AIKPAAZADE. OSMANOULLARI’NIN TARH. 2003

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

verdi, ama kendisiyle görüşmedi. Oradan Uzun Hasan'a git­ ti. Onun yanında Sultan Bayezid zamanına kadar kaldı.

SORU.- Ya bu İsmail Bey'in Rumeli'ne geçmesine sebep ne idi?

CEVAP.-KızılAhmed kaçınca padişah, İsmail Bey de ka­ çar diyetedbir aldı. Yenişehir'den Filibe'ye getirtti. Ölünce­ ye kadar Filibe'de huzurla yaşadı. Sonunda eceliyle sürekli­ lik yurduna (ahirete) ulaştı.

Şiir

Bir seferde üç vilayet fetheden sultan budur Kainatta lütuf ve ihsan saçan sultan budur

Lütfun da kalırın da mazharı Hak bu ham eyledi Fetheden, iklimiere adalet eden sultan budur

Bil bu Osmanoğulları'nın her geleni daha üstün gelir Bil bu devran içre üstün olan sultan budur

BufetihlerinvemaceralarıntarihiSultanMehmed Han elin­ de hicretin sekiz yüz altmış beşinde (M. 1460-61) vaki oldu.

BÖLÜM 136

Bu bölüm, Sultan Mehmed Han Gazi Eflak'a ne suretle geçti ve orada neylediğini açıklar.

Şimdi ey aziz! Padişah İstanbul'a seferden döndüğünde Ru­ meli'ne bıraktıkları İshak Paşa da İstanbul'a döndü. Etraf­ tan elçiler gelmeye başladı. Eflak Bey'inden elçi geldi. Elçi­ sininyanına elçi koşup gönderdiler. Eflakbeyinikapıya ça­ ğırdılar. Elçi vardı, mesajını Eflak beyine verdi.

Eflakbeyi, varan elçiye "Bu benimvilayetimden emin de­ ğilim. Eğer memleketimden çıkar oraya varırsam Macarları getirirlerbu vilayeti ona verirler. Padişahtan dileğim uç (sı­ nır) beylerinden birini su kenarına göndermesidir. O gelen uç beyi bu vilayeti beklesin, ben de devletli sultanımın eşi­ ğine yüz sürüyerek varayım." dedi.

242

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Hünkar bu söze güvenip uç beylerinden Çakırcıbaşı Hamza Bey'i hayli Müslümanla birlikte gönderdi. Çakırcı­ başı varıp Tuna kenarına yerleşti.

O zamanda Tuna donmuştu. Kış idi. Öte taraftan Eflak be­ yi de Tuna kenarına geldi, yerleşti. Bu taraftaki Müslümanlar kendi hallerinde ve gafil bir halde idi. Tuna da donmuştu. Ef­ lak beyi olan o melun hile edermiş, maksadı padişahın kapı­ sına gelmek değilmiş. Tam gece yarısı Hamza Bey'in üzerine baskın yaptı. Hamza Bey'i yakaladı, Müslümanlardan hayli insana da zarar verdi. Birkaç yerden de katirleri karşıya geçi­ rerek o vilayete çok fazla zarar verdiler. Hamza Bey'in başını ve daha nice Müslümanların başını kesti, Macar kralına gön­ derdi ve "Ben Türklere arhk düşman oldum." dedi. Bütün katir beyleri bu katiri padişaha düşman bildiler.

Şiir

Ne hile etti Voyvoda Kazıklı Necis ve murdar, lanet azıklı

Dırakulaoğlu o bedbaht mundar

Kırar demez masum mu suçlu mu

BÖLÜM 137

Bu bölüm mücahitlerin sultanı,

Sultan Mehmed Han Gazi'nin Eflak'a ne şekilde geçtiğini ve o vilayeti Kazıktı'nın kardeşine vermesini açıklar.

Padişah, melun katirin bunun gibi hileleri olduğunu ve hi­ le yaptığını görünce İslam askerini toplayarak gaza niyetiy­ le hücum etti. Tuna Suyu'nu geçip Eflak vilayetine girdi. Ef­ lak vilayetinin halkı geldi, padişaha itaat edip boyun eğdi­ ler. Kazıklı Voyvoda'nın nerede olduğu bilinemedi.

