36. Дынастычная барацьба 70-90-х гг. XIV ст.: прычыны і вынікі.

Дынастычная барацьба за вярхоўную ўладу ў ВКЛ пасля смерці Альгерда – 1377 – 1392. Пасля яе ўдзельныя князі адчувалі сябе сапраўднымі манархамі ў сваіх землях. Сувязь з цэнтрам практычна адсутнічала, гаспадарылі і рабілі палітычны выбар яны самастойна. Небяспечнай сепаратысцкай дэцэнтралізуючай сілай былі абласныя правадыры на ўскраінах дзяржавы. Пасля смерці другой жонкі вялікага князя Альгерда княгіні Ульяны (княжыла ў Віцебску па спадчыннаму праву), адзін з яе сыноў, Свідрыгайла Альгердавіч, самавольна заняў віцебскі княжацкі пасад. Набірала моц адасобленасць і непадначаленасць ўдзельных князёў → актуальная задача -- навядзенне парадку ў абласных княствах.

37. Крэўская унія, яе прычыны і вынікі. “Рускае пытанне” і барацьба феадальных.

1382 г. – бескаралеўе ў Польшчы. У Польшчы каранавалі Ядзвігу, якой было толькі 13 гадоў. Пошукі ёй жаніха. Жаніх каралевы Ядзвігі – Вільгельм Габсбург. Другі жаніх – вялікі Князь Ягайла, які быў язычнікам. 1385 г. – Крэўская унія. Унія – аб’яднанне дзвюх дязржаў пад кіраўніцтвам аднаго правіцеля. Ягайла і іншыя князі даў абяцанне “на вечныя часы далучыць свае землі, літоўскія і рускія да Кароны Польскай” (такі запіс быццам быў у акце ўніі, але арыгінал дамовы не захаваўся). Затым Ягайла каранаваўся на караля Польшчы (1386 – 1434). Каталіцкае імя Уладзіслава ІІ.

На беларускіх землях пачалі будавацца касцёлы і ўзводзіцца каталіцкія манастыры (прывілеі для баяр, прыняўшых каталіцтва – права на спадчыннае землеўладанне; каталіцкай царкве – з’явілася першая каталіцкая – Віленская – епархія-біскупства). Ягайла імкнуўся зрабіць каталіцкую царкву адзінай у дзяржаве Пасля Крэўскай уніі ў ВКЛ з’явіліся каталікі - літоўцы, каталікі – беларусы і палякі побач з праваслаўнымі беларусамі, украінцамі і рускімі. Актыўная падтрымка каталіцкай шляхты (дваранства). Роля якога значна ўзрасла. Расло і запрыгоньванне сялян. Саюз двух дзяржаў значна павялічыў іх абароназдольнасць, садзейнічаў росту культурных і іншых сувязей

38. Вітаўт, яго ўнутраная і знешняя палітыка.

У 1392 г. – Востраўскае пагадненне паміж Ягайлам і Вітаўтам аб уладзе ў княстве.

Улада перайшла да Вітаўта. Вітаўт (1392 – 1430), які меў падтрымку буйных баяр і дробных князёў. На працягу 1393 – 1395 Вітаўт ліквідаваў буйныя ўдзельныя княжанні ў Полацку, Віцебску, Смаленску, Ноўгарадзе Северскім, Кіеве, на Валыні і Падоллі. Некаторыя былыя мясцовыя валадары надзяляліся іншымі княствамі. Кіеўскі князь Уладзімір Альгердавіч атрымаў Капыль. Іншыя – у турму (калі аказвалі супраціўленне) – князь Ноўгарада Северскага Дзмітрый Карыбут, падольскі князь Фёдар Карыятовіч. Вітаў прызначаў ва ўдзелы сваіх намеснікаў (служылыя людзі і свята выконвалі волю гаспадара). Віцебск – Фёдар Вёсна, Кіеў – Іван Гальшанскі. Традыцыя “старыну не рухаці, новін не вводіті” (Віцень) – захаванне за абласцямі пэўнай аўтаноміі і самабытнасці. Выдаваў абласныя прывілеі. Увядзенне намесніцтваў: 1) скіравала абласныя ўскраіны ВКЛ да больш цеснай сувязі з цэнтрам. 2) умацавала вярхоўную ўладу. Спрыяла ўнутранаму адзінству і цэласнасці дзяржавы. 1413 г. – Гарадзельскі прывілей – праваслаўная знаць ставілася ў дыскрымінацыйнае становішча:

§3 – толькі “католікі Рымскае царкве падуладчныя” валодаюць і карыстацца эканамічнымі і палітычнымі прывілеямі і падараваннямі пануючаму класу з боку вярхоўнай улады;

§6 – пацверджана забарона на шлюбы паміж католікамі і праваслаўнымі;

§9 – на “дастоінства, месцы і пасады” прызначаюцца “толькі каталіцкай веры прыхільнікі і падуладныя святой Рымскай царкве. … усе пастаянныя ўрады земскія … надаюцца толькі спавядальнікам хрысціянскай каталіцкай веры і да савета нашага (вялікакняжацкай рады) дапускаюцца і ў ім прысутнічаюць, калі абмяркоўваюцца пытанні дзяржаўнага дабрабыту, таму што часта розніца ў веравызнаннях прыводзіць да розніцы ў пазіцыях і аказваюцца цераз гэта вядомымі такія рашэнні, якія неабходна ў тайне захоўваць”.

§ 11 – 12 пазбаўлялі праваслаўных феадалаў права выбрання вялікага князя літоўскага, якім карысталіся “паны і шляхціцы зямлі літоўскай, прыхільнікі хрысціянскай рэлігіі, рымскай царкве падуладныя, не схізматыкі ці іншыя паганыя” . Пры Вітаўце княства дасягнула найбольшай магутнасці і памераў. Пасля Грунвальдскай бітвы да княства была далучана Жамойція. Вітаўт даў згоду каранавацца. Прыняць карону з рук германскага імператара. Аднак памёр у Троках ва ўзросце 80 гадоў. Існуе меркаванне, што карону па дарозе перахапілі палякі, якія абабралі імператарскіх паслоў.