20. Войны на тэрыторыі Беларусі ў другой палове хvii – пачатку xviіi ст.

Пасля шэрагаў паражэнняў у самой Укр. і пераходу на бок Польшчы крымскага хана Хмяльніцкі звярнуўся за дапамогай да Расіі. У 1654г. дагавор паміж Укр. і Расіяй быў зацверджаны укр. Радай. Вясной 1654г. па-чалося наступленне маскоўскага і укр. войска ў межы ВКЛ. Войска на чале з гетманам Радзівілам было знач-на меншым па колькасці, таму не мегло аказаць сур’-ёзнае супраціўленне. Наступленне маск. І укр. войскаў было хуткім. Спачатку яны авалодалі паўдн. і усх. ча-сткамі Бел., а затым і Вільняй. Цар Аляксей Міхайла-віч абвясціў сябе князем ВКЛ. Няўдачы РП ў вайне з Маск. Дзяржавай паспрабаваў выкарыстаць шведскі кароль Карл Х Густаў. Ён разлічваў на поўны захоп Прыбалтыкі. У гэтых мэтах асн. сілы былі накіраваны ў Польшчу. Маск. Войскі адышлі. У гэты час некато-рыя магнаты ВКЛ спадзяваліся з дапамогай шведаў разграміць Маск. Дзяржаву. Швецыя і ВКЛ заключылі дагавор, згодна з якім ліквідавалася Люблінская унія і заключалася унія ВКЛ са Швецыяй. Аднак надзеі гэ-тай часткі магнатаў і шляхты ВКЛ на дапамогу шве-даў у барацьбе з Маск. Дзяржавай не спраўдзіліся. У ВКЛ сярод насельніцтва ўзнялася хваля незадаволена-сці шведскімі акупацыйнымі ўладамі, іх марадзёрст-вам і самавольствам. Паўстанне 1656г. У выніку яго шведы былі выгнаны з поўначы ВКЛ. Аднак вайна РП і Швецыі працягвалася яшчэ 4 гады і закончылася то-лькі ў 1660г. мірным дагаворам. А тым часам шляхта ВКЛ, сярод якой былі як прыхільнікі уніі са Швецыяй, так і прыхільнікі Люблінскай уніі, працягвала варо-жыя сутычкі ў межах ВКЛ. Актыўныя дзеянні Швецыі прымусілі РП і Маск. Дзяржаву падпісаць перамір’е на 3 гады. Пэўная частка простага насельніцтва Бел., якое з пачаткам вайны спадзявалася на паляпшэнне св. стан-шча, пачала выказваць незадаволенасць адмі-ністрацыйнымі дзеяннямі царскіх ваяводаў. Вайна па-між РП і Маск. Дзяржавай закончылася ў снежні 1667г. падпісаннем Андросаўскага перамір’я. Войны і паўстанні, што адбыліся на землях Бел. ў к. 16-17ст., мелі вельмі драматычныя вынікі для насельніцтва. Значная частка жыхароў бел. зямель была пераселена або збегла ці загінула ад ваенных дзеянняў, голаду і эпідэмій. Войны падарвалі с/г, спынілі развіццё гара-доў, сталі прычынай працяглага і глыбокага гаспадар-чага і грамадска-паліт. крызісу РП.

21. Сацыяльна-эканамічнае становішча Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай (другая палова хvi – xviiі ст.). Сацыяльныя канфлікты 40-х – 50-х гг. Xviiі ст.