Padişah bir müddet Eflak vilayetinde yürüdü. Bir gece ansızın bir taraftan bir kalabalık belirdi. Padişahın gazi kul­ ları hazırdı; bu gelenlerin gece baskını yapmak isteyen Ka­ zıklı'nın askerleri olduğu görüldü. Gaziler katiri orduya yaklaşması için bıraktılar. Ordunun arasına girdiğinde ga-

243

Aşık Paşazade 1 Osmano!jullan'nın Tarihi

ziler bu askerleri öylekırdılarki yarısı bile kurtulamadı. Sa­ baha kadar gazilerin kırması devam etti. Kazıklı Voyvoda başını zor kurtardı. Sabah olunca Ali Bey'i onu takip etmek için ardınca gönderdiler. Kazıklı'yla birlikte gelen o vilaye­ tin askerleri toplanıp gelerek padişahın ayağına düştüler ve kendilerini padişahın esiri olmaya teslim ettiler.

Bu Kazıklı'nın bir küçük kardeşi vardı, padişahın yanın­ da hizmet ediyordu. Eflak vilayetinin beyliğini ona verdi, vilayetin diğer beylerini de ona yoldaş etti. Memleketten her ne muradı varsa aldı, devletle tahtına döndü.

Bu gazanın tarihi Sultan Mehmed Han Gazi elinden hic­ retin sekiz yüz altmış altısında (M. 1461-62) vaki oldu.

Şiir

Öyle bir sultan ki hükmüne alemler girdi Onu methedenler melekler, cinler ve insanlar

Bir kuru taşa baksa mücevher olur o taş Bütün alem mutluluk dolar gider gamlar

Ayağını bastığı yerler cennet gibi olmuştur Nimetiere batar yüzünü gören muhtaçlar

Aşıki Osmanoğulları'nın bağışı aleme doldu Bir daha yaşanır mı o han devrindeki demler

BÖLÜM 138

Bu bölüm Sultan Mehmed Han Gazi'nin

Eflak vilayetinden sonra hangi gazayagittiğini açıklar.

Edirne'ye geldiğinde askere dinlenmek için izin vermeden doğrudan Geİibolu'ya vardı ve "Tez elden İstanbul'un ve Gelibolu'nun gemilerini gazilerle donatın, Midilli'ye gidi­ yoruz." dedi.

O ay içinde gemiler hazırlandı, Midilli üzerine gaza niye­ tiyle yürüdü. Bu taraftan da karadan yürünüldü. Ayaz­ mand'a vardı, gemiler de ulaştı. Midilli hisarını kuşattılar. Toplar kuruldu. Büyük hücuma ve savaşa başlandı. Kafider

244

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

hisardan Sultan Mehmed'i gördüklerinde akılları şaştı. Aman dilediler, kendilerine aman verildi.

Hisarın tekfuru dışarı çıktı, padişahın veziri Mahmud Pa­ şa'ya vardı. Tekfur "İşte bir başıma devletli han'ın ayağı toprağına yüz sürmeye geldim. Oğlum, kızım, karım ve mallarım; hepsini hisarda bıraktım. Padişahın muradından başka muradım kalmadı." dedi.

Mahmud Paşa da bu gelen tekfurun sözünü gelip hünka­ ra arz etti. Padişah, "Hemen o tekfuru bana getir." dedi.

Mahmud tekfuru getirdi. Tekfurpadişahıntahtının ayağı­ na baş koydu. Padişah da bu tekfura hilat giydirdi ve Mah­ mud Paşa'nın çadırı yanında bir çadır kurdurdu.

Padişah Mahmud Paşa'ya "Git, bu hisarın malını zaptet ve halkını kayda geçir. Askerini ve şehirlisini ve köylüsünü ve her kişinin elindeki parayı, altını ve kumaş gibi değerli şeylerini de kayda geçir." dedi.

