24. Культура беларускіх зямель у складзе Рэчы Паспалітай (другая палова хvi – xviiі ст.). Уплыў ідэй Асветніцтва на яе развіццё.

Гіст. умовы развіцця к-ры Бел. значна ўскладніліся ў сяр. XVIІ-XVІIIст. Шматлікімі войнамі. З сяр. XVІIIст у РП пачаліся змены ў школьнай адукацыі. Ствараец-ца Адукацыйная камісія, якая праводзіць вялікую ра-боту па распаўсюджванню асветы і пісьменнасці. Гэта было першае ў Еёропе Міністэрства адукацыі. За 20 гадоў дзейнасці камісіі было адкрыта 20 школ. Яны з’яўл. сяр. ступенню навучання. Пасля паспяховага за-канчэння гэтых школ давалася магчымасць паступлен-ня ў дзве ВНУ – Кракаўскі і Віленскі універсітэты. У пач. 80-х гг. XVІIIст. на той частцы Бел. якая застава-лася ў РП, намаганнямі Адукацыйнай камісіі працава-ла 200 пачатковых школ, у якіх займалася 2500 чал-к. У др. пал. XVІIIст. значную ролю ў распаўсюджванні навуковых ведаў адыгрывала мед. школа ў Гродне. Ідэі асветніцтва прапагандуюць у св. творах Казімір Нарбут, Саламон Майман, Ігнат Быхоўскі і інш. У бел. грамадстве расце цікавасць да гісторыі мінулага. Ура-джэнец Піншчыны Адам Нарушэвіч стварае “Гісто-рыю польскага народа”. Вялікі ўплыў на дзячаў бел. к-ры аказвалі ідэі фр. Асветнікаў Вальтэра, Дзідро, Ман-тэск’е, Русо. Распаўсюджваюцца творы рус., польскіх асветнікаў: Радзішчава, Сташыца, Калантая. Працяг-ваюцца традыцыі кнігадрукавання. У 1776г. выйшла ў свет першая газета - “Газета гродзенска” (на польскай мове). Расце колькасць кніжнікаў. Шмат кніг мелі ў св. саёнтках Радзівілы, Сапегі, Храптовічы. Кнігавы-давецтвам зпняўся ўраджэнец Мсціслаўшчыны Ілля Капіевіч. Вядомым вучоным др. пал.XVIІ-XVІIIст быў Казімір Семяновіч – аўтар кнігі “Вялікае мастацтва артылерыі”. Ён адным з першых стварыў праект шматступенчатай ракеты і лічыцца папярэднікам ства-ральніка тэорыі палётаў у касмічную прастору К.Цы-ялкоўскага. Марцін Пачобут-Адляніцкі – вучоны-пры-родазнаўца, які вывучаў планету Меркурый, адкрыў невядомае сузор’е, рэктар Гал. школы ВКЛ. Адным з найбольш значных дзячаў бел. і рус. к-ры стаў уражэ-нец Полацка, паэт, вучоны, мысліцель і асветнік Сімя-он Полацкі. Ён лічыцца першым у Расіі пісьменнікам. Быў выхавацелем царскіх дзяцей, заснаваў друкарню ў Крамлі і Славяна-грэка-лацінскую акадэмію. Шыро-кую вядомасць атрымалі атэістычныя погляды Казімі-ра Лышчынскага. Пакінуўшы ордэн іезуітаў, ён напі-саў трактат “Аб неіснаванні Бога”. У 1689г. Лышчын-скі быў спалены на кастры. У XVІIIст. магнацкія ма-ёнткі становяцца цэнтрамі культурнага жыцця. Па пра-ектах лепшых еўрапейскіх архітэктараў. (Глаўбі-ца, Сака, Спампані) узводзяцца і перабудоўваюцца магнацкія палаца-паркавыя ансамблі ў Ружанах, Дзя-рэчыне, Слоніме, Шорсах, Гродне. Пакоі палацаў уп-рыгожваюць габелены, партрэты прадстаўнікоў маг-нацкіх родаў. Бел майстры здабылі сабе славу не толь-кі на Радзіме. Іх ведалі і ў Маскоўскай дзяржаве. Так, яны прынялі ўдзел у будаўніцтве Каломенскага пала-ца. Імі былі выкананы ўсе разьбярныя работы. Бел. іканапісцы стварылі шэраг іканастасаў у Маскве. Самай чароўнай з’явай у бел. к-ры др. пал. XVІIIст. стаў прыгонны тэатр. Найбольш вядомы ў Бел. былі прыгонныя тэатры Радзівілаў у Нясвіжы і Слуцку, Га-родзенскі тэатр Тызенгаўзаў, Слонімскі – Агінскага, Ружанскі – Сапегаў, Свіслачскі – Тышкевічаў. Шыро-кую еўрапейскую славу меў Слонімскі тэатр Агінс-кага. Многія выхаванцы прыгонных тэатраў потым ус-лаўлялі сцэны Варшавы, Пецырбурга. Цераз стагоддзі дайшлі да нас прозвішчы таленавітых прыгонных ак-цёраў, музыкантаў, танцоўшчыкаў – Ценціловіч, Бжа-зінскай, Дарэўскай, Чаклінскай, Мацея з Карэліч.