- •Сматрыцкі
- •Смуглевіч
- •Спасовіч
- •Станкевіч
- •Стары улас
- •Стафан баторый
- •Страйноўскі
- •Стрыйкоўскі
- •Стукаліч
- •Судзіл0ўская
- •Судзілоўскі
- •Сцірпейка
- •Сыракомля
- •3 Палацаў, пыхлівых адвечна,
- •Ся машка
- •Сямеўскі
- •Сянкоўскі
- •Тамашэўскі
- •Тапчэўскі
- •Трубніцкі
- •Трусевіч
- •Трутнеў
- •Труцэвіч
- •Турцэвіч
- •Тшашчкоўская
- •Тызенгаўз
- •Тызенгаўз
- •Тылкоўскі
- •Тышкевіч
- •Тышкевіч
- •Урончанка
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Файніцкі
- •Фалькоўскі
- •Фалькоўскі
- •Фальскі
- •Федаровіч
- •Філалет хрыстафор
- •Фіялкоўскі
- •Хадкевіч
- •Харламповіч
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Храпавіцкі
- •Храптовіч
- •Храптовіч
- •Цадроўскі
- •Цамблак
- •Цвяткоўскі
- •Цытовіч
- •Цэраскі
- •Цяплінскі
- •Цяцерскі
- •Чалоўскі
- •Чарноўская
- •Чартарыйскі
- •Чаховіц
- •Шадурскі
- •Шалковіч
- •Шапялевіч
- •Шапялевіч
- •Шукевіч
- •Шыдлоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шымкевіч
- •Юркевіч
- •Ягадзінскі
- •Якубовіч
- •Яленская
- •Яленскі
- •Яльніцкі
- •Янушкевіч
- •Ярашэвіч
- •Ястржэмбскі
- •Яцкоўскі
- •Спіс аўтараў
Клімент смаляціч,
Клім Смаляціч (? — пасля 1164)
Царкоўна-палітычны дзеяч, мысліцель, пісьменнік. Нарадзіўся ў 1-й палове 12 ст. ў Смаленску. Быў манахам Зарубскага ма-настыра каля Кіева. Стаў вядомы дзякуючы сваёй рознабаковай адукаванасці, рэдкай эрудыцыі, выдатнаму літаратурнаму тален-ту. Як сцвярджае Іпацьеўскі летапіс, К.С. «быў кніжнік i філосаф, якіх у Рускай зям-лі не бывала». Высокую на той час адука-цыю ён, верагодна, атрымаў у Канстанці-нопалі. Як прыхільнік развіцця ўсходнесла-вянскай культуры, змагар супраць засілля ў рускай царкве грэчаскага духавенства К.С. актыўна агітаваў за царкоўную аўтакефа-лію. Ён нястомна даказваў, што назначэн-не мітрапалітаў для Кіеўскай Русі — унут-раная справа рускага праваслаўя, i дыктат Візантыі ў гэтым пытанні пярэчыць інтарэ-сам народа, царквы, дзяржавы. Паводле яго пераканання, мітрапаліты-грэкі, якія дрэнна валодалі славянскай мовай, не маг-лі даць столькі карысці для царкоўнага ўпарадкавання i народнай асветы, колькі можна было чакаць ад мітрапалітаў мясцо-вага паходжання. Назначэнне мітрапалітаў-чужаземцаў без адабрэння княжацкай ула-ды было знявагай для апошняй, служила зручнай падставай для ўмяшання грэчаскіх імператараў у справы славянскіх дзяржаў. Патрыятычнасць i шчырае імкненне вучо-нага манаха садзейнічаць развіццю мясцо-вых традыцый у жыцці ўсходняга славянства выклікала прыхільнасць да яго мясцо-вай улады. Невыпадкова знаёмы з яго пра-мовамі князь Ізяслаў Мсціславіч, які заняў у 1146 велікакняжацкі прастол, паступіў, як яго продак Яраслаў Мудры. У 1147 ён склі-каў у Кіеве епіскапскі сабор i прапанаваў удзельнікам выбраць першасвяшчэнніка для Кіеўскай Русі без адабрэння канстанці-нопальскага патрыярха. Пры гэтым Ізяслаў Мсціславіч назваў К.С. самым дастойным кандыдатам. Так «кніжнік i філосаф» стаў другім на Русі (пасля Іларыёна Кіеўскага) мітрапалітам славянскага паходжання. Уз-вядзенне яго на Кіеўскую кафедру прахо-дзіла не гладка. Праціўнікі царкоўнай самастойнасці напачатку адмовілюя пры-знаць яго мітрапалітам без волі на тое патрыярха. Зламаць супраціўленне прагрэчаскі настроеных іерархаў дапамаглі настойлі-васць Ізяслава i рашучая падтрымка чарні-гаўскага епіскапа Ануфрыя. Становішча новага мітрапаліта было нялёгкім. Яго дзейнасць ухваляў толькі князь Ізяслаў Мсйіславіч. Пасля смерці Ізяслава (1154), калі велікакняжацкі прастол заняў былы смаленскі князь Расціслаў Мсціславіч, К.