33.Дзеясловы 1 спражэння.

Да 2-га спраж-ня адносяцца дзеясловы,якія маюць канчаткі: адз.л.: 1 ас. –у(ю), 2 ас. –іш(ыш), 3 ас. –іць(ыць); мн.л.: 1 ас. –ім(ым), 2 ас. –іце(ыць), 3 ас. –аць(яць). Калі ж у асабовых формах націск паае не на канчатак, а на аснову, тып спражэння вызначаецца па незначальнай форме дзеяслова: да 2 спр. адносяцца дзеясловы на –іць, -ыць (насіць, вучыць), за выключэннем аднаскладовых тыпу біць, шыць, крыць, а таксама дзеясловы гнаць, цярпець, вярцець, ненавідзець, залежаць. -ець- (-эць),калі –е-(-э) не захоў-ца ў 1-й асобе адз.ліку цяп.часу:глядзець(гляджу),ляцець,цярпець,сядзець,гарэць (выключ-не –дзеяс-ў хацець ,які адн-ца да 1 спраж-ня) Да 2 спраж-ня таксама аднос-ца дзеяс-вы гнаць,належаць, спаць, стаяць,баяцца. Дзеясловы 2 спраж-ня лёгка вызначаюцца,калі ў асабовых формах націск падае на канчатак:вядзеш,вядзе,вядуць;гнеш,гне ,гнуць. Калі ж у асабовых формах націск не на канчатку,то могуць сустрэцца цяжкасці ў вызначэнні спражэння.Дакладнае вызначэнне яго неабходна ,каб правільна ўтварыць формы дзеепрыметнікаў і дзеепрыслоўяў , а таксама правільна пісаць дзеяслоў.Вызначыць тып спраж-ня ў дзеясловах з ненаціскнымі канчаткамі ў асабовых формах дапамагае інфінітыў.

34.Дзеясловы 2 спражэння.

Да 2-га спраж-ня адносяцца дзеясловы,якія маюць канчаткі: адз.л.: 1 ас. –у(ю), 2 ас. –іш(ыш), 3 ас. –іць(ыць); мн.л.: 1 ас. –ім(ым), 2 ас. –іце(ыць), 3 ас. –аць(яць). Калі ж у асабовых формах націск паае не на канчатак, а на аснову, тып спражэння вызначаецца па незначальнай форме дзеяслова: да 2 спр. адносяцца дзеясловы на –іць, -ыць (насіць, вучыць), за выключэннем аднаскладовых тыпу біць, шыць, крыць, а таксама дзеясловы гнаць, цярпець, вярцець, ненавідзець, залежаць. -ець- (-эць),калі –е-(-э) не захоў-ца ў 1-й асобе адз.ліку цяп.часу:глядзець(гляджу),ляцець,цярпець,сядзець,гарэць (выключ-не –дзеяс-ў хацець ,які адн-ца да 1 спраж-ня) Да 2 спраж-ня таксама аднос-ца дзеяс-вы гнаць,належаць, спаць, стаяць,баяцца. Дзеясловы 2 спраж-ня лёгка вызначаюцца,калі ў асабовых формах націск падае на канчатак:вядзеш,вядзе,вядуць;гнеш,гне ,гнуць. Калі ж у асабовых формах націск не на канчатку,то могуць сустрэцца цяжкасці ў вызначэнні спражэння.Дакладнае вызначэнне яго неабходна ,каб правільна ўтварыць формы дзеепрыметнікаў і дзеепрыслоўяў , а таксама правільна пісаць дзеяслоў.Вызначыць тып спраж-ня ў дзеясловах з ненаціскнымі канчаткамі ў асабовых формах дапамагае інфінітыў.

35.Рознаспрагальныя дзеясловы.

Рознаспрагальнымілічацца дзеясловы, якія маюць канчаткі розных тыпаў спражэння. У беларускай мове гэта дзеясловыбегчы, есці, даць. Яны спрагаюцца наступным чынам: адз.л.: 1 ас. бягу, ем, дам, 2 ас. бяжыш, ясі, дасі, 3 ас. бяжыць, есць, дасць; мн.л.: 1 ас. бяжым, ядзім/ямо, дадзім/дамо, 2 ас. бежыце, ясце, дасце, 3 ас. бягуць, ядуць, дадуць.

36.Дзеепрыметнік як атрыбутыўная форма дзеяслова.

Дзеепрыметнік– гэта атрыбутыўная форма дзеяслова, што абазначае дзеянне як прымету, або уласцівасць прадмета (асобы), пры гэтым прымета або уласцівасць праяўляецца ў часе. Дзеепрым. Спалучае ў сабе граматычныя прыметы дзеяслова і прыметніка. Як і дзеяслоў, дзеепрыметнік бывае цяперашняга і прошлага часу (квітнеючы сад, расквітнелая яблыня), незалежнага і залежнага стану (завялая кветка, прачытаная кніга), незакончанага і закончанага трывання (вышываны, вышыты). Дзеепрыметнікі, як і дзеясловы, кіруюць назоўнікамі: напісаць алоўкам – напісаны алоўкам. Да дзеепрыметнікаў могуць прымыкаць прыслоўі: уважліва прачытаць – уважліва прачытаны. Як і прыметнікі, дзеепрыметнікі прымаюць форму роду, ліку і склону назоўніка, дапасоўваючыся да яго: прачытаная кніга, прачытаны раман, прачытаныя кнігі, у прачытанай кнізе, у прачытаным рамане, з прачытанымі кнігамі. Дзеепрым. Могуць мець кароткую форму: лугі скошаны, кнігі прачытаны. Поўныя дзеепрым. Могуць выконваць ролю азначэння, а таксама выказніка яго іменнай часткі. Кароткія заўсёды з’яўляюцца выказнікамі.