- •Алматы 2013
- •§ 1. Халықаралық жеке құқық түсiнiгi және атауы
- •§ 2. Халықаралық жеке құқықтың мазмұны мен мәнi
- •3 Жағдай ажыратылады.
- •§ 3. Халықаралық жеке құқықтың құқық саласы ретiндегi мәнi
- •§ 4. Халықаралық жеке құқықтың құқық жүйесiнде алатын орны
- •§5 Халықаралық жеке құқықтың қайнар көздері.
- •§ 1. Коллизиялық ереженiң (норманың) түсiнiгi және маңызы
- •§ 2. Коллизиялық ереженiң құрылымы және оның түрлерi
- •§ 1. Шетел құқығының қолдануының жалпы түсінігі
- •§ 2. Шетел құқығы нормаларының мазмұнын анықтау.
- •§ 3. Өзара түсіністік
- •§ 4. Кері сілтеме жасау және үшінші елдің құқығына сілтеме жасау
- •1879 Жылға дейінгі Renvoi тарихы
- •5 Заңында бұл мәселе мүлде қарастырылмаған елдер
- •§ 5. Жария тәртіп туралы ескерту
- •§ 6. Императивтік нормаларды қолдану
- •§7 Көп құқықтық жүйелері бар елдің құқығын қолдану
- •§ 1. Халықаралық-құқықтық реттеудегі «жеке тұлға» түсінігі
- •§ 2. Халықаралық жеке құқықтағы жеке тұлғалардың классификациясы.
- •§ 3. Жеке тұлғаның жеке заңы
- •§ 1. Заңды тұлғалардың ұлты мен статуты
- •§ 2. Қазақстан Республикасындағы шетелдік заңды тұлғалардың құқықтық жағдайы
- •§ 3. Қазақстандық заңды тұлғалардың шетелдегі қызметі (тарихи шолу)
- •§ 4. Халықаралық заңды тұлғалар
- •§1 Мемлекеттің халықаралық-құқықтық иммунитетінің негізі.
- •§2 Мемлекет иммунитетiнiң түсiнiгi мен элементтерi.
- •§3. Халықаралық жеке құқықта мемлекет иммунитетiнiң теориясы.
- •§4 Мемлекеттік заңды тұлғалардың құқықтық мәртебесі.
- •§5 Сот тәжірибиесіндегі мемлекет иммунитетінің қағидасы.
- •§6 Mемлекеттердің иммунитеті және меншігі туралы ұлттық заңнамалар
- •§1 Меншік құқығының түсінігі
- •§2 Меншік құқығындағы коллизиялық мәселелері
- •§3 Меншік құқығындағы Ұлттандыру мәселесі
- •§4 Шетел инвестициясын реттеу мәселесі
- •Қазақстан Республикасында шетелдік инвестицияларды аймақтық және көп жақты реттеу
- •§8. Сыртқы экономикалық мәмілелерді құқықтық реттеу сипаты.
- •§1 Халықаралық сипаттағы шарттық міндеттемелердің түсінігі
- •§2 Сыртқы экономикалық мәмілелерді құқықтық реттеу сипаты және орны
- •§3 Міндеттемелік статут
- •§4. Қолданылатын құқықтың түсінігі.
- •§5Тараптардың еркі
- •§6 Аса тығыз байланыс заңы – proper law және басқа коллизиялық ережелер
- •§7Қазақстан Республикасындағы сыртқы экономикалық мәмлілердің жаңа түрлері.
- •Лизинг операциясының техникасы (1 схема)
- •Лизинг операциясының техникасы (2 схема).
- •Факторинг компания
- •Факторингтік операциялар (Схема 4)
- •Факторингктік операциялар
- •Форфейтор мәмілесінің техникасы (5 схема)
- •Экспортер
- •Импортер
- •Форфейтор - банк
- •Халықаралық жеке құқықтағы есеп айырысу қатынастары
- •§1 Халықаралық есеп айырысу қатынастарының түсінігі мен мазмұны.
- •§2 Халықаралық есеп айырысу саласындағы халықаралық әдеп-ғұрыптардың унификациялануы.
- •§3 Халықаралық коммерциялық операциялардағы есеп-айырысулардың нысандары.
- •§4 Валюталық тәуекелді сақтандыру шаралары ретінде – валюталық ескертпелер.
- •§5 Халықаралық есеп айырысу қатынастарына банктердің қатысуы.
- •Халықаралық тасымалдау
- •§1 Халықаралық тасмалдаудың түсінігі және тасымалдау шартының халықаралық сипаттамасы
- •§2 Теміржол тасымалы.
- •§3 Халықаралық әуе тасымалы
- •§4 Халықаралық теңіз тасымалын материалды-құқықтық және коллизиялық-құқықтық реттеу
- •§1 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастарының жалпы сипаттамасы
- •§2 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастардағы коллизиялық байламдар
- •§3 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастарын халықаралық шарттарда және Қазақстан Республикасы заңнамаларында құқықтық реттеу тәсілдері
- •12 Тарау Халықаралық жеке құқықтағы деликт мәселесі
- •§1 Деликт түсінігі
- •§2 Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің коллизиялық құқықтық мәселесі
- •§3 Қазақстан Республикасындағы деликт мәселесі
- •§3 Шетелдегі деликт мәселесі
- •§1 Авторлық құқықты халықаралық
- •А) «Берн» одағы.