С. у яго асобе таксама атрымаў саюзніка, га-товага змагацца за самастойнасць рускай царквы. Аднак i на тэты раз частка епіска-паў на чале з Ніфантам Ноўгарадскім не падтрымала мітрапаліта Клімента. Ніфант ад свайго імя і ад імя іншых епіскапаў зая-віў: «Мы не станем табе кланяідца, не бу-дзем служыць з табой, таму, што ты не ўзяў благаславення ў святой Сафіі i ад патрыярха».
Узнікла рэальная пагроза ўнутрыцаркоў-нага расколу. Разумеючы, да якіх вынікаў можа прывесці гэты канфлікт ва ўмовах раздробленасці Русі, князь Расціслаў заклі-каў абедзве партыі да стрыманасці i раз-важлівасці. Нельга, казаў ён, каб безупын-нае крывавае саперніцтва ўдзельных князёў за валоданне Кіевам узмацніла бараньбу за права той ці іншай княжацкай кааліцыі ўзводзіць у мітрапаліты свайго чалавека, абцяжарыла разладамі на рэлігійнай глебе жыццё рускага грамадства, якое i без таго вельмі пакутуе ад палітычных усобіц. Аднак угаворы i заклікі Расціслава не былі пачуты.
У сак. 1155 кіеўскі трон заняў правізан-тыйскі настроены суздальскі князь Юрый Даўгарукі, які саслаў мітрапаліта Клімента ва Уладзімір Валынскі, a мітрапаліцкую кафедру аддаў назначэнцу патрыярха Кан-станціну. Аднак праз 3 гады новы кіеўскі князь Мсціслаў Ізяславіч аднавіў К.С. на гэтай пасадзе. Барацьба за мітрапаліцкае месца выклікала царкоўную смуту. Грэчас-кі стаўленік імкнуўся аддаліць ад царкоў-ных спраў прыхільнікаў Клімента, у сваю чаргу Клімент не мілаваў тых, хто быў на баку яго праціўніка. Каб спыніць разлад, князі Расціслаў i Мсціслаў адхілілі ад спраў абодвух мітрапалітаў i прызначылі ў жн. 1161 на мітрапааіцкае месца Феадора, які праз некалькі месяцаў памёр. Расціслаў зноў прапанаваў кандыдатуру К.С. Каб на-даць справе законны выгляд, ён паслаў прасіць благаславення для Клімента ў пат
236
рыярха. Але канстанцінопальскі патрыярх накіраваў у Кіеў мітрапалітам Іаана IV. Расціслаў, кіруючыся меркаваннямі цар-коўнага міру, не хацеў ускладняць i без та-го цяжкія палітычныя абставіны на Русі, неахвотна прыняў новага назначэнца, але наказаў перадаць у Канстанцінопаль: «На гэты раз, дзеля павагі i любові царскай, прыму, але калі надалей без нашага ведама i жадання патрыярх назначыць на Русь мітрапаліта, то не толькі не прымем яго, а пастановім за нязменнае правіла выбіраць i ставіць мітрапаліта епіскапам рускім па за-гаду вялікага князя». У выніку дзяржаўнай мудрасці i дыпламатычнай гібкасці Расціс-лава барацьба вакол самага прынцыповага для царкоўнага жыцця пытання сціхла. Так скончылася гісторыя з узвядзеннем на міт-рапаліцкі прастол К.С., які звязаў сваё жыццё i дзейнасць з барацьбой за царкоў-ную незалежнасць ад Візантыі. Права пры-сылаиь у Кіеў першасвяшчэнніка захавала-ся за патрыярхам. I ўсё ж ідэя рускай пра-васлаўнай аўтаноміі, якую так энергічна адстойваў вучоны манах са Смаленска, не памерла, але здзейснілася на практыцы толькі ў канцы 16 ст.
