Замовы (Беларуская Народная Творчасць) - 1992

847. Ад хваробы вачэй

Первым разам, добрым часам. Госпаду Богу памалюся, святой Прачыстай пакланюся. I прашу я твае вялікай міласьці, матка Прачыстая: ачысьці рабу божаму быстры вочкі, шоб яно ў вачах ня калола, ня парола, ня смаліла, ня паліла, ня шумела, ня гуло i галавы ня ламіла.

Другім разам, добрым часам папрашу я вялікага Юр'я. Ехаў святы Юры на сівым кані i вёў ён за сабою трох хартоў: первы хорт белы, другі хорт чорны, трэці хорт руды. I прашу я твае вялікія міласьці, святы Юры, вялікі Ягор'я, завялі сваім хартом ад раба божага бяльмо злізаць i сагнаць, i руду, i луну, i туман, із яго быстрых вачэй. Первы руды як лізнуў — руду злізаў; другі чорны як лізнуў — i луну i туман злізаў; трэці белы як лізнуў — бяльмо злізаў, сагнаў i сцёр, з яго быстрага вочка, на ніжнюю вейку слязою сыйшло i скацілася.

848. Ад хваробы вачэй

Госпадзі Божа, памажы да прыступі ў раба божага (імя) бяльмо шаптаці.

У нядзельку раненька сонейка не ўсходзіць. Сам Гасподзь Бог па небу ходзіць, за сабою тры кролікі водзіць: на сінём паязджае, белым паганяе, красным, харошым да з вачэй бяльмо зганяе. Амінь!

Другім разочкам, лепшым часочкам, скарэйшым, памачнейшым...

849. Ад бяльма, ад хваробы вачэй

Месяц — князь малады! У цябе рог залаты.

Ты ў моры купаўся, Ты нам спадабаўся. Табе ясныя ночы,

A людзям ясныя вочы. Табе на прыбытак,

A вачам на здароўе. Па саду хаджу, Купіны саджу, Купіны зрываю, Боль выганяю.

Птху, бяльмо, птху, бяльмо, Каб цябе ніколі не было.

249

850. Ад хваробы вачэй

Маладзік малады, у цябе рог залаты, табе на сіяння, a мне на здароўя; табе цёмныя ночы, a мне светлыя вочы.

851. Ад парушынкі ў воку

Первым частковам Госпада Бога папрашу, святога чэснага дзянёчка — нядзелі. Бегла ваўчышча цераз масцішча, хвастом паматала, з етага Івана порах выймала.

852. Ад парушынкі ў воку

Ішоў Ісус Хрыстос цераз калінавы масток, нёс сухое трасцё. Трасцінка зламілася, i парушынка з вока выкацілася.

853. Ад парушынкі ў воку

Порах у вока, козы ў восець, ваўкі за казамі, порах за слязамі. Мой душок лёгенькі, згінь, балезь, скоранька.

854. «Як парушынка ў вока»

Госпадзі, прыступі, памажы запаруху шэптаць (імя), з ока вынімаць. Мядзведзь у проса, карова з проса, a запаруха з ока.

855. Ад парушынкі ў воку

Вока, вока, пабач у [моры], чы глыбока. У моры вадзе не стаяці, у крыніцы парушыне не буваці. 3 мора парушына выплывае за вадою, a мне з вока са слязою.

856. Ад ячменю на воку

Ячмень, ячмень, На табе кукіш, Што хочаш,

To i купіш.

Купі сабе тапарок, Сячы ячмень папярок.

250

857. Ад ячменю на воку

Каб ячмень сышоў з вока, то калі хто запытае:

«Што гэта, ячмень?» або «У цябе ячмень?» — трэба сур'ёзна (без жартаў) адказаць:

— Лжэш, прароку, пшаніца на воку.

858. Ад ліхаманкі

Па первым вяснянка, a втарая лядзянка, a трэцця лістападніца, a чацвертая касцяніца, пятая квактухка, шостая начніца, сёмая смутніца! Аткацісь, адвалісь, ад грудзёў i ад бела цела, ад буйнай галавы! Ты дзеўкай ня шляйся, на мяня ня зірайся, я ў хаце ляжу, на вуголь гляжу. Как вуглю згарэць, так табе ў катле кіпець. Бягі, ня зірайся, назад ня вяртайся, ступай у пні, у калоды, у гнілое балота, там табе жыць, са мхоў ваду піць. Амінь.

