1. Старажытнае грамадства на тэрыторыі Беларусі 100-40 тыс. Гг. Да н.Э. – V ст. Н.Э.

Перш пранікненне чал. на тэр. Бел. адбылося ў сяр. палеаліце 100-40 тыс. гг. таму. Яно супала з рэзкім пахаладаннем клімату. У гэты час Еўропу засялялі людзі даволі прыміт. тыпу – неандэртальцы. Аднак яны ўжо маглі вырабляць з крэмню прылады працы, валодалі членападзельнай мовай, карысталіся агнём, будавалі сховы-жытлы.Былі агрэісіўныя (не развіта лобная частка). Менавіта неандэр. рабілі спробы асвоіць абшары на узбярэжжах Дняпра, Сажа і Прыпяці. Верагоднымі стаянкамі неандэр. на тэр. Бел. былі землі каля вёсак Свяцілавічы, Абідавічы, Падлужжа. Тут знойдзены адзінкавыя прыл.працы.На падставе гэт.прыл.працы робяць выснову аб чал-ве на Бел у гэтыя часы, але іх мог занесці таксама і ледавік. Асн. заняткамі неандэр. былі паляванне загоннага тыпу і збір-ва. Жыў абшчынай 20-25 чал. Аб’ём мозга-1500 см³. Сяр.узрост-25 год, максімум-40 (4-5 чал.са 100). Калі гэта усё гіпотэза, то толькі у позднім палеаліце чал.з’яв.на тэр.Бел. Сведчанні сталага засялення тэр. Бел. адносяцца да пер. 35-10 тыс. гг.таму, калі тут з'явіліся людзі сучаснага тыпу – краманьёнцы. Да гэтага часу адносяцца рэшткі доўгачасовых стаянак, што захаваліся у Юравічах (26 тыс.г.т.н.Адкрыта Поппелем) Калінкавіцкага і каля Бердыжа (23 тыс.г.т.н.Адкрыта Палікарповічам) Чачэрскага раёнаў. Асн. заняткам краман. было загоннае паляванне. З костак мамантаў, жэрдак і скур яны будавалі жыллё з агнішчамі пасярэдзіне, выраблялі разнаст. прыл. працы (драўл. дзіды, наканечнікі, скрабкі,нажы, праколкі). Краман., відавочна, былі арганізав. у родавыя абшчыны (25-30 чал.), што аб'ядноўвалі ў асн. кроўных родзічаў. Важнае знач. у жыцці рода мела жанчына-маці, пра што сведчаць знаходкі жан. статуэтак. Каля 20-18 тыс. гг. назад ледавік дасягнуў раёнаў сённяшніх Гродна, Мінска, Оршы. На Бел. усталяваліся неспрыяльныя клімат. умовы, таму край зноў цалкам абязлюдзеў. Праз некалькі тыс. год пачалося імклівае пацяпленне, лёд пачаў адступаць. Каля 13-12 тыс. гг. таму чалавек робіць трэцюю спробу засяліць тэр. Бел. З гэтага часу чал.засяліў тэр.Бел.і ўжо не пакідаў яе. Мезаліт: (9-5 т.г.таму) з'яўл. першай зброі, вырабленай чалав. – гэта лук і стрэлы. З удасканаленнем зброі змяняецца і тып палявання – высочванне і аблава. Чал. пач. вырабляць састаўныя прылады працы (мікраліты). У эпоху мезаліту чалавек, акрамя паляв. (ужо выкарыстоўваў сабаку), займаўся рыбалоўствам (сеткі) і збір-вам. Панаваў прысвойваючы тып гаспадарання. 5-3 тыс. гг. таму на Бел. пач-ца заключны этап кам. веку – неаліт. Вынаходніцтва керамікі. Чал-к практыкуе выхаванне маладняку. Асн. заняткі заставаліся тымі ж. Хар-ная рыса эпохі – здабыча крэменю шахтавым спосабам. Крэмнездабыв. шахты на Бел. вядомы каля пас. Краснасельскі Ваўкавыскага р-на. Здабытая сыравіна апрацоўвалася ў размешч. побач майстэрнях. З яе выраб. мноства дасканалых сякер. У к.неалітычн.эпохі з усходу на тэр. Бел. прыходзяць фіна-угры, якія ўжо былі знаёмы з асн. формамі зем-ва і жывёлаг-лі - пачатак вытворчай гаспадарке, але т.пачатак. Сяр. 3-1 тыс. гг. да н.э. – бронзавы век на тэр. Бел. Цэнтры старажыт. металургіі знаходз. далёка, таму медных і бронз. вырабаў у край трапляла мала і цаніліся яны вельмі высока. гэта былі пераважна ўпрыгаж., сустракаліся таксама накан. дзідаў, сякеры, шылы і інш. У бронз. веку шырока распаўс. умельства шліфаваць камень і высвідроўваць адтуліны для рукаятак. Свідравальны станок стаў другім пасля лука механізмам, які вынайшаў чалавек. адной з хар-х адзнак бронз. веку на Бел. стала распаўсюджв. пласкадоннага глінянага посуду. У бр.веку адбываецца канчатковая замена прысвойваюч.гасп-кі на вытворчу., пры захаванні палявання, збір-ва, рыбалоўства. Устаўлёўв.на Бел індаерапейцы - балты. Яны каланізуюць тэр. Бел. і пачынаюць змешвацца з мясц. нас-вам. У выніку ўтвар-ся шэраг к-р шнуравой керамікі. Больш распаўс. сталі прадзенне і ткацтва. У 8-7 ст. да н.э. у гіст. страж. грамадства Бел. наступіла новая эпоха – жалезны век. Ён пачаўся са здабычы жалеза з балотнай і лугавой руды. Гэта сыравіна была шырока распаўсюдж., а яе перапрацоўка ў невял. печах-домніцах не ўяўляла складанасці, таму жалеза хутка і амаль цалкам выцесніла камень.Плавілі руду у домніцах, плаўленая руда -крыца. Медзь жа і бронзу пачалі выкарыст. амаль выкл-на для ўпрыгажэнняў. Разнаст. і эфект-ныя прылады працы (у прыват., рала – знаходкі каля в. Капланавічы), метал. зброя, развітыя жывёлагад. і падсечна-ворыўнае земляр-ва паскорылі гаспадар. і грамад. развіццё. З'яўл. маёмасная няроўнасць паміж родамі і нават асобнымі сем'ямі. Лішак прадуктаў ідзе на абмен, які быў пераважна натуральным. Сярод носьбітаў к-р жал. веку вучоныя шукаюць карані сучасных народаў. Мілаградцаў і зарубінцаў (паўднёвы ўсход Бел.) адносяць то да стараж. балтаў, то да славян. Менш спрэчак пра штрыхавікоў і днепра-дзвінцаў (цэнтр. і паўночна-заходняя Бел.) – іх хутчэй за ўсё пераважна засялялі балты. Пачатак бел. сярэднявечча супаў са славянізацыяй большай часткі нашага края, чым закладвалася аснова для фармірав. тут старабелар-га этнасу.