У др. пал. XVIIст. Шляхецкая РП, у тым ліку Бел., якая ўваходзіла ў яе склад, знах. ў стане глыбокага эк. заняпаду і паліт. крызісу. З сяр. XVIIст. Гэта дзяржава ўступіла ў паласу разбуоальных войнаў і ўнутр. між-усобіц. З 68 гадоў яе гісторыі 65 гадоў прыходзяцца на ваенныя падзеі. У др. пал. XVIIст. разарэнне сялян да-сягнула такой ступені, што нават кароль РП Ян Казі-мір вымушаны быў даць абяцанне заняцца паляпшэн-нем яго стан-шча. Аднак, паколькі РП пазбегла канча-тковага разгрому, шляхта забылася пра абяцанні. Пасля “крывавага патопу”, як называлі сучаснікі па-дзеі сяр. XVIIст. большая частка гарадоў таксама пры-йшла да заняпаду. Пагромы і пажары 1648, 1655 і 1660гг. Амаль цалкам знішчылі Пінск. Непазбежныя спадарожнікі вайны – неўраджаі- выклікалі ктастра-фічныя галадоўкі. З-за голаду і блукання абяздоленна-га насельніцтва пачалася эпідэмія сыпнога тыфу, якая лютавала з 1653 па 1658г. і зноў успыхнула ў 1664г. Заключэнне Андросаўскага перамір’я паклала канец вайне. Наступныя 30 гадоў былі перыядам адносна мі-рнага развіцця. Але ўжо ў пач. XVIIІст. аднаўленне га-спадаркі было спынена Паўночнай вайной. Зноў на працягу некалькіх гадоў ваенныя дзеянні адбываліся на бел. зямлі. І без таго цяжкае стан-шча мірнага насе-льніцтва пагоршылася ў выніку засухі. З 1708 да 1711 г. розныя эпідэміі ахапілі мн. раёны. З прычыны вой-наў і эпідэмій рэзка скарацілася колькасць насельніцт-ва. Цяжкія вынікі войнаў ускладняліся захаваннем і ўмацаваннем фальварка-паншчыннай с-мы гаспадаркі, кансервацыяй найбольш застарэлых форм прыгонніц-тва, феадальнай анархіяй і міжусобіцамі. У асабліва цяжкім стан-шчы знах. с/г. Крызіс с/г адмоўна адбіўся на развіцці бел. гарадоў, рамяства, унутр. і знешн. ган-длю. З-за недахопу заказчыкаў і пакупнікоў у гарадах частка гарадскога насельніцтва вымушана была пера-сяліцца ў вёскі або займацца с/г у горадзе. Вядома, што для вядзення войнаў урад РП пазычыў буйныя грашовыя сумы ў магнатаў. Не маючы сродкаў для іх пакрыцця, ён раздаваў рэшткі дзярж. зямель. У выніку ў Бел. ўтварыліся вялізныя латыфундыі. Сканцэнтра-ваўшы ў св. руках велізарныя зямельныя ўладанні, са-вецкія і царкоўныя феадалы ператварыліся ў паўнаў-ладных гаспадароў у краіне. Развал апарату дзярж. улады і феад. анархія адмоўна адбілася на эканоміцы Бел. Пастаянная міжусобная барацьба магнацкіх гру-повак, якая даходзіда да ўзброеных сутыкненняў, пры-чыняла вялікія спусташэнні насельніцтву. Сапраўд-ным няшчасцем для вёсак і мястэчкаў з’яўл. і так зва-ныя наезды адных узброеных шляхціцаў на маёнткі іншых, якім спадарожнічалі знішчэнне сялянскіх на-дзелаў, угон жывёлы, рабаванне маёмасці і інш. Сва-вольствы, якія выраблялі магнаты і шляхта, знайшлі шырокае адлюстраванне ў шматлікіх сялянскіх скар-гах, пастановах павятовых і ваяводскіх сеймікаў, кара-леўскіх універсалах. Ні мясцовыя, ні цэнтральныя ўла-ды не маглі не толькі спыніць, але нават абмежаваць свавольствы ў краіне. Узмацненне феад. прыгнёту выклікла далейшае абвастрэнне сац. супярэчнасцей на Бел. Вышэйшай формай барацьбы сялян і гараджан былі ўзброеныя выступленні. Адным з найбольш буй-ных узброеных феад. выступленняў сялян на Бел. бы-ло Крычаўскае паўстанне 1740-44гг., якое ўзначаліў Вашчыла. Расправа над паўстанцамі была жахлівай. Барацьба не спынялася і ў наступныя гады. Так, у 1768-69гг. Антыфеад. Выступленні сялян адбываліся каля Мсціслаўля, Оршы, Віцебска, у Мазырскім паве-це і інш. Гэтыя выступленні мелі абмежаваны, стыхій-ны, разрознены і лакальны хар-р, а таму былі падаўле-ны.