Да нас дайшоў толькі адзін твор К.С. (у тлумачэнні манаха Афанасія) — «Пасланне смаленскаму прэсвітэру Фаме». У гэтым «Пасланні...», разглядаючы тэарэтычныя пытанні, К.С. абвяргае высунутыя супраць яго абвінавачванні, прыводзіць аргументы ў абарону свайго права кіраваць царквой. Асноўныя разыходжанні, што служылі пад-ставай для дыскусій паміж Кліментам i Фа-мой, — рознае разумение таго, як i да якіх межаў можна інтэрпрэтаваць тэксты Свя-шчэннага пісання, ці правамерна наогул яго пашыранае, сімвалічнае тлумачэнне. Паводле меркаванняў К.С., важнае не толькі літаральнае, але i сімвалічнае разумение біблейскіх тэкстаў, ix творчая інтэр-прэтацыя. Ён вымушаны быў абгрунтоў-ваць свае права «даследаваць іншасказаль-на... усе гэтыя боскія адзнакі i цуды Госпа-да нашага Ісуса Хрыста», свае доказы пад-мацоўваць аўтарытэтам айцоў царквы: «Ка-лі святыя i боскія айцы нашы дабавілі нешта падобнае да Гасподніх слоў, каб рас-тлумачыць i выкласці ix, то гэта вельмі ка-рысна, добра i пахвальна».
У развіцці чалавечай гісторыі К.С. вылу-чае тры паслядоўныя перыяды — «Запа-вет», «Закон» i «Дар Божы». Значэнне пер-шых двух у тым, што яны рыхтуюць перамогу абсалютнай ісціне, якая адкрываецца ў хрысціянстве. Паводле яго слоў, «Хрыс-тос Бог наш, сонца праведнае, асвяціў нас боскімі зорамі i прасвяціў сваім хрышчэн-нем, i вось усе старое прайшло, i стала ўсё новае, i ўжо не месціцца ў законе чалавец-тва, але пад боскай ласкаю свабодна хо-дзіць...» У гэтай сувязі К.С. падкрэслівае, што некаторыя язычнікі, якія жылі па-за законам i да закону, «вылучаліся набож-насцю, жывучы не па законе, але па веры», таму ім лягчэй атрымаць дабрадзейства боскае, чым іудзеям, якія не могуць «пай-сці» далей закону Майсеевага, што засту-пае шлях да дабрадзейства. Для распрацоў-кі і выкладання ўласных поглядаў К.С. шырока выкарыстоўвае працы Феадарыта Кірскага, Нікіты Гераклійскага, рацыяна-лістычныя метады для тлумачэння рэлігій-ных тэм. Апісваючы сваё ўяўленне пра сус-вет, ён спасылаецца не толькі на хрысціян-скіх, але i антычных аўтараў — Гамера, Платона, Арыстоцеля. Яго асноватворнае ўяўленне пра сусвет — гэта перакананне ў тым, што ўсё існае мае мэтазгодную будо-ву, «усё ўладжваецца, падтрымліваецца і мае поспех сілай боскай, бо няма другой дапамогі, акрамя дапамогі боскай, i іншай сілы, акрамя сілы боскай». Мысліцель ха-рактарызуе Бога як непазнавальную абса-лютную істоту, якая, аднак, пазнаецца ў сваіх