- •1896 Жылғы Париж конференциясы.
- •1908 Жылғы Берлин конференциясы.
- •1914 Жылғы Қосымша Берн хаттамасы.
- •1928 Жылғы Рим конференциясы.
- •1948 Жылғы Брюссель конференциясы.
- •1967 Жылғы Стокгольм конференциясы.
- •Ә) «Американаралық конвенциялар»
- •Б) «Авторлық құқықты қорғау туралы Дүниежүзілік конвенция»
- •§2. Қазақстан Республикасының авторлық құқықты қорғау жүйесінің дамуы.
- •А) Қазақстан Республикасының авторлық құқығындағы жалпы ережелер. Авторлық құқық нормаларының әрекет етуі.
- •Авторлық құқық объектілері.
- •Авторлыққа байланысты негізгі ережелер.
- •Б) Қазақстан Республикасының авторлық құқық заңдылығындағы қиыншылықтар туғызатын мәселелер.
- •Патенттiк құҚыҚ жӘне ҚазаҚстан Республикасынан тыс жерде тауар таҢбаларын ҚорҒау
- •§ 1. Патент құқығының түсiнiгi мен мазмұны
- •§ 2. Патент берiлетiн интеллектуалдық меншiктiң негiзгi объектiлерi
- •§ 3. Қазақстан Республикасының аумағында интеллектуалдық меншiк бойынша әрекет ететiн халықаралық конвенциялар
- •§ 4. Патент жүйесiн қалыптастыратын халықаралық құқық органдары
- •§ 5. Қазақстан Республикасында патент қатынастарын реттейтiн ұлттық заңнама
- •§ 6. Қазақстан Республикасында патент қатынастарын жүзеге асыратын органдар
- •ХалыҚаралыҚ жеке құҚыҚтаҒы отбасы құҚыҒы
- •§ 1. Отбасы құқығы саласындағы коллизиялық мәселе
- •§ 2. Некеге отыру және некенi тоқтату
- •§ 3. Ерлi-зайыптылар арасындағы және ата-ана мен
- •§ 4. Халықаралық жеке құқықтағы бала асырап алу, қамқоршылық пен қорғаншылық институттары
- •§ 6. Шетелдік асырап алу қатынастарына байланысты балаларды қорғау және ынтымақтастық туралы Конвенция аясында реттеу (29.05.1993ж)
- •1.Халықаралық жеке құқықтағы мұрагерліктің түсінігі және жалпы сипаттамасы.
- •2.Өсиеттің негізі.
- •3.Өсиет нысаны.
- •4.Шетел мемлекеттерінің заңнамалары.
- •5.Мүліктің иесіз қалғандығының ұғымы және тану жағдайлары
- •6. Иесіз қалған мүліктің мемлекетке өтуі және заңи негізгі өтуі.
- •1.Халықаралық коммерциялық арбитраждың түсінігі мен түрлері
- •1) Реттеу пәні бойынша:
- •2) Әрекет ету мерзімі бойынша:
- •3) Құзырет шеңберінде:
- •Пайдаланған әдебиттер: Негізгі әдебиеттер
- •Қосымша әдебиеттер
- •Мазмұны
§ 5. Жария тәртіп туралы ескерту
Жария тәртіп туралы ескерту (ordre public, public policy ) өзінің коллизиялық құқығының мүмкіншілігі бар, барлық құқықтық жүйеге белгілі болып табылады. Ескертудің мақсаты – ол сот елінің жария тәртібіне сәйкес келмейтін, шетел заңын қолдануды шығарып тастауға жеке коллизиялық норманың әрекетіне шектеу болып табылады. Ескертудің сақтанушылық өзгешелігі ол коллизиялық норманың сілтеме жасаған, белгілі бір заңдарының ортасына байланысты.
Осығын байланысты Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 1090 бабында жария тәртіп туралы ескерту туралы арнайы айтылған. Онда былай делінген: “Шетел құқығы оны қолдану Қазақстан Республикасы құқықтық тәртібінің негіздеріне (Қазақстан Республикасының жария тәртібіне) қайшы келерлік жағдайларда қолданылмайды. Бұл жағдайларда Қазақстан Республикасының құқығы қолданылады”.
Шетел құқығын қолданудан бас тартуды тиісті шет мемлекеттің саяси немесе экономикалық жүйесінің Қазақстан Республикасының саяси немесе экономикалық жүйесінен айырмашылығына ғана негіздеуге болмайды.