Mahmud Paşa çadırına geldi, yazıcılar gönderdi. Padişahın emriniyerinegetirdiktensonrageldipadişaha arz etti. Padişah da kendisine uygun gördüğü mal, esir ve diğer eşyalardan ne varsa aldı. Geri kalanlarını ise gazilere, fakiriere (dervişlere) bağışladı. Şehrin askerlerini dağıttı, şehir halkından dışarı çı­ karılması gerekenleri çıkardı, güvendiklerini şehirde yerlerin­ de bıraktı. Şehre kadı tayin etti. Boş kalan kafirlerin evlerini is­ teyerek gelen Müslümanlara mülküyle verdi. Nice kiliselerini mescit yaptı. Bir kuluna da sancak beyliğini verdi. Tekrar şeh­ rivilayetiylebirlikte marnur etti ve devletle döndü.

Şiir

Yönelse bil bu han bu cihana Ola her işi dünyada bir numune

Bir işaret etse diğer haniara El bağlayıp gelir hepsi divana

Başkaldıranların cümlesi yok oldu Kafirlerin hepsi erdi ziyana

Saadet nuru İslam doldu alem Çıkalıdan Han Mehmed ortaya

245

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

Aşıki bu yazdığın menakıbın

Yakındır ki ere hepsi beyana

Okuyup dinleyenler ola hayran

Akıl sahipleri bu işe olur divane

Bu Eflak gazasının ve Midilli fethinin tarihi hicretin sekiz yüz altmış altısı (M. 1461-62) olup bu sefer yedi ay sürmüştür.

BÖLÜM 139

Bu bölüm Bosna vilayetinin ne şekilde fetholduğunu ve padişahın o fetihte ne yaptığını açıklar.

Semendire fetholduktan adisah Bosna kralın m gönderdi ve "Ya haraç ver ya da üzerine varırım." dedi. Bu

..a4am geldi ve Bosna kralına padi abinyattl!M!"<munu V!:,r ­i. Kral bu yazıyı okudu, ne yazıldığını görünce yanındaki

kafidere "Bu Türkü tutun, öldürün." dedi. Elçiyı tuttular,

	'6ag1a4ılar. Kralın yanırıd<ıJ<i !Jir vezir "l'J e yap
	layetini harap ec!iY?!Suı , kendin _g._iy le
	şimdi bu Türk'ü tuttun y _l:ıu-yimlışın aTtindan zoFI<aikar:­
	sın:" dedi"				-----·------		-------- -- o ••
	Sözün kis sı, bu elçiyi öldürmeye cesaret edemediler. Bir
	riice güri hapsettikteri sonra serbest bıraktılar. :EiÇl"geidi, gÖ ­
	düğü--durumu--					söylear. PadiŞah dtrfiimu-ög;enJ.i)S ) shnn
	· gayretikendisif! -galgb -çaldi\re İslii:fu: iiskerınft(;playıp ga­
	. za niyetiyle yürüdü. Bosna vilayetine gi di. Bos lı"iı.Iı kaç-
	h. Bir şarp y _nie. J::ı!s<!ı:.y r- ı,_ rip sığındı. Padişal\_<!a
			.	.	., . .. .. . .,-····· --- -		---······· ·-- - .	···· ----····-
	Yayıcsa (Yayca) adındaki hisarı kuşattı v İı. bir
	''T"ei								Mahm	-
	hisara sığındığı haberi kendisine uiaŞinca									ya
		ytrü, kralın üzerille var v _())usaiı kiıŞat:''.d sfi.
	Mahmud Paşa kralın bulunduğu hisara vardı ve krala
	"Bize bir adamını gönder, söyleyecek sözümuz v -, dedi.
.	Knilin gönderdiği adam Mahmud Paşa'ya "N 1:)\i									ruyoF
	su.nuz?" dedi. Mahmud Paşa kraldan gelen b dama
	,"Senin		I<ralı y -İ! iı:g."al<lj§.1jı ne?11ô al.i_:]!!!
									en
										mah-
	onun babasından yadigar bir askeriyim, ailesinin de ---
					..	· ·- · ·	····---- ·-·------------

