AIKPAAZADE. OSMANOULLARI’NIN TARH. 2003

yaptılar, sonunda Tatar ordusu kırıldı. Tatar'ıo derecekırdılar ki haddi hesabı yoktu. Fakat çoğunu tutup hayalarınıkestiler, derilerinibirbirine diktiler, keçelere kapladılar, hayvanlara at­ tılar. Şimdiki zamanda o ovanın adına Taşak Yazısı derler.

Şiir

Cihanda adı çıkan her kim ise İyi kötü, acı tatlı bir tat komuştur.

Dillerde ve illerde söylenen izleri vardır,

Ancak bunlar varlığı bozulur yapılar bırakmışlardır.

Kendisi gider, dünyada adı kalır

Onun için falan filan şeklinde söylenen bir ad vardır.

Allah'a and vererek söylediğim bu söze inanın Kim yalan söylerse onun yüzü karadır.

Bu Karacahisar'ın fethi, tariholarakhicretin altıyüz seksen yedisinde (M. 1288) Osman Gazi tarafından gerçekleştirildi.

BÖLÜM 8

Osman Gazi hisarı alınca Sultan Alaeddin'e

ne gönderdi ve Sultan'dan ona ne geldi, onu anlatır.

Osman Gazi hisarı alınca tekfurunu tuttu. Pek çok hediye ve armağanlada kardeşinin oğlu Aktemür'le sultana gön­ derdi. Aktemür bunları alıp Sultan Alaeddin'e götürdü. Sultan çok sevindi ve gönlü ziyadesiyle neşelendi. Akte­ mür'e pek fazla ihsanlarda bulundu. Osman Gazi'ye de sancak ve sancakla ilgili eşyalar, iyi atlar ve gaza için silah­ lar verdi. Aktemür sancağı getirdiği zaman ikindi vakti idi. Hemen Osman Gazi ayağa kalktı ve nevbet vuruldu. Nev­ bet çalınca o zamandan şimdiye kadar Osmanlı padişahla­ rı, seferdenevbetvurulduğu zaman ayağa kalkarlar.

SORU.- Diğer padişahlarda bu adet yoktur da niçin Os­ manlılarda vardır ve bunun sebebi nedir?

62

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

CEVAP.- İki önemli anlamı vardır: Birincisi bunlar gazi­ lerdir. Nevbet vurulması gazaya çağırınayı bildirir, yani "gazaya hazır olun" demektir. Bunlar da, "Allah rızası için gazaya hazırız." diye ayağa kalkarlar. İkinci olarak bunlar kandil sahibi, sofra ve bayrak çeken, herkesi yayılan safra­ larına davet eden kimseler olduklarından, alem halkına ni­ metler yedirirler. Nitekim Halilü'r-Rahman'daki, bu adet­ tir. Bu adette halkın gelip sofraya oturması ve yemekyeme­ leri için ikindi vaktinde nevbet çalınır. Şimdi bu Osmano­ ğulları ne yaparlarsa buna göre yaparlar.

Şiir

Osman'ın kanununun olduğunu işittik;

İşte dostları neşelendiren bu adalet ve cömertliktir.

Hüma kuşu bunların gölgesinde uçtu, Bütün sunkar kuşları bunlara av oldu.

Ey dost cihan halkına bunlara dua Etmelerifarz oldu.

Kuvvet, akıl ve tedbir ne kadar lazımsa, İlim ve takdirin de uygun olacağını iyi bil.

Yakışan dost ve arkadaş, ister genç ister İhtiyar olsun, herkese lazımdır.

BÖLÜM 9

Osman Gazi'nin kimleri dost ve sırdaş edindiğini

ve çevrelerinde kimlerin bulunduğunu, nasıl tedbir aldığını ve onlarla ne şekilde düşüp kalktığını anlatır.

Kardeşi Gündüz'ü çağırdı ve "Bu vilayetleri nasıl fethede­ ceğiz, nasıl davranmalıyız, orduyu ne şekilde toplamalıyız, sen ne dersin?" dedi.

Kardeşi de, "Civarımızdaki vilayetleri vurup bozalım." diye cevap verdi. Osman Gazi, "Bu bozuk bir düşüncedir. Etrafımızdaki yerleri yıkıp bozarsak, şehrimiz olan Karahi-

63

Aşık Paşazade 1 Osmanoğullan'nın Tarihi

sar güzelleşip gelişmez. İlk yapılacak iş komşularımızı ida­ re ederek iyi geçinmek ve onlarla dost olmaktır." dedi. Ni­ tekim Bilecik tekfuruyla sürekli dostlukta bulunurdu. Yay­

ıaya gitseler, emanetlerini bile Bilecik hisarında bırakırlardı. Ne zaman gelseler tulumla peynirler, karınlara basılmış kaymakları katık olarak getirirler, iyi halılar ve kilimler gönderirlerdi. Fakat erkeklerle değil, hatun kişilerle gönde­ rirlerdi. Onlar da Osman Gazi'ye çok çok güvenirlerdi.

Harmankaya beyi KöseMihal var idi, onunla da, aşırı dere­ cede dostlukta bulunurlardı. Sonra bunların arasında hiçbir sebeple hiçbir gün dedikodu ve çekişme olmamışh. Amma Germiyanoğlu'yla Osman halkı zaman zaman kavgaya tutu­ şurlar, bundan da kafirler çok zevk alırlar, sevinirler ve "Ger­ miyanoğlu'yla Osman'ın düşmanlıkları vardır." derlerdi.

Osman Gazi Eskişehir'in Hamam semtinde pazar kurdur­ du. Etraftan kafider bile gelip buradan işlerini görüp ihti­ yaçlarını giderirlerdi. Zaman zaman bu pazara Germiyan halkı da gelirdi. Bir gün Bilecik'ten pazarcı kafider de gel­ mişler. Bilecik'te kafider iyi bardak yapıp işlerler ve yükle­ yip pazara satmaya gelirlermiş. Germiyanlının birisi bir bardak almış ve karşılığında bir şey vermemiş. Bunun üze­ rine kafider gelip Osman Gazi'ye şikayet etmişler. Osman Gazi de o bardağı alan kişiyi getirmiş, cezalandırmış ve ka­ firin hakkını alıvermiş. Bilecik kafiderini ineitmelerini şid­ detle yasaklamış. O, bunlara adaletle muamele edip duru­ mu çok ileri götürdüğünden, Bilecik kafiderinin hanımları bile Eskişehir pazarına gelirler, alışverişte bulunurlar ve maksatlarını güvenlik içinde görüp giderlerdi. Bilecik kafir­ Ieri de Osman Gazi'ye aşırı derecede güvenir ve "Bu Türk bizimle iyi doğruluk ediyor." derlerdi.

Şiir

Düşmana hile yap da sonunda kazan, Fırsat bulursan başını almaktan çekinme.

Nimetle besle ve şeker şarabını içir, Böylece ona giden güçlükler ortadan kalkar.

64

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Fakat uyanık ol, hile yapabileceğini düşün, Sonunda üzülürsenpişmanlık fayda vermez.

BÖLÜM 10

Harmankaya kafiderinin Osman Gazi'yle ne yönlerden tanışık olduklannı ve neler yaptıklarını bildirir.

Osman Gazi sancakbeyiolunca atabinip devamlı Köse Mi­ hal'leberaber olurlardı. Bu gazilerinhizmet edenleri ekseri­ ya Harmankaya kafideri idi. Bir gün Osman Gazi, Mihal'e, "Tarakçı Yenicesi'ne hücum edelim, sen ne dersin?" dedi. Mihal de, "Han'ım! Şimdi Sakarya ırmağı'nı geçebilmemiz için, Sorkun üzerinden Sarıkaya'dan, Beştaş'tan geçelim, zaten gaziler bize o taraftan gelirler." dedi. Sonra, "Mudur­ nu vilayetini de vurmak kolay olur, ve hem o vilayet ma­ murdur. Sarnsa Çavuş oraya yakın olur, ona da bildirelim. O da bir fırsat bulursa bize bildirir." dedi. Onun söylediği gibi ettiler. Gidip Beştaş'ın yamacındaki taşiara yaslandılar. Şeyhine "Su geçit verir mi?" diye sordular. Şeyh de, "Gazi­ lere geçittir, Allah'ın yardımı ile." dedi. Atların yemini önünden alıp bindiler ve su kenarına gittiler. Sarnsa Ça­ vuş'u orada buldular. Toparlanıp hazırlandı ve gazileri doğru Sorgun üzerine iletti. Zaten oranın kafideri Sarnsa Çavuş'u tanıyorlardı. Onu ve bu askeri görünce boyun eğip itaat ettiler. Erkekleri ve kadınları karşıladı, aralarında dik­ kat çeken bir kafir vardı. Onu çağırdılar, geldi ve Sarnsa Ça­ vuş ne derse, onu kabul edeceklerini bildirip yemin ederek Osman Gazi'ye söz verdiler.

SORU.- Sarnsa Çavuş nasıl bir kişidir?

CEVAP.- Etrafında kendinebağlı cemaati olanbir kişidir. Ayrıca yoldaşlığa yarar, Sülemiş adlı bir de kardeşi var. Er­ tuğrul Gazi Söğüt'e geldiği zaman, bunlar da onunla bera­ ber geldilerdi. inegölkafideri ineindiği için o yerde durma­ dılar ve gidip Mudurnu vilayetinde oturdular. Oranın ka­ firleriyle iyi geçinip oturduklarından Osman Gazi bu yüz­ den o vilayetleri bunlara ısmarladı. Sonra Osman Gazi hü-

65

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

cum edince Göynük vilayetine vardılar, Tarakçı Yenicesi vi­ layetini de vurdular. Geri gelip Kölfalanoz'a çıktılar. Tekrar Harmankaya'dan Karacahisar'a ulaştılar. Mihal önlerinde kılavuzluk ediyordu. Hiç esir almadılar, fakat halka boyun eğdirmek için mal ganimet çok aldılar. Esir almamalarının nedeni buydu.

Şiir

Gazilerin mal mülk sahibi olmasına sebep Osman idi Bunların kimi altın ve gümüş kimisi de at aldı.

Kimisibeğendiği kızlardan aldı

Zaten o zaman fırsat gazilerin eline geçmişti.

Osman'ın niyetine göre gaziler toplandılar Bundan sonra bolluk ve nimet artacaktır.

Kutluluk güneşi evvelden doğmuştu. Bakın da gazilerin aynasında seyredin.

Osman Gazi böylesine savaşlara başlayınca etraftaki ka­ fider çekinir oldu. Fakat o Bilecik kafiderine pek fazla hür­ met ediyordu. "Bu Bilecik kafiderinin senin yanında neden bu kadar hürmeti var, niçin bunlara değer veriyorsun?" di­ ye sorduklarında, "Komşularımızdır, biz bu yere geldiği­ miz zaman acınacak durumda idik, bunlar bizi hoş tuttular. Şimdibize yakışanbunlara saygı duyup iyiliketmektir." ce­ vabını verdi.

Şiir

Komşuyla dost geçinmek gerekir.

Komşunu düşün de sana yılan gibi düşman olmasın.

Kime dostlukediyorsan ondan sakın

Düşünüp sakınınayan başını yollarda kaybetmiştir.

Gönlünde dini bozuk, sözü yalan olanı Özellikle kafir bile olsa, dost edinmez.

66

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

BÖLÜM 1 1

Köse Mihal düğün edip kızını Gül Falanozoğlu'nun beyine veriyor.

Anlı şanlı düğün etmek için aşırı derecede hazırlık yaptı. Düğün işlerieksiksiz görüldü. Etrafın kafiderine ve tekiur­ larına davetçiler gönderdi. Ayrıca Osman'ı da davet edip tekfurlara, "Gelin bu Türk'le tanışıp bunun vereceği zarar­ lardan emin olun." diye haberler gönderdi. Kararlaştırılan günde geldilervedüğüne görülmemiş saçılar getirdiler. Os­ man Gazi hepsinden sonra geldi. Kıymetli halılar, kilimler ve sürü sürü koyunlar getirdi. Osman Gazi'nin saçısını pek beğendiler. Sözün kısası üç gün düğün yapıldı ve tekfurlar Osman Gazi'nin saçısına ve cömertliğine hayran kaldılar.

Osman Gaziönceden kendisiyleuzaktanuzağa tanışıklık­ ları olan, yüz yüze görüşmediği Bilecik tekiuruna yakınlık ve dostluk gösterdi. Zira Osman Gazi yaylaya çıktıkları za­ manda bütün emanetlerini Bilecik hisarında korlardı. İşte bu sebepten bildik ve tanıdık olmuşlardı.

Bilecik tekfuru da düğün etmeye niyetlendi.

Şiir

Mihal düğün etti yaptıklarına bir bak

O, Allah için savaşan gazilerin büyüklüğüne temel kodu.

Pek çok tekfur bu düğüne katıldı,

Fakat bunların hepsi Osman için tuzak hazırladı.

Kimisi bunu esir edelim dedi. Fakat Bilecik tekfuru başka düşündü

Düğün ettiklerinde kavrayıp işini bitireceklerdi. Ancak bu kötü düşünce kendilerine döndü.

67

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

BÖLÜM 12

Yarhisar tekfurunun kızını alacak olan

Bilecik tekfurunun düğün yaptığını bildirir.

O da Mihal'i davet etti. Danışıp bütün düğün işlerini ta­ mamladılar. Etraftaki tekiurlara davetçiler gönderdi. Fakat daha davetçiler Osman Gazi'ye gitmeden o, Bilecik tekfuru­ na sürüyle koyunlar gönderdi ve "Kardeşim, bunu düğün­ de hizmet edenlere yedirsin, Allah izin verip kendim vadı­ ğımzaman, saçımı da getireceğim." dedi. Ayrıca, "Eğer kar­ deşime layık saçım yok ise, bana layık olanı getireyim." de­ di. Sözün kısası bunlar daha düğüne çağırmadan gönder­ dikleridir. Zaten Mihal'in düğününde söz vermişlerdi.

Tekiur sonra Mihal'i Osman Gazi'ye,pekçokaltın gümüş hediyeyle davetçi olarak gönderdi. Mihal de gelip Osman Gazi'ye tekiurların ortaklaşa hareketlerini ve niyetlerinin ne olduğunu bildirdi. "Uyanık ol!" dedi ve düğüne çağırdı. Osman Gazi, Mihal'e davetinekarşılıkhediyeler verdi. Os­ man Gazi, "Mihal Bey kardeşim! Tekfur'a benden selam söyle, işte şimdi biz yaylaya göçeceğiz. Kayınvalidem ve hanımım da kardeşimin annesiyle tanışıp bilişmek isterler. Şimdi kardeşim bizim Germiyanlı'yla ne halde olduğumu­ zu iyi bilir. Hep zahmetimizi çekegelmişlerdir. Kerem edip bu yıl da çeksinler. Anaının vebenimyüklerimiziyine hisa­ ra gönderelim." dedi. Mihal OsmanGazi'ninbu teklifini ge­ lip tekiura iletti. Tekiur çok sevindi, sözünü candan kabul etti. Mihal'iyine gönderdi. OsmanGazi'nin geleceği bir gün kararlaştırıldı. Sonra o, "Bizim hanımlarımız kır yerlere ovalara alışmışlardır. Bilecik dar yerdir, düğünü orada yap­ masınlar." dedi. Tekfurbu sözü kabulettive düğünü Çakır­ pınarı'nda yaptı. Ayrıca Osman Gazi kararlaştırılan günde öküzleriniyükletti,herzaman olduğu gibihanımlara teslim etti. Sürüp akşam karanlığında hisara girdiler. Bir iki katar öküz hisara girince, keçe yüklerinden adamlarla yalın kılıç­ lar dökülüp açığa çıktı. Hemen kapıcıları tesirsiz hale getir­ diler. Herkes düğüne gittiği için hisarda az insan kalmıştı. Kale fetholundu.

68

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Gelelimbu tarafa... OsmanGazi'ninneyaptığınabakalım. Birçok gazinin başlarını örterek hanım elbiseleri giydirdi. Sonra da, "Hanımlarımızın oradaki tekiurları görüp utan­ mamaları için bunları ayrı bir yerde konuk etsin." dedi. Tekfur bu söze çok sevindi ve "Türkün eri ve avradı iyi eli­ me girdi." dedi. Ayrı yer hazırlattı. Osman Gazi ayrıca öküzleri götürenlerle şöyle karar vermişti: Onlar hisara gir­ dikleri zaman Osman da tekfura gelecekti. Hanımlarını aşi­ kar olarak götürmediklerinden o da akşamleyin geldi. Tek­ fur karşılayarak saygı'yla kondurdu. Tekfur daha odasına varmadan birdenbire Osman atma bindi, Mihal de bindi. Tekfur'a, "Hey Türk kaçtı." dediler. Tekfur da sarhoşça idi. Atma bindi ve Türkün ardına düştü.

Osman Gazi Bilecik'eyakınyerde Kaldıravık denen dere­ ye gelince durdu. Tekfur da oraya geldi ve yakayı ele verdi.

Osman Gazi tekfuru öldürdü ve sabahla Yarhisar'a geldi. Tekfurunu ve gelini tuttular. Düğüne gelen halkın çoğunu esir aldılar. Hemen, inegöl tekfuru olan Ayanikola'nın du­ rumu işitip kaçmaması içinTurgutAlp'ı İnegöl'e saldı. Tur­ gutAlp gelip İnegöl'ü çevirdi. Osman Gazi ele geçirdiği her şeyi alıp Bilecik'e geldi ve görülecekbütün işleri gördü.

Sonra İnegöl'e geldi ve gelir gelmez yağma etti. Gaziler izin istediler, izin çıkınca hisara girip tekfurunu öldürdüler. Sonunda pek çok Müslümanın ölüp şehit olmasına sebep olan kafirlerinerkeklerini kırıp hanımlarını esir ettiler.

Şiir

Şimdi Osman'ın hilesinin ne yaptığına bak! Başını ortaya koydu, ayrıca pek çok baş aldı

Kafirler ona tuzaklar kurmuşlardı,

Bu çabukça ayağını tutup tesirsiz hale getirdi.

Kafirlergazilerin düşmesi için kuyu kazdılar.

Gazllerin gayretiyle kazdıkları kuyulara kendileri düştüler.

Karanlıklar kafirlerin gözünü bürüdü Gazilerin şavkı Osman'a vurdu.

69

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

BÖLÜM 13

O Yarhisar tekfurunun kızı olan gelini

tutup kime verdiler ve aynca o kim idi, onu anlatır.

Osman Gazi onu oğlu Orhan'a verdi. Onun adına Lü'lüfer

(parlak inci; Nilüfer) Hatun demişler idi. Orhan Gazi de o zamanda delikanlı bir yiğit olmuştu, ayrıca göç üzerinde koyduğu bir oğlu daha var idi. Bu dört hisarı aldılar fakat bu vilayetlerde adaleti ve güveni en iyi şekilde sağladılar. Bütün köyler yerli yerince oluştu ve yerleşme tamamlandı. Halleri vakitleri kafirlerin hükmü altında oldukları zaman­ dan daha iyi oldu.

Ayrıca buradakilerin rahatlıklarını işitip başka illerden in­ sanlar gelmeye başladı. Sözün kısası Osman Gazi düğün yap­ tı ve o kızı, oğlu Orhan Gazi'ye vermek istedi, hem öyle yaptı.

Bu Lü'lüfer Hanım, Kaplıca kapısına yakın yerde Bursa hisarı dibinde tekkesi olan hanımdır. Ayrıca Ulufer Suyu'­ nun köprüsünü de bu hanım yaptırdığından, o suya veri­ len isim köprüye de ad olmuştur. Sonra Murad Han Gazi onun oğludur. Ayrıca Süleyman Paşa da bunun oğludur. Her ikisinin babası Orhan Gazi'dir. Hanım vefat edince Or­ han Gazi'yle Bursa hisarında birlikte defnettiler. En iyisini bilen Allah'tır.

Şiir

Hamının Hak'tan bulduğu ne kutluluktur

Ki onun burcundan tan atıp gün doğdu.

O burçtan Murad Han parladı doğdu;

Süleyman Paşa da örtüsünü açıp göründü.

Bu hanım yüksekte uçan sultanlar doğurdu;

O yanan çıradan dünya aydınlanıp ışıkla doldu.

Dünyaya amber kokuları, tütsüler, miskler yayıldı. O gül yaprağından ortaya çıkan ter damlacıklarıydı.

Cevherlerin aslı ortaya çıktığı için

Uzaktan yakından herkes akın edip toplandı.

70

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Aşıki hikayelerin kıymetlisini yazdı.

Zatenben bunun hocasını çoktan bulmuştum. Ey sevgili dostum, Osman Bilecik'i aldı, İçinde ne varsa hepsiyle Yarhisar'ı da aldı.

Mal ve mülk olarak ne varsa hepsini istediğigibi yaptı, Çünkü Allah ona yardımını nasip etti.

Haraca razı olmayan kafirlerin işleri ise

Baştan sona kadar hileler ve tuzaklada doludur.

Bunların kan dökücü ve haksız olduğunu bilen Osman. Gazi de onlara hile etti.

Osman Gazi ne yapmışsa doğrusunu yapmıştır. Gerekirse yine kafidere aynı şeyi yapmaktan çekinmez.

Bu da onun gibi.

inegöl alınıp kafider kırılınca;

Gaziler sayısız mal ve nimete gark oldu.

Küfrün ülkesini bozup yıktılar; Yerine görünen nuru getirdiler.

Şimdi Osman'ın dünyada yaptıklarına bak!

O hangi işe girişti ise güç sahibi Tanrı kolaylaştırdı.

Bu fethin tarihi hicretin altı yüz doksan dokuzunda (M. 1299/1300) vaki oldu.

BÖLÜM 14

Osman Gazi'nin ilk önce Cuma namazını nerede kıldırdığını ve fethettiği her şehirde nasıl bulunduğunu anlatır.

Karacahisarı aldığı vakit, şehrin evleri boş kaldı. Germiyan ülkesinden ve başka yerlerden pek çok adam gelip Osman Gazi'den ev istediler. Osman Gazi de boş evierden verdi ve kısa zamanda şehrin evleri sahibini bulup şehir güzelleşti. Sonra kiliseler mescit ve camiyapıldı. Ayrıca pazar kurdur­ du. Nihayet şehrin halkı birleşerek, "Cuma namazı kılalım

71