тварэннях. Чалавек, які адкрывае для сябе разумную пабудову свету, становіцца, такім чынам, на шлях пазнання Бога-твор-цы, знаходзіць вышэйшы сэнс свайго існа-вання. Боская арганізацыя быцця дае чала-веку магчымасць сваімі ўчынкамі далучац-ца да Бога ці, наадварот, аддаляцца ад яго. Бог, са свайго боку, гатовы садзейнічаць збліжэнню з чалавекам, ратаванню яго, ка-лі той праяўляе імкненне да гэтага. У раз-важаннях пра Грыгора Багаслова, прарока Іона, траіх отракаў, расказах пра фантас-тычных жывёл К.С. настойліва праводзіць думку пра тое, што «нішто не пагарджанае ў Госпада: усё бачыць яго бяссоннае вока, усё назіраецца, пры ўсім стаіць, даючы кожнаму выратаванне». Валодаючы найвы-шэйшым дарам — свабоднай воляй — чалавек можа дзейнічаць, як яму хочагша.
Але дараваная яму свабода ўчынкаў — адначасова i напамін пра тое, што чалаве-ку, як вяниу тварэння, як асноўнаму цэн-тру сусвету, створанаму па ўзоры і пада-бенстве боскаму, належыць імкнуцца да маральнага ўдасканалення, безагаворачна
237
давяраць боскаму промыслу, «праслаўляць i дзякаваць» Творцу. Такім чынам, як i Іла-рыён Кіеўскі, Кірыла Тураўскі i інш. мыслі-целі эпохі Кіеўскай Русі, К.С. развіваў ан-трапацэнтрычныя ідэі, падкрэсліваў духоў-на-маральную прыроду чалавека. Але гэтыя аспекты сярэдневяковага светапогляду ён фармуляваў болып выразна i тэарэтычна абгрунтавана, чым яго папярэднікі. Важмае месца ў светапоглядзе К.С. займае ідэя няхцівасці. Яго адмова ад усяго, уключаю-чы царкоўную маёмасць, у той час як мно-гія манастыры, цэрквы, асобныя свяшчэн-наслужыцелі з'яўляліся буйнымі ўласніка-мі, была не зусім тыповая. Акцэнт на ду-хоўным, вечным, асуджэнні скнарнасці ха-рактарызуе ўсё сярэдневяковае светасузі-ранне ўсходніх славян. Але ў 12 ст., бадай, толькі К.С. ясна i дакладна выказаў гэту думку. Яго заклік захаваць маральную чыс-ціню думак i ўчынкаў, духоўнае памкненне да найвышэйшых каштоўнасцей быцця гу-чьщь вельмі сучасна i надзённа: «I як мы атрымалі закон i благадаць Свяшчэннага пі-сання ад агульнага Уладыкі, Госпада наша-га Ісуса Хрыста Збавіцеля i Кіраўніка на-шых душ, i святых i боскіх яго апосталаў, па дары i благадаці і сіле Духа, будзем тры-мацца, любыя, за гэту будучую надзею, не адхіляючыся ні ўлева, ні ўправа, каб не звалінца нам на самае дно пагібелі.
Але пайшоўшы следам за ісцінным і сумленным царкоўным свяціцелем, такім чынам дасягнем найвышэйшай светласці ў будучым царстве Госпада нашага Ісуса Хрыста...».