Отандық коллизиялық норманың әрекетін шектеуге мүмкіндігі бар, жоғарғы когенттік күшті, императивті «қуатты» өзіне алып жүретін құқықтық феноменді қарастырғанда, жария тәртіп туралы ескерту нақтылай бір анықтамаға келіңкіремейді. (бірақ та, осы аудандағы қолайлы дефиниций құру мүмкіндігінің кемшілігі ешқашанда болмаған). Ескерту идеясы, қалыптасу тарихы, постголоссаторлық және глоссаторлық уақытындағы тамырының жайылуына Савиньи, Манчини және олардың жолын қуушылардың еңбектерімен, Француз доктринасы мен практикасының іздеулерімен, коллизиялық құқық туралы жалпы ғылымның дамуымен тығыз байланысты.
Бұл жерде Савиньи және Манчинидің көзқарасының ықпалымен М. Вольфтың жария тәртіп концепциясының қалыптасу сипаттамасына баса назар аудару керек сияқты.
«Савиньи, -М. Вольфтың жазуындай, кез келген құқықтық жүйеде болатын императивті сипаттағы абсолютті нормалар (ius cogens) екі түрлі болатыны, анық көрсетіп кеткен болатын». Оның бір түрі «құқық иеленушіліктер болып табылатын, тек қана тұлғалардың мүдделеріне енгізілетін», нормаларды қосады. Ал басқасы осы нормалардың «саяси экономикаға немесе саяси жайластырушылыққа қатысы барына, тәуелсіз, жеке тұлғалардың мүдделерін ғана емес, сонымен қатар жария мүдделеріне» немесе моральдық негіздерге жатуына, анықталған нормаларды қамтиды. Бірінші топтағы норманың әрекеті «жеке келісім жасау жолымен», келісімшартпен құтын қашыруына мүмкіндік жоқ. Бірақ «халықаралық жеке құқыққа сәйкес осы жағдай, шетел құқықтық жүйесімен реттелсе, олар қолданбаушылық болып қала береді». Екінші топтағы нормалар «қолдануға жататын, сол шетел жүйесінің белгісіз болған жағдайда да, барлық жағдайларда қолдануда болып табылады». Бірінші топтағы нормалар lois d’ordre public interne (ішкі жария тәртіптің заңы) деген ат аталған болатын, екінші топтағы нормалар lois d’ordre public international (жария тәртіптің нормалары). Шын мәнісіне келетін болсақ, соңғы термин халықаралық өрісте әрекет ететін, ұлттық жария тәртіпті білдіреді.
«Ағылшын және герман құқығына айтарлықтай ықпал тигізген» Савиньи, көз- қарасының айырмашылығынан, Манчини «шетел құқығын қолдануды алып тастайтын, ауытқулық сияқты емес, ал халықаралық жеке құқықтық принциптерінен шығатын жағдай ретінде нормаларды» қарастырды, яғни ол шетел құқығын қолдануды алып тастау аясының кеңеюуіне айтарлықтай өкінішке әкелуіне соқтырар еді.
Жоғарыда көрсетілген “ius cogens” нормалар түрлерін айыру идеясы Француз негізінің көктеуінде көрсетілген. Француз азаматтық кодексінің 6 бабындағы ережесінде (қоғамдық тәртіппен әдет-ғұрыптарға әсер ететін, жеке келісім заңымен бұзуға болмайды) «ішкі жария тәртіптің» (ordre public interne) анықтау негізін құрды және «халықаралық жария тәртіп» (ordre public international) институтын құрастырудың бастамасы болды.
Қазіргі заманның шетел доктринасында «трансұлттық жария тәртіптің» немесе халықаралық жария тәртіптің әрекет етуі («true international public policy»), жариялау идеясы таныс болып табылады.
Адамзаттың құқықтары мен бостандықтарын бұзылуына қарсы тұратын, дискриминацияға, әлемдік ынтымақтастықтың бастамасының құқықтық фундаменталды жүйе анықтамасының бастамасы болып табылады.
Жария тәртіп туралы ескерту туралы өткен шаққа қысқаша шолу жасаудағы жария тәртіптің екі концепциясының қалыптасуы мен ауқымы көрсетілген: позитвті және негативті.Позитивті концепция («Франко Италияндық» пайда болуымен аталатын) шетел құқығының мазмұнына тәуелсіз нормаларды қолдануды жоққа шығаратын сот рөлінің принциптерімен материалды құқықтық норманың жиынтығы ретінде жария тәртіптің түсінігі құрылған. Негативті концепция (оның шығу тегін герман доктринасынан және Германия азаматтық жинақтың кіріспе заңдарынан іздеу керек) шетел құқықтық норманың мазмұнындағы осы нормаларын, қолданылмайтын етіп жағдай жасайтын қолданылмаушылықтың негізін қарастырады.
Барлық жерде жария тәртіп туралы ескерту заңнамаларды негативті вариантта бекітілген, яғни ол коллизиялық норма негізінде шетел құқығына механизмнің өзімен қарай білуі алдын ала анықталған. Егер логикалық ойдан тұжырым жасап шығаратын болсақ, жария тәртіп туралы ескерту шетел құқығына тек қана коллизиялық сілтемемен күшіне енетін болса, онда ескерту заңнамада тек негативті вариантта белгілеуі мен өмір сүруі мүмкін деген қорытындыға келуге болады.