246

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

_IWiyim." dedi. Mahmud Paşa en. bu kralın

___mahremisin, o iyiliğini düşünüyor olman gerek. Bu - kim duğunu bili misiniz? -<:i _ğ_L] af "Bu gelen Türk padişa rındandır." dedi. P §.a "Hala tcı_ın aruamaıiüŞsillfBUgel;n padiŞah rcili on ı}, Mi-

ud1fli'y1;

M

or

ciiyi e-b ıi" p

ad

t­

'

i El<!

i?'di, aklını

lerini alıp en_9.L!<. ren paj.işahtır.

başınıza alın da nasihatimi kabul edin ki bu Jiınya at

----- --om•- •

edebilesiniz." dedi. Ç len kafir "Sen şimd1neoersenoen

_-örn_ryapax !i:ı;.: .Q M_g

tu:

h =

Kral gelsin padişahın elini öpsün ve haraç ve!_!!lgyi. kf!-bul

-

0/

etsin. Hisaria'rinba·?-!l<ınnLJ?adişahi:l versin. Padi ah da

hisariani kendi kuÜarın!_ llQ§ !ld!yilcıyetile­

ne aOilSUn --E-gv rJ::ıvi!J.L!lasihatimi kabul ederse hem ken-

-- - . -....· ---···· > -

•. ....

disi hem de vilay ti hakkında iyi olur. Aksi ta.kdjrde ne

olacağı bellidir -d.edL-.. .

-

şa!kna

etti. Kafir gel­

S ;t;1İ.l1

kısası, bu kafiri

Mahmud

--------- -

di, krala paşanın sözlerini nakletti ye p § ın--bu Ronuda

ahit verdigiı1i sôy1ear·Riifda-- Öyie Üenleri kab:UfeüCKral

önce

1>adişahla

bilgi

-----------

-----------

zaten daha

---

- - ' ----- -------

ilgili

toplamıŞ-tı ve kendisi

katese girmiŞkuzgüilgibi idi.

Sözün kısası kra1; Mahmud Paşa'nın verdiği söze inandı,

kafider de bu-an.Ia iriaya r zı oldu. Krai -ılisar [fi l iei_y

birlikte hisardan

çıktı. Gelip Mahmud

Paşa'yla buluştu.

Mahmud :PaŞa'kralı teselli etmeye ç ı.

---

Mahmud Paşa kralın önüne Cıii Şiip onu hlinkara götürdü.

Mahmud'un kralla ahitleşmesinden paaiŞah pek hoşnut ol­

madı. Bu işe incindi. Zira padişahın istediği bu hisariarın

·hepsini kendi eliyle fethetmek idi. Bazı hisariarın kiaida

kalması' karışiklığa yol açabilirdi. Ay ıca akıncilar da istila

ve harp iÇingel1rlfŞir<fi.

-

- ., ,,-

- -

-------·- ... -

Hiinkar "Mahmud! Bu vilayet maq 111 1:mkadar kolay­

lıkla alınır imiŞ; o zaman Iliçin kıncıları bu vil yetea:kına

gönderdin." dedi. f'_adişahın-

ginlığına

MahmücCPaŞa'ya kı

--

--

d!bu sebep --

--

·· - --- -----------------·- -

..__ __

-· --

,_

Y!!Sa kr lınJ:>u vilayetine!_omtl! vi .E: !t:::en Kuvaci­

-li'nin kralı Kuvac;i.!l oğlu ve.hi Çok ili olan Bafluilraenilen--

--

·--

--

--

- · -----

'-·· -

247

Aşık Paşazade 1 Osmanoğullan'nın Tarihi

vilayetin kralının oğlu o sırada padişahın yanında bulunu­ yordu. Mahmud'un getirdiği kralı da diğer iki beyin oğlan­ larıyla birlikte kapıcılar odasına koydular.

Padişah durumu alimlere arz etti; bunların kanları ve mal­ ları helal midir değil midir? O seferde Mevlana Şeyh Ali Bes­

tami adında aziz ve alim bir kişi de bulunuyordu. "Ben sul­ tanBayezid-iBestamineslindenim." diyen o kişiyeMusanni­ fek denirdi. O "Bunungibikafirleri öldürmek gazadır." diye fetva verdi. Hem de krala ilk kılıcı o vurdu. Kralı öldürdüler, diğer iki kafirin de işlerini kapıcılar odasında bitirdiler.

Bütün bu kafirlerin hazinelerini padişaha getirdiler ve aklncılar da çok fazla ganimet elde etti. Öyle ki esir ve mal almamış hiçbirisi kalmadı. O vilayetteki hisariarda ve şehir­ lerde buldukları hazinelerin hesabını ancak Allah bilir. Bu hisariarın içine padişah kendi adamlarını koydu. İzveçay hisarında kralın küçük kardeşi bulundu.

Şiir

Mehmed Han ki Bosna vilayetini fethetti O sırada Hersek ilini de almayı diledi

Arnavut'a İskenderiye dedi Nice iliere dahi himmet etti

Neye kim niyet etse gazi sultan Daha vanlmadan Hak onu kısmet etti

Bu han'ın talihi daim felekte Ne burce erdi de şevket etti

Din yolunda gaza için Hak bu han'a Mürüvvet edip de bağışlar verdi

Özellikle bu ham gör ki alem içre Ne devran sürdü ve ne devre gitti

Bu fethintarihi SultanMehmed Han Gazi elinden hicretin sekiz yüz altmış yedisinde (M. 1462-63) gerçekleşti.

248

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

BÖLÜM 140

Bu bölüm, öldükten sonra altı oğlu kalan Karamanoğlu'nun memleketine Uzun Hasan'ın ne şekilde geldiğini

ve o memlekette ne yaptığını ve hem Sultan Mehmed Han Gazi'nin de ne yaptığını, Karamanoğullan'nın

ne olduğunu bildirir.

Yine bin türlü durum gösterdi alem Karmakarışık cihan hem de beni adem

Ocaklar sönüp evler yıkıla

Ola Karaman memleketi gam yurdu

Ne acayip hali var cihanın

Bazen konuşturur insanı bazen de dilsiz eder

Bu takdirin kudretini gör alem içinde

Hükmü geçerlidir, bütünüyle teslim olunur ona

Aşıki yaz kısa bir menakıp Ki akıl ibret alıp dili tutula

Karamanoğlu'nun altı oğlu kaldı, ama meylibüyük oğlu­ na idi. Onun kendi yerine bey olmasını istiyordu. Hazine­ sini onun hükmettiği Silifke'de tutuyordu. Bu Karamano­ ğulları'nın hikayesi uzundur. Pir Ahmed ismindeki oğlu ise Konya'da otururdu. Adı İshak olan o büyüğü İçil'de otururdu. Silifke'yi taht edindi. İki küçük oğlan kaçtı, Sul­ tan Mehmed Han Gazi'ye sığındılar. İshak Bey ise Uzun Hasan'a sığındı, hayli malla elçi gönderdi. "Benim kardeş­ lerimi vilayetten çıkar. Senburaya gelinceye kadar olan her göç için bin filori vereyim." dedi. Hasan bu sözü kabul et­ ti. Erzincan'dan yürüdü, gelip Sivas'ı geçti. İshak Uzun Hasan'ın oraya geldiğini duyunca onu karşıladı, alıp Kara­ man vilayetine getirdi. Kardeşiyle karşılaştırdı. Harp etti­ ler. Pir Ahmed'i vilayetten çıkardılar. Uzun Hasan kendi vilayetine döndüğünde Pir Ahmed de kaçıp Sultan Meh­ med'in eteğine yapıştı. Ayrıca Uzun Hasan, Karamanoğlu vilayetinde çok kötülükler yapmıştı.

Sözün kısası, Karaman vilayetini yağmaladı, harap etti

249

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

sonra çıkıp gitti. Kızıl Ahmed'i İshak'ın yanında bırakmıştı.