Літ.: Никольский Н.К. О литературных трудах митрополита Климента Смолятича, писателя XII в. СПб., 1892; Я г о ж. Материалы для истории древнерусской духовной письмен ности. СПб., 1907; Лавровский Л.Я. Послание митрополита Климента Смолятича к Фоме, пресвитеру Смоленскому, как историко-литературный памятник XII в. Смоленск, 1893; Памятники литературы Древней Руси, XII в. М., 1980;Становление философской мысли в Киевской Руси. М., 1984. В.П.Оргіш.
КМІТА
Пётр Бластус (Бластусовіч Пётр) (?—1629 або 1632)
Друкар i кнігавыдавец на Беларусі і ў Літве, літаратар. Быў звязаны з арыянскім асяроддзем. Працаваць пачаў у Вільні ў друкарні свайго цесця Яна Карцана. У 1611—12 у Вільні дзейнічала ўласная дру-карня К., у якой ён выдаў 5 кніг, у асноў-ным панегірыкі. Усе віленскія выданні падпісаны яго імем па бацьку Бластусовіч ці Бластус, да якога пазней (у 1614) ён да-даў прозвішча Кміта. У 1612 К. перавёз друкарню ў мяст. Любча (Навагрудскі пав.). Пакінуць Вільню i асталявацца пад апекай пратэктара кальвінізму гетмана польнага Крыштофа Радзівіла яго вымусі-ла, верагодна, нарастание контррэфарма-цыйных тэндэнцый у грамацска-палітыч-ным i рэлігійным жыцці Вялікага княства Літоўскага. У 1-й палове 17 ст. Любча стала галоўным выдавецкім цэнтрам рэфарма-цыйнага руху ў Вялікім княстве Літоўскім. Любчанская друкарня дзейнічала амаль паўстагоддзя. Але яе асветніцкія i гуманіс-тычныя тэндэнцыі найбольш яскрава пра-явіліся ў перыяд, калі яе ўзначальваў К. Да канца 1620-х гадоў К. выдаў у Любчы больш за 50 кніг на польскай i лацінскай мовах, некаторыя — за ўласны кошт. Гэта былі пераважна рэлігійныя творы рэфарма-цыйнага кірунку i разнастайная свецкая лі-таратура: антычныя i гістарычныя творы, «Гісторыя іудзейскай вайны» Іосіфа Флавія (1617), першае на Беларусі выданне М.Стрыйкоўскага («Генеалогія, альбо Ка-роткае апісанне вялікіх князёў літоўскіх», 1626), творы па геаграфіі, медыцыне i ветэ-рынарыі, паэтычныя зборнікі (»Жыццё сельскае i гарадское», 1620, «Прытчы Сала-мона» ў паэтычным выоаданні Язэпа Да-манеўскага, 1623). У 1628 тут надрукаваны Статут кальвінісцкай гімназіі ў Слуцку. Выдаваліся тут i творы дзеячаў рэфарма-цыйнага руху: сеньёра навагрудскага дыс-трыкту Яна Зыгровіуса, рэктара віленскай школы Пятра Сестранцэвіча, беларускага парэміёлага i паэта Саламона Рысінскага («Прыказкі польскія», 1618). Супрацоўні-чаў К. з Адамам Уладзіславіушам з Крака-ва, прадстаўніком т. зв. мяшчанскай літа-ратуры. Ажыццявіў ён выданне з уласнымі дапаўненнямі адной з самых папулярных у Вялікім княстве Літоўскім кніг 17 ст. «Апа-фегматы» Ь.Буднага (1614). Уласныя вершы i прысвячэнні К. змяшчаў у выданнях: па-лемічным творы Я на Ліцынія Намыслоўска-га «Katalysis» (»Каталісіс», Вільня, 1598), «Прыказках польскіх» С.Рысінскага, у творы М. Рэя «Люстэрка» (Вільня, 1606) i інш. Друкарская i кнігавыдавецкая дзейнасць К. мела выразна рэнесансавы характар, са
238
дзейнічала пашырэнню i папулярызацыі свецкай літаратуры. Пасля яго смерці друкарня перайшла да яго сына Яна Даніэля Кміты. Л.С.Іванова.