13. Знешняя палітыка Вялікага княства Літоўскага (другая палова хііі – першая палова XVI ст.).

У XIV-пач.XVст. асн. пагрозу для ВКЛ уяўлялі кры-жакі, якія, распаўсюджваючы каталіцкую веру, пачалі захоп чужых тэр-рый. Імі былі стовраны ваенна-рэлі-гійныя арганізацыі – ордэн Мечаносцаў (Лівонскі ор-дэн) і Тэўтонскі ордэн. Нямецкія рыцары высадзіліся ў вусці Зах. Дзвіны і Нёмана. ВКЛ пазбаівлася выхаду да мора па рэках. У 1348г. бел.-літ. войска ўдзельніча-ла ў бітве з нямецкімі рыцарамі на р.Стрэве. Страты бел.-літ. войска былі вялікія, але бітва не прынесла пе-рамогі рыцарам. Упартая барацьба з рыцарамі працяг-валася. Пасля заваявання Кіеўскай Русі мангола-тата-ры ўсталявалі там св. ўладу і кіравалі праз выдачу мя-сцовым князям грамат-ярлыкоў на права збору даніны для перадачы яе хану. Паступова ўсё большае значэн-не і сілу набірала Маскоўскае княства. Вялікі князь Літоўскі Альгерд не жадаў узмацнення маскоўскіх князёў і неаднаразова хадзіў вайной на Маскву, аднак узяць яе ён не змог і вымушаны быў заключыць у 1372г. мір. Альгерд шмат ваяваў супраць татар. У 1362г. ён разбіў трох татарскіх ханаў каля Сініх Вод. За час яго праўлення тэр-рыя дзяржавы павялічылася ўдвая. Пасля смерці Альгерда князем ВКЛ стаў яго сын Ягайла. У 1385г. Ягайла заключыў Крэўскую ўнію з Польшчай і стаў каралём Польскім і вялікім князем ВКЛ, прыняў каталіцтва. Прапольская паліты-ка выклікала незадаволенасць у знаці ВКЛ. Стрыечны брат Ягайлы Вітаўт пачаў барацьбу за незалежнасць ВКЛ. Ягайла вымушаны быў перадаць уладу ў княстве Вітаўту, аднак тым не менш практычна на працягу яго кіравання ВКЛ захоўвала намінальную залежнасць ад Ягайлы, які пачаў рыхтаваць паходы на Залатую Арду і ўсталяваў добрыя адносіны з сапернікам ханам Тах-тамышам. У 1399г. армія Вітаўта пацярпела паражэн-не ў бітве з татарамі на р.Ворксле. З невялікай дружы-най Вітаўт ледзь выратаваўся ад татар. Паражэнне Ві-таўта перашкодзіла яму заваяваць Вялікі Ноўгарад. Былі ўсталяваны мірныя адносіны з Маскоўскім кня-ствам. У пач. XVст. Пагроза ВКЛ з боку крыжакоў уз-расла, калі на польскіх землях пасяліліся крыжакі-тэў-тонцы. Над ВКЛ і Польскім княствам навісла грозная небяспека. Рашэнне аб вайне з крыжакамі было пры-нята ў 1408г. на нарадзе Ягайлы і Вітаўта ў Навагруд-ку. Яны дамовіліся сабраць усе магчымыя сілы і пера-магчы тэўтонцаў. Пачалася падрыхтоўка да вайны. У саюзным войску налічвалася каля 40тыс. воінаў. У крыжакоў было больш за 30тыс., але яны мелі лепшае ўзбраенне. Раніцай 15 ліпеня 1410г. каля в.Грунвальд (Польшча) паміж аб’яднанымі саюзнымі сіламі польс-ка-літ.-бел. войска і Тэўтонскім ордэнам пачалася ад-на з буйнейшых бітваў сярэднявечча. Бітва пачалася з атакі конніцы Вітаўта. Крыжакі наўмысна адступалі, пакуль не дайшлі да скрытых ад вачэй бамбардаў-гар-мат, што стралялі каменнымі ядрамі. Аднак гэта не спыніла конніку Вітаўта. Тады ў барацьбу ўступіла крыжацкая конніца, і частка войскаў Вітаўта пачла ад-ступаць.У цэнтры бітвы апынуліся Самленскія палкі пад камандаваннем Лінгвена. Адзін з палкоў цалкам загінуў, два з іх злучыліся затым з харугвамі польска-га войска, якое перайшло ў рашучае наступленне. Во-йскі саюзнікаў акружылі рыцараў і нанеслі паражэнне. Армія Тэўтонскага ордэна перастала існаваць. Пера-мога над крыжакамі значна павысіла аўтарытэт ВКЛ і Польскага каралеўства сярод іншых краін. Значна ажывіўся іх гандль, больш паспяхова сталі развівацца гаспадарка і к-ра.