1. Тақырып бойынша ақпарат жинаңыз.

2. Жиналған мәліметтерді сұрыптаңыз.

3. Сұрыпталған мәліметтерге жоспар құрастырыңыз.

4.Тұсаукесер жасаңыз

4-тақырып.

Лексика: Отбасы. Неке. Баспана. Бала тәрбиесі.

Грамматика: Етіс категориясы.

Сабақтың мақсаты: Лексика-грамматикалық тақырыптарды пайдалана отырып, өз ойларын анық жеткізе білуге, сауатты жазуға дағдыландыру, сөздік қорын молайту,лингвистикалық құзыреттілігін қалыптастыру.

Етіс

Етіс – іс-қимылдың орындалуында орындаушының қатысы қандай екенін білдіреді. Етістер төрт түрге бөлінеді: өздік, ырықсыз, өзгелік, ортақ.

Өздік етіс – негізгі етістіктен -ын,-ін,-н жұрнақтары арқылы жасалып, қимыл субъектінің өзіне жұмсалатынын білдіретін етістің түрі.

Ырықсыз етіс – негізгі етістіктен -ыл, іл, -л; -ын, -ін, -н жұрнақтары арқылы жасалып, қимылдың жасаушысы белгісіз, қимыл өзінен өзі жасалғандай болып көрінуін білдіретін етістің түрі.

Өзгелік етіс – негізгі етістіктен -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз; -тыр, -тір, -дыр, -дір; -т жұрнақтары арқылы жасалып, қимылдың бөгде адам арқылы жасалуын білдіретін етістің түрі.

Ортақ етіс – негізгі етістіктен -ыс, іс, -с жұрнақтары арқылы жасалып, қимылдың бірнеше субъектіге ортақ екенін білдіретін етістің түрі.

Түрі	Жұрнақтары	Мысалдары
Өздік (возвратный)	-ын, -ін, -н	Омар жуынды. Омар киінді.
Ырықсыз (страдательный)	-ын, -ін, -н (если в корне есть л, ла, ле) -ыл, іл, -л (в др. случаях)	Шешім қабылданды. Тапсырма орындалды. Сабақ аяқталды
Өзгелік (понудительный)	-ғыз, -гіз, -қыз, -кіз -тыр, -тір, -дыр, -дір, - т	Ол терезені Аянға жуғызды. Ол терезені Аянға жудырды.