İshakSultanMehmed'e SarıYakupoğlu'nu elçigönderdive "Kardeşimin bu tarafa gelmesine engel ol, Akşehir'i sana vereyim."dedi. Hünkar da Selver Çavuşoğlu Çavuşbaşı Ahmed'i elçi gönderdi ve "Çarşamba sınır olsun. Berisini bize ver, biz de senin kardeşini bırakmayalım." dedi. Ah­ med varıp İshak'a bunu bildirdi. İshak bu teklifi kabul et­ medi. Çavuş Ahmed, İshak'ın sözünü hünkara bildirdi. Pa­ dişah da Adalya sancağı beyi Köse Hamza Bey'i ve Karahi­ sar sancağıbeyinive daha başkabeyleri Pir Ahmed'in yanı­ na katarak gönderdi. Pir Ahmed Saykalan hisarını [Sıklan­ hisar] ve Kayseri'yi hünkara vermişti, hünkar buralara ken­ di askerlerini koydu. Kayseri vilayetinin askerini de yanla­ rına vermişlerdi. Ermenek'te İshak'la buluştular, harp etti­ ler ve İshak'ı ilden çıkardılar.

İshak bütün hazinesini alıp Uzun Hasan'a kaçtı. Bir oğ­

luyla karısını Silifke'de bırakmıştı. Pir Ahmed de Kara­ man'a bey oldu. Silifke dışında İçil'i de zaptetti. Karama­ noğlu İshak, Uzun Hasan'ın yanında eceliyle bir gün öldü.

Bütün hazinesine Uzun Hasan sahip oldu.

Bu tarafta ise bey olan Pir Ahmed kuyruğunu sallamaya başladı. Yanında kaplıcasıbulunanYılgın Pazarcığı'nı [Ilgın havalisini] padişahtan istedi ve alıdini bozdu.

Şiir

Şaşılacak şey, pek çok insan sözünde durmaz Sözlerinde durmayanlar hiç rahat olmaz

Hakk'ın ahit üzerinde hem uyarıları da var inanır mürnin olan yine de tınmaz

Münafıktır verdiği sözü bozan

Nifak eden kişi dünyada mürnin olmaz

Desen Karaman'a gel ahdimizi tutalım Ya öldürür seni ya memlekette bırakmaz

Aşıki ahde vefa umma Karaman'dan Zira bunlar ahitnedirbilmez

250

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Bu Osmanlı Kararnanlı gibi değil bunu bil

Yine sen bil ki Turgutoğlu adam olmaz

BÖLÜM 141

Bu bölüm Amavut'a yönelen Sultan Mehmed Han Gazi'nin kime gittiğini ve orada neler yaptığını açıklar.

Padişah İslam askerini topladıktan sonra Arnavut'a girip akıncılar saldı. Gaziler Arnavut vilayetine girdiğinde Arna­ vut'un bazı beyleri gelip itaat ettiler, bazılan ise ortadan kayboldular. Padişah orada, Arnavut'un ortasında bir hisar yaptırdı ve adını İlbasan [Elbasan] koydu. Bu hisara kafir­ lerle gaza yapmaları için gaziler koydu.

BufethintarihiSultanMehrned HanGazielindenhicretin sekiz yüz yetmişinde (M. 1465-66) gerçekleşti. Sultan Meh­ rned Han gazadan döndüğünde Rum Mehrned vezir oldu.

Şiir

Bir aceb Rum, vezir oldu yine Şöyle kabul et hırsız girdi bu dine

Adını mürnin koymuştu han onun Fırsatını gözlerdi gönülde yine

Kini budur: Han İstanbul'u aldı Yemez oldu bu Rum pinepişne

Bu vezir oldu, kafider gör ne eder Zehir verir der ki eziyet et Müslümana

BÖLÜM 142

Bu bölüm padişahın Karamanoğlu Pir Ahmed'in ne yaptığından dolayı onun üzerine vardığını ve oraya varıp ne yaptığını açıklar.

Kararnanoğlu Pir Ahmed İstanbul'a geldiğinde hiçbir şekil­ de muhalefet yapmayacağı konusunda padişaha söz veril-

251