859. Ад ліхаманкі

Стаіць дуб на сінім моры, a ў том дубу Ірода. Было ў яго дзевяць-сем дочак. Ішлі яны па сінямуtMOpy i ўстрэцілі ix святыя атцы Ісак i Іакаў.

—A куда вы ідзеце, Ірадавы дочкі?

—Ідзем мы на Белую Русь белую косць крышыць, гарачую кроў ліць.

—Ідзіце вы лучша на сыр-бор, серае балота, крышыце курчаўе-пеняўе, непатрэбнае, i забудзьце дарогу на святую Русь.

Ірадавы дочкі дарогу забудуць, a ў раба божага (імя) павек трасца не будзіць.

860. Ад хінцюхі

Первым разам, божым часам.

Выйду за новыя вароты, пагляджу на сіняе мора. Сіняе мора, скалыхніся, вада, вазмуціся. 3 таго мора выходзяць дванаццаць дачарэй. Насустрач ім святы Бахмуці i спрашуя ў ix:

—Чые вы ёсць дочары?

—A мы ёсць дочары цара Ірада.

—A куды вы йдзяцё?

—A мы ідзём у праваслаўны мір к такому-та i такому-та (у каго малярэя, на імя назавуць) галаву ламіць, сэрца знабіць,

кроў разжыгаць i цела халадаць.

251

—Даю я вам за гэта па дзвінаццаць ран, штоб вы не хадзілі

ктаму i таму.

Прасіліся ж яны ў яго:

— Святы Бахмуці, не давай жа нам па дзвінаццаць ран. Хто ету будзе малітву знаць, мы будам таго навекі вешныя аббягаць. Навекі вякоў амін.

861. Ад хінці, цёткі, варагушы, трасцы

Вотча... Да васкрэсне Бог... Памяні, Госпадзі, цара Давыда... Стань, Госпадзі, на помач, ангелі на радась.

На чорным моры, на белым камні стаіць каменны стоўб, у том стаўбе спасаліся ўгоднікі божыі — святы Сусой i святы Саксені. Увідзілі яны ў чорнам моры вазмушчэнную ваду; з вазмушчэнныя вады вышла дванаццаць жон, босыя i праставалосыя, беспаясыя. Угоднікі божыі спрасілі ў ix:

—Што вы за жоны, якога роду i куды ідзецё?

—Мы ёсь роду брата цара Ірада, ідзём у мір грэшных му-

чыць!

Угоднікі божыі вазмалілісь ку Госпаду. Услышыў Гасподзь малітвы ўгоднікаў, саслаў чатырох евангелістаў — Івана, Марка, Луку, Матвея, даша ім па пруту жалезнам, даша ім па трыдзесяць ран. Узмалілісь яны ку Госпаду, злыі трасавіцы:

—Не давайця нам ран, угоднікі божыі грозныі, мы ня будзем мучыць раба божага Івана бальнога да хтарога прышэствія!

—Даю хтарую казынь злым трасавіцам: будуць угоднікі

божыі, святы Сусой i святы Саксені, жалезнымі грэбнямі драць i святыі ангелі, архангелі грозныі будуць громамі біць i вогненнымі мечамі галаву рубіць!

— Не дзярыця нас, угоднікі божыі, грэбнямі жалезнымі! I святыі ангелі, архангелі грозныі, Міхаіл i Гаўрыіл i Рахваіл, ня біця нас громамі, ня рубіця голавы вогненным мечам: мы ня будзем мучыць раба божага Івана ва векі, амінь.

862. Ад хінці...

Памолімся Госпаду Богу i Духу Святому... Ты скора чалавеку памагаеш i дванаццаць трасцаў замаўляеш, i на мхі, на балоты ссылаеш. Вас дванаццаць трасц, вы Ірадавы дочкі, чаго вы ў яго сядзіцё, чаго вы на яго глядзіцё? Як пайду я ў лес, як высяку я алехавы дубец, як стану вас біць, як стану я вас сцябаць — будзя мне святы Мікола памагаць, каб вы па міру не хадзілі, касьцей не ламілі, хрысціяньскія крыві не смакталі.

252

			863.	Ад хінці...
Па вуліцы шырокай, па мураве зялёнай ішло								дванац-
цаць	дачок	цара Ягіпецкага.			Стрэў	ix	Міхаіла-архайла
i спрасіў у ix:
— Куды йдзецё, дочы цара Ягіпецкага?							народ пасушаці
— Ідзем		па	гарадах,	па	дзярэўнях,
i кроў	высысаці!							божага
— Вярніцеся* дочы цара Ягіпецкага, ад раба
(хворага), a то я			вас жажлом		i копіем	грудзь вашу		праб'ю,

i народ ваш пракляну, ня токма сам сабою, ну й святымі кіяўськімі i пячэрськімі — Антоніям i Хвядосіям, i Аўрамам i Ісакам, амін.

864. Ад ліхаманкі

Усіх святых на помач папросім, i Міхаілу i архіілу, суддзю праведнага.

На полі, на кіяні стаіць дуб Ракітані; на том дубі дванаццаць какатоў, на тых на дванаццаці какатах два-

наццаць	Цяцюх		(цётак,	ліхаманак),	яны зжадаліся,
у раба божага		сабіраліся. Вы, дванаццаць Цяцюх, выхадзіця
з раба	божага:		вам у ём ня быць, вам з яго вон выха-
дзіць, з	жыл,	з пажыл, з		гаручай крыві,	з галавы i з ног.
I хадзіця на сіяньскія лугі, там калінавыя кусты; вы там
будзеця	гуляць,		i калінавыя кусты i зялёныя лугі вытра-
саць, ну, вас аттудава ніхто ня будзець высылаць.
			865.	Ад хінцухі
На моры,		на	акеяне стаіць дуб на дванаццаць какатоў.

На тых какатах дванаццаць пасцелей, на тых пасцелях дванаццаць дзевушак. Хішух — самая старшая. Хішух, Хішух, Хішухі, сунімай сваіх хішушак, не пускай ix голых, босых, проставалосых на ранніх зорах, на вячэрніх росах, на цёплых начах. Зоры не ўцяшалі, росы не ўспівалі, цёмныя ночы не пачывалі, у раба божага (імя) крыві не высасалі, буйныя галавы не круцілі, румянага ліца не сушылі, белых рук i ног не крышылі, шчырага серца не тамілі. Угаварую з буйных галоў, з румяных ліц, белага цела, зкасцей, мазгоў, із жыл, жывата i гарачай крыві. Амінь.

253

	866. Ад ліхаманкі («хінці, цёткі...»)
Ішоў	святы Аўрам з сваім сынам	Сакам, няслі яны
залаты	шост i стрэлі яны семдзесят сем	жон, голых i босых

iпроставалосых.

—Куды ж вы, жоны, ідзеця?

—A ідом у хрысціяньскі мір, знабіць i трусіць i калаціць, косьць ламіць, сэрца крушыць.

— Святы	Ісак, вазьмі ты залаты шост, пабі ix	i пазнабі
ix, патрусі ix i пакалаці ix, штоб ix плен павывяўсь.			нас
— Святы	Ісак, ня бі нас, ня знабі нас, ня	трусі
i ня калаці нас! A хто ету малітву будзя рання i вечара			га-
варыць, таго будзем да веку вешнага мінаць.

867. Ад хіндзі

Вас хіндзяў семдзесят сем. Прыйдзіце, я есці дам усем. Паю віном, гадую кіслым малаком, адпраўляю на векі вяком, загараджаю жалезным платом, б'ю драцяным кнутом. Б'ю, убіваю, дарогу паказваю. Няхай перастануць па сялах па людзях хадзіць. Вам па ніцых лозах хадзіць. На ніцыя лозы, на быстрыя воды, на крутыя горы. Дзе голасу не слыхаць, там вам, хіндзям, прападаць.

868. Ад ліхаманкі

Варагуша, атыйдзі ты, варагушка праклятая, ад та- кога-та чалавека,— ідзі ты, праклятая, ніізжанымі дарогамі, крывымі згародамі, на мхі, на балота, на скрыпучыі дзірыва.

869. Ад ліхаманкі

На святой гарэ, На Сінаі, Там стаяўшы

Дванаццаць апосталаў, I кала ix шло

Дванаццаць сястрыц дзявіц. Святэй Ісіман у ix

I спрашываець:

— Куда вы ідзеця? Святэй жа ў ix

254

Спрашываець Маісей, Святэй жа ў ix Спрашываець Сіміон, Святэй у ix Спрашываець Кузьма — I спрашываець у ix Святэй Міхаіл,

I спрашываець у ix Святэй Пётр,

I спрашываець у ix Святэй Андрыян,

I спрашываець у ix Святэй Кірык,

I спрашываець у ix Усе дванаццаць Іваныў, I ўсем яны

Атвяшчалі:

— Ідзем мы

Ухрысціянску веру Біць-калаціць.

Ксмерці вараціць,

Штоб он страдаў-скарбеў, Да смерцію умір. $ Усе апостылы

На ix узсірчаліся, Узсірчаліся i сказалі:

— Еслі вы будзіця біць-калаціць I не выступіця ў раба

3 буйнэй галавы,

3 рэцівага серца,

3 чуткіх вушэй,

3 нутра з жывата — То, ісцінна, мы вам гаварым

(узялі яны дванаццаць зялезных дубін): Паб'ём мы вас Дванаццацью зялезнымі дубінамі, Загонім вас

У махі i ў ва рэкі, Гасподзь жа вас Будзіць біць краменнім I будзіць біць грамамі I паліць маланьямі,

I сашлець за вамі Гасподзь

255

3 неба на землю Ветраў i віхраў:

— Ветры i віхры,

Сыйдзіця з неба на землю!.. Ветры i віхры

Попіл ваш разнясуць I размятуць:

Ня будзіць вас на зямлі. I прашу я на помыч Усех святых: Уцішыця-сакраціця, Ізбаўця раба Ад дванаццаці сястрыц

I разных трысяніц! Прашу я на помыч Святую зару-зарніцу, Вячэрнюю Мар'ю, Нашную Дар'ю, Увутрэнную Мархву, I прашу я на помыч

Цара Давыда, цара Касцянціна I сына Саламона.

Вы ўкрацілі зямлю i ваду, Украціця рабу дванаццаць сястрыц,

Нутраных, кашчавых I ўсякіх.

Амінь.

870. Ад ліхаманкі

Прэсвятая маці Бугуродзіца, пасабі ў маім нагаворы, аб чом цібе буду прасіць, буду маліць.

Памяні, Госпадзі, отча Аксенція ў царстві нябесным, сатвары яму, Госпадзі, царства нябеснае, светлы рай. Сакруціў ён (отча Аксенці) дванаццаць сясцёр у калодцы. Сакруці ад раба дванаццаць сясцёр ліхарадак: Арыну, Польку, Кацьку, Аўдоццю, Праскоўю, Дамнеку, Ампіаду, Хоўру, Марушку, Хрузку, Яўгешку, Фяклушку.

На ваду дух пусціш.

Пумяні, Госпадзі, отча Аўксенція, у царстві нябесным, саблюдзі яму светлы рай. Отча Аксенці, цябе прашу, цябе малю: вышлі ліхарадку па чэсці з касцей, з машчэй, з жыл i з суставаў, із буйнай галавы, із ясных вачэй. Выхадзіця вы ў пуховыя

256

пярыны к гаспадам: там вам чай, кахвяі i стулля мяхкая,— a то я буду прасіць отча Аксенція: заганіць вас у маха, у гнілыі балота гнілыя калоды гладаць. Нагаварылася вада на дванаццаць зор ад дванаццаці вас ліхарадак, ата ўсіх. Арына, большыя сястра, ты ўпрашывай усіх сваіх сясцёр.

871. Ад ліхаманкі

Асінка, асінка! Вазьмі маю трасцынку, аддай маё здароўя.

872. Ад урокаў («проці зглазу»)

Царыца-вадзіца, красная дзявіца, марская крыніца, божжа памачніца, i ўгодніца Ульяніца, i румяніца, рака вялікая. Коцішся ты, вадзіца, па дням, па начам, па вячэрнім зарам, ідзеш з-пад крутых гор, з-пад красных зор, з-пад жаркага сонца, з-пад яснага месяцу, з-пад Латыра-камню, (па) тонкім жылам, марскім сілам. Падмываіш ты крутыя берагі, жоўтыя пяскі, калоды валяныя, траву шаўковую, вымываіш сыроя карэння, белая камення; абмуваіш камішкі дробныя, крамення чорныя i жалеззя марскоя цяжкоя. Ачышчаіш цароў, каралёў i ўвесь народ хрысьціянські, абмый i сцалі рабу гэту нядужную ад першага вока аднавокага, i ад карага, i ад ярага, i ад белага, i ад шэрага, ад стрэчнага, ад пупярэчнага, ад падзіўнага i пасьмешнага, ад падумнага i пагляднага, ад прыгаворнага i наброднага, ад галоснага i ад злоснага, ад завіснага i ад радаснага, ад вадзянага i сухавейнага, i скразіцельнага, i скрозьплотнага, i сьветавога, i агнявога, i гаравога, i палявога; ці схода, ці маладзіка, ці пад поўная; ад часіны, ад хвіліны, i дзённага, i ночнага, i ранняга, i вячэрняга, i паўночнага, i паўдзённага, i радзімага, i насыланага, i падымнога, i сьветавога, i калючага, i балючага, i ламучага, i гаручага; ці панскага, ці цыганскага, ці дзякоўскага, ці жыдоўскага, ці мужчынскага пад вянцом, ці жаноцкага пад чапцом, ці хлапецкага пад шапачкай, ці дзявоцкага пад завіткай, ці ўдовіна, ці ўдаўцова, ці дзядова, ці бабіна, ці бацькіна, ці маткіна, ці братава, ці сястрына, ці рабячага, ці сабачага, ці дзядзькіна, ці цёткіна, ці ад старых старыкоў, ад старых старушак, ад ведзьмінскіх i чараўніцкіх i таго біззаконнага ўдовіна наваражджэнца, які два разы маць сасець; i на чым бы яны ні былі: на піцянні ці на ядзянні, на гуляннікрасаванні ці на мяккім спачыванні.

Вадзіца-царыца, зямная i нябесная! Зара вячэрняя, зара вутраняя, сонца красная, месячык правядны, зорачкі частыя,

9. Зак. 799

257

панядзелачак сьвяты, сьвятачкі сьвятыя, празнічкі гадавыя! Станьця, гаспадухначкі, на помач, сьвятыя анёлы, на радась, памажыця мне зглаз-урокі загаварыць! I выхадзіця вы, зглазурокі, з раба гэтага нядужнага, з буйнай галавы, з жоўтага мора, з белага ліца, з ясных вачэй, з чорных бравей, з слухавых вушэй, з баявых наздрэй, з рацівага сэрца, з сільнага жывата, з чорнай печані, з белага лёгкага, з гарачай крыві,

зпальчыкаў, з сустаўчыкаў, з русых кос, з трыдзевяць касцей,

зтрыдзевяць жыл, з трыдзевяць пажылак, з ногцікаў, з локцікаў, з белых рук, з хрэбетнай касьці> з гаручых сьлёз. Ідзеця вы, зглаз-урокі, на імхі, на балоты, на топкія аржавання, на ніцыя лозы, на гнілыя калоды, на сухія лясы, на жоўтыя пяскі, на буйныя вятры, на неадчыняныя дзверы, на ніхрышчоную

зямлю, дзе сонца ня грэіць, дзе вятры ня веюць, дзе пеўні ні спяваюць i ryci ні крычаць i сабакі ня брэшуць, i птушкі ні пяюць, i зьвярро ня бегаіць, i людзі ня ходзюць. Там вам курганы — пагуляны, там на белым камні стаяць сталы цясовыя, што на тых сталах абрусы белыя, на тых белых абрусах кубкі вінныя; там стаяць ложкі цясовыя, на тых ложках пярыны пуховыя; там у шэрых барох, у цёмных лясох ёсць прыгожая сенажаць, сярод той распрыгожай сенажаці стаіць куст ракітавы, пад кустом ракітавым сядзіць паненка — пірагі пякець i вас да сябе ў госьці клічыць, i піва наварыла i мёду насыціла.

Там вам гуляння-красавання, там вам адпачывання; там вам гуляць, вінныя кубкі выпіваць, на цясовых ложках аддыхаць; там вам быць, там вам жыць, там i раскашавацца. Тут жа вам ні хадзіць, касцей ні ламаць,шчырага сэрца ні знабіць, цела ні пушыць, ні калоць, ні пароць, ні гарэць, ні балець. Чур табе!

Вазьмі ты, вецер ціхі, вятровая ліха; дзе ты гуляў; дзе ты буяў, дзе ты рабу гэту балезную сустракаў, што ты ёй даў, каб назад адабраў.

Правялікі пан дамавы! Правялікі пан, лесавы — безыменьшчык! Правялікі пан, баравы — Сьцяпан! Правялікі пан, палявы — Антон! Правялікі пан, лугавы — Хвядос! Правялікая паня маці, малання-бліскуха! Прасіця вы сваіх сыноў, дванаццаць ціхіх вятроў, які нам шкоду зрабіў, адабраць вятровая ліха.

Чурайся, ліха, адракайся ад раба гэтага i ідзі вятровая на вецір, зямноя на зямлю, вадзяноя ў ваду, агнявоя ў вагонь. Амін!

873. Ад урокаў

Царыца-вадзіца, Кацярына, Марына, абмываеш ты крутыя берагі, жоўтыя пяскі, сырое карэння, шэрае камення — абмы-

258