- •Прадмова
- •Абламовічы
- •Абрамовіч Адам (1710-?)
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Авенарыус
- •Агрызка
- •Адамовіч
- •Азарэвіч
- •Алелькавіч
- •Альхімовіч
- •Аляксандр
- •Аляшкевіч
- •Андрыёлі
- •Анімеле
- •Ан цыпа
- •Арамовіч
- •Арлоўскі
- •Аскерка
- •Астравіцкі
- •Астрожскі
- •Аўгусціновіч
- •Аураамка
- •Аўрамій смаленскі
- •Ачапоўскі
- •Багамолец (Bohomolec)
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багушэвіч
- •Бажанаў
- •71?.: Опыты земледелия вольнонаёмным трудом. М., 1860; 2 изд. СПб., 1861; Что можно заимствовать у иностранцев по части земледелия. СПб., 1863; 2 изд. СПб., 1867.
- •Базылік
- •3 1558 Б. Працаваў у прыдворнай музыч-най капэле галоўнага пратэктара Рэфарма-цыі ў Вялікім княстве Літоўскім Мікалая
- •Баранецкі
- •Бараноўскі
- •Бардзілоўскі
- •Барздынскі
- •Бароўскі
- •Барташэвіч (Bartoszewicz)
- •Бартольд
- •Бартэльс
- •Баршчэўскі
- •Барычэўскі
- •Белаблоцкі
- •Беркман
- •Бжастоўскі
- •Бжастоўскі
- •Бонч-асмалоўскі
- •Борзабагаты
- •Будзіла
- •Будзіл0віч
- •Будзінскі
- •Буйніцкі
- •Булгакоўскі
- •Булгары н
- •Бучынскі
- •Быкоўскі
- •Быхавец
- •Бычковы
- •Бя рында
- •Вадкоўскія
- •Вайніловіч
- •Вайніловіч
- •Валадковіч
- •Валатоўскі
- •Валовіч
- •Валовіч
- •Ваньковіч
- •Васільева
- •Ваўжэцкі
- •Вашчанка
- •Вашчанка
- •Вераніцын
- •Весялоўскі
- •Вольскі
- •Вяроўкін
- •Вярыга-дарэўскі
- •Вярэнька
- •Гаворскі
- •Гальперын
- •Гальшанскія
- •Галянскі
- •Гарабурда
- •Гарабурда
- •Гараўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гардзіслава
- •Гаўрыленка
- •Гаўсман
- •Гаховіч
- •Гашкевіч
- •Гаштольд
- •Гедзімін,
- •Герберскі
- •Гіндэнбург
- •Гітаўт-дзевалт0ўскі
- •Гольц-мілер
- •Грабніцкі
- •Граткоўскі
- •Грум-гржымайла
- •Грыгаровіч
- •Грыневіч
- •Грынявіцкі
- •Гурыновіч
- •Гусаржэўскі
- •Гусоўскі
- •Дабравольскі
- •Дабравольскі
- •Дадэрка
- •Дакучаеў
- •Даленга-хадакоўскі
- •Далеўскія
- •Даманеўскі
- •Дамашэвіч
- •Дамбавецкі
- •Дамброўскі
- •Дамейка
- •Дарагастайскі
- •Дашчынскі
- •Дземід0віч
- •Дзмітрыеў
- •Дмахоўскі
- •Дразд0в1ч
- •Дубовіч
- •Дудышкін
- •Дунін-горкавіч
- •Дунін-марцінкевіч
- •Дыбоўскі
- •Ермакоў
- •Ефрасіння полацкая
- •Ефрасіння рагвалодаўна
- •Жаля30ўскі
- •Жахоўскі
- •Ждановіч
- •Жуковіч
- •Жураўскі
- •Жыпмонт I
- •Жыпмонт II
- •Жэра (Zera)
- •Завадскія
- •Завітневіч
- •Загурскі
- •Залескі
- •Залускі
- •Замысл0ўскі
- •Заранка
- •Зарэмба
- •Зарэмба-каліноўскі
- •Звеніслава
- •Здан0в1ч
- •Івановіч
- •Іваноўскі
- •Іваноўскі
- •Ігнатовіч
- •Ігнацьеў
- •Кавалеўская
- •Кавалеўская
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •7В.:Собр. Науч. Тр. Т. 1—2. М., 1950—56.
- •Кавячынскі
- •Каганец
- •Каладынскі
- •Каменскі
- •Кантрым
- •Канчэўскі
- •Каралькевіч
- •Каратынскі
- •7В.:Творы. 2-е выд. Мн., 1981.
- •Каржанеўскі
- •Карповіч
- •Карповіч
- •Карташэўскі
- •Карчэўскі
- •Кары цкi
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касцюшка
- •Катовіч
- •Кахлеўскі
- •Качаноўскі
- •Каяловіч
- •Кіпрыян
- •Кірыла тураўскі
- •Клакоцкі
- •Клімашэўскі
- •Клімент смаляціч,
- •Кміта-чарнабыльскі
- •Князьнін
- •Крачкоўскі
- •Крашэўскі
- •Крышкоўскі
- •Кукальнік
- •Кулакоўскі
- •Кулжынскі
- •Кульчынскі
- •Кунцэвіч
- •Курбскі
- •Кургановіч
- •Кусцінскі
- •Кутарга
- •Кутарга
- •Кутневіч
- •Лада-заблоцкі
- •Латышаў
- •Лебензон
- •Легатовіч
- •Лепяшынскі
- •Лепяшынскі
- •Ліцыній намыслоўскі
- •Лужынскі
- •Лускіна
- •Лышчынскі
- •Любашчынскі
- •Людагоўскі
- •Лянкевіч
- •Лянчыцкі
- •Ляскоўскі
- •Макоўскі
- •Макушаў
- •Малышэвіч
- •Малышэўскі
- •Мамонічы
- •Манькоўскі
- •Манюшка
- •Манюшка
- •Марал ёўскі
- •Марахоўскі
- •Марашэўскі
- •Маркевіч
- •Маркев1ч
- •Марозік
- •Марцінкевіч
- •Марціноўскі
- •Масальскі
- •Масальскі
- •Маскевіч
- •Маскевіч
- •Матушэвіч
- •Мендэле-мойхер-сфорым
- •Мікешын
- •Мікуцкі
- •Міладоўскі
- •Міхановіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Мужылоўскі
- •Мурзакевіч
- •Мухлінскі
- •Мысаўской
- •Мялешка
- •Мяржынскі
- •Набароўскі
- •Навадворскі
- •Нагумовіч
- •Нарвойш
- •Наркевіч-ёдка
- •Нарушэвіч
- •Насовіч
- •Незабіт0ўскі
- •Незабытоўскі
- •Несялоўскі
- •Нікіфароўскі
- •Павел 3 візны
- •Пагарэльскі
- •Пагоскі
- •Падабедаў
- •Падчашынскі
- •Пакроўскі
- •Палонскі
- •Панятоўскі
- •Папроцкі
- •Паўстанскі
- •Пачобут-адляніцкі
- •Пашакоўскі
- •Пашкевіч
- •Пельгжымоўскі
- •Перасветаў
- •Петражыцкі
- •Петрапаўлаўскі
- •Пётр 3 ганёндза
- •Пільхоўскі
- •Пратасевіч
- •Пратасовіч
- •П ржав альс кi
- •Рагнеда рагвалодаўна
- •Рагоўскі
- •Радзевіч
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радкавец
- •Радчанка
- •Ражанскі
- •Раманаў
- •Ратондус
- •Ржавускі
- •Рудніцкі
- •Рукевіч
- •Румянцаў
- •Рункевіч
- •Русецкая
- •Русецкі
- •Руткоўскі
- •Сабольшчыкаў
- •Саветаў
- •Савіч-заблоцкі
- •Саковіч
- •Сакольскі
- •Сапуноў
- •Сарбеўскі
- •Сасноўскі
- •Семяновіч
- •Семянтоўскі
- •Сердзюкоў
- •Сердзюкоў
- •Сержпутоўскі
- •Сілівановіч
- •Сімяон полацкі
- •Сітанскія
- •Скарульскі
- •Скрабецкі
- •Славінецкі
- •Слонімскі
- •Слупскі
- •Смаленскі
- •Смародскі
- •Сматрыцкі
- •Смуглевіч
- •Спасовіч
- •Станкевіч
- •Стары улас
- •Стафан баторый
- •Страйноўскі
- •Стрыйкоўскі
- •Стукаліч
- •Судзіл0ўская
- •Судзілоўскі
- •Сцірпейка
- •Сыракомля
- •3 Палацаў, пыхлівых адвечна,
- •Ся машка
- •Сямеўскі
- •Сянкоўскі
- •Тамашэўскі
- •Тапчэўскі
- •Трубніцкі
- •Трусевіч
- •Трутнеў
- •Труцэвіч
- •Турцэвіч
- •Тшашчкоўская
- •Тызенгаўз
- •Тызенгаўз
- •Тылкоўскі
- •Тышкевіч
- •Тышкевіч
- •Урончанка
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Файніцкі
- •Фалькоўскі
- •Фалькоўскі
- •Фальскі
- •Федаровіч
- •Філалет хрыстафор
- •Фіялкоўскі
- •Хадкевіч
- •Харламповіч
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Храпавіцкі
- •Храптовіч
- •Храптовіч
- •Цадроўскі
- •Цамблак
- •Цвяткоўскі
- •Цытовіч
- •Цэраскі
- •Цяплінскі
- •Цяцерскі
- •Чалоўскі
- •Чарноўская
- •Чартарыйскі
- •Чаховіц
- •Шадурскі
- •Шалковіч
- •Шапялевіч
- •Шапялевіч
- •Шукевіч
- •Шыдлоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шымкевіч
- •Юркевіч
- •Ягадзінскі
- •Якубовіч
- •Яленская
- •Яленскі
- •Яльніцкі
- •Янушкевіч
- •Ярашэвіч
- •Ястржэмбскі
- •Яцкоўскі
- •Спіс аўтараў
Шалковіч
Сямён Вуколавіч (1840—86)
Пісьменнік, археограф. Паходзіў з Беларуси. Адукацыю атрымаў у Мінскай духоў-най семінарыі i Кіеўскім універсітэце (1863). Настаўнічаў у Вільні. У 1870 пры-значаны членам Віленскай археаграфічнай камісіі. Прымаў удзел у складанні зборніка палеаграфічных здымкаў са старажытных гравюр i актаў, што захоўваліся ў Віленскім цэнтральным архіве. Быў карэспандэнтам рускіх перыядычных выданняў «Московские ведомости» i «День». Аўтар прац «Зборнік артыкулаў, якія тлумачаць польс-кія справы адносна Заходняй Расіі» (Вільня, 1885—-87), «Аб межах Польскай Кароны i Вялікага княства Літоўскага» (1885) i інш.
ШАНТЫР
Станіслаў
(каля 1763 —пасля 1846)
Мемуарыст, гісторык рэлігіі. Нарадзіўся ў в. Горспля Расонскага р-на Віцебскай вобл. Доктор тэалогіі i права Віленскага універсітэта (1805). Вучыўся ў Полацкім i Аршанскім калегіумах. Працаваў у Магілё-ве настаўнікам, кіраўніком канцылярыі ка-таліцкага архіепіскапа. 3 1815 у Слуцку. Аўтар кніг на польскай мове «Казанне на пахаванні Ганны з Лускінаў Храпавіцкай...» i «Казанне ў дзень адкрыцця Магілёўскай губерні» (Полацк, 1802), «Збор вестак пра касцёл каталіцкага веравызнання ў Рускай імперыі ў 1773—1826 гг.» (т. 1—2, 1843). Ва «Успамінах пра маё жыццё i розныя ў ім здарэнні» (1846, рукапіс; зберагаюцца ў б-цы імя Асалінскіх у Вроцлаве, Польшча) апісаны побыт i норавы сярэдніх слаёў на-сельніцтва Полаччыны 2-й пал. 18 ст. У час. «Dzieje dobroczynności» («Гісторыя даб-рачыннасці») змяшчаў артыкулы пра гісто-рыю Слуцка i каталіцкай царквы.
А.І.Мальдзіс.
471
Шапялевіч
Гаўдэнтый
(Радзіслаў Іасафатавіч, 1800—46)
Паэт. Нарадзіўся ў Магілёўскай губ. Вы-хоўваўся ў Полацкай езуіцкай акадэміі (1820). Выконваў абавязкі павятовага суд-дзі, потым служыў у Пецярбургу. Пэўны час займаўся разборам фонду бібліятэкі Полацкай езуіцкай акадэміі. 3 1830 вык-ладчык у Віцебскай гімназіі, адкуль быў звольнены ў сувязі са справай Т.Лады-Заб-лоцкага (1834). Ш. належаў да групы тага-часных пісьменнікаў, якія аднолькава добра валодалі рускай i польскай мовамі, ціка-віліся народнай творчасцю i даўніной. На рускай мове напісаў шэраг вершаў у раман-тычна-баладным стылі («Мальвіна» i інш.) для часопіса «Альманах муз» (1830—40-я гады), празаічныя творы змяшчаў таксама ў часопісе «Вестник Европы». Нізка яго польскіх вершаў і празаічныя творы надру-каваны ў штогодніку «Niezabudka» («Незабудка»), заснаваным у Пецярбургу Я.Бар-шчэўскім. Асобным выданнем выйшла дас-каналая формай i моваю паэма «Псіхея» (1843). Апошняя яго паэма «Вар'ятка» (вы-дадзена толькі невялікая частка) сведчыць пра сталасць аўтара як паэта.
Літ:. Пачынальнікі. Мн., 1977. С 62, 66, 79, 81.
Шапялевіч
(Лазарэвіч-Шапялевіч) Леў Юльянавіч (13.10.1863—10.2.1909)
Гісторык літаратуры, археолаг. Нарадзіў-ся ў Віцебску. У 1882 скончыў Віцебскую гімназію, у 1887 Харкаўскі i Новарасійскі універсітэты. 3 1892 магістр усеагульнай лі-таратуры, з 1896 доктар філалогіі, дацэнт, прафесар Харкаўскага універсітэта. Дасле-даваў заходнееўрапейскую літаратуру: «Эцюды пра Дантэ» (1891), «Дантаўская трылогія» (1892), «Кудрунапа Адраджэнню» i «Першы публіцыст у Еўропе Эразм Ра-тэрдамскі» (1895), «Нашы сучаснікі» (1899), «Нарысы з гісторыі сярэдневяковай літара-туры i культуры» (1900), «Жыццё Сервантэ-са» (1901), «Дон Кіхот» (1903) i інш. 3 1900 праводзіў раскопкі старажытнаславянскіх курганоў у Гарадоцкім, Невельскім, Себеж-скім паветах. Пры даследаванні крывіцкіх курганоў выявіў каштоўныя знаходкі, якія паступілі ў Эрмітаж, гістарычныя музеі ў Маскве i Харкаве, музей Віцебскага ста-тыстычнага камітэта.
Літ.: Седов ВВ. Восточные славяне в VI—VIII вв. М., 1982. С. 159, 297.
ШПІЛЕЎСКІ
Павел Міхайлавіч (псеўданімы Драўлянскі, Знаем ы чалавек, Барон Ікс; (12.11.1823—29.10.1861)
Беларускі этнограф, пісьменнік, публі-цыст i тэатральны крытык. Нарадзіўся ў в. Шыпілавічы Бабруйскага павета ў сям'і святара. У 1843 скончыў Мінскую духоў-ную семінарыю, у 1847 —Пецярбургскую духоўную акадэмію. Працаваў настаўнікам славеснасці Варшаўскага павятовага вучы-лішча, з 1853 — пакаёвым наглядчыкам Галоўнага педагагічнага інстытута ў Пецярбургу, з 1855 — настаўнікам школы пры экспедыцыі нарыхтоўкі дзяржаўных папер.
Яшчэ ў час навучання ў семінарыі ў яго выявілася цяга да вывучэння роднага краю. У 1845 ён паслаў у Аддзяленне рускай мо-вы Расійскай акадэміі навук складзены ім слоўнік беларускай мовы, а праз год пачаў друкаваць даследаванне «Беларускія народ-ныя павер'і» (1846—52) — частку рукапіс-най працы «Слоўнік i караняслоў беларускай гаворкі». У 1853 Ш. накіраваўся ў эк-спедыцыю па Беларусь За тры гады ён аб'ездзіў Гродзенскую, Віцебскую i Мін-скую губ., што дало яму багаты матэрыял па вывучэнні краю. Свае назіранні i ўра-жанні Ш. друкаваў у часопісе «Современник» у 1853—55 пад назвай «Падарожжа па Палессі i Беларускім краі» (13 гісторыка-этнаграфічных i публіцыстычных нарысаў). У «Падарожжы...» аўтар прыводзіў гіста-рычныя звесткі пра населеныя пункты, якія яму давялося наведаць, шмат увагі ад-даваў ix этнаграфічнаму апісанню (побыт сялян, Lx адзенне, жыллё, абрады, кірмашы i святы, песні, казкі i паданні). У 1853—56 Ш. надрукаваў працу «Беларусь у характа-рыстычных апісаннях i фантастычных яе казках», якая ўключала 16 нарысаў з бага-тым этнаграфічным матэрыялам. У нарысы Ш. ўключыў шэраг перапрацаваных i пера-кладзеных ім на рускую мову беларускіх казак («Сястра-чараўніца», «Залаты шчу-пак», «Чароўная кветка» i інш.), шырока i грунтоўна адлюстраваў побыт беларусаў («Калядныя вячоркі», «Ігрышчы», «Радзі
472
ны, хрысціны», «Пахаванні i памінкі», «Ва-лачобнікі» i інш.), змясціў многія дзесяткі бел. народных песень i іншых вусных тво-раў з падрадковым перакладам на рускую мову. Працы Ш. ўпершыню пазнаёмілі ў папулярнай форме шырокія колы грамад-скасці Расійскай імперыі з побытам i вус-на-паэтычнай творчасцю беларускага народа. Яго нарысы былі з цікавасцю сустрэты чытачамі, крытыкай i вучонымі, станоўчую ацэнку ім даў М.Г.Чарнышэўскі. У 1855 асобнай кнігай выйшла яго дзіцячая апо-весць «Цыгане», у 1857 надрукаваны дра-матычны твор «Дажынкі». У розных перыя-дычных выданнях («Пантеон», «Сын Отечества» i інш.) ён змясціў некалькі артыку-лаў пра тэатральнае i літаратурнае жыццё Расіі, па гісторыі Беларусі.
Грамадска-палітычныя погляды Ш. фар-міраваліся пад уплывам рэвалюцыйна-дэ-макратычнай думкі таго часу. Ш. абурала тое, што тагачасныя вучоныя зусім мала звярталіся да вывучэння свайго народа. У сваіх творах ён праводзіў i адстойваў ідэю самабытнасці i самастойнасці беларускай мовы, якую ён лічыў сваёй роднай, пад-крэсліваў цесную гістарычную сувязь беларускага i рускага народа. Ён спагадліва ста-віўся да сялян i адзначаў ix станоўчыя ма-ральныя якасці: працавітасць, кемлівасць, сціпласць, бескарыслівасць. У процівагу рэакцыйнай публіцыстыцы пра забітасць i асуджанасць на выміранне беларускага народа ён сцвярджаў, што яго землякі ім-кнуцца да авалодання ведамі, навукай, мастацтвам. Выказваў цікавыя думкі пра пашырэнне ведаў сярод простага народа. Заўчасная смерць на 38-м годзе жыішя спыніла пленную дзейнасць таленавітага асветніка.
Літ:. Кузняева С.А. Русская дореволюционная печать и советское литературоведение о Павле Шпилевском // Книга в Белоруссии: Книговедение, источники, библиография. Мн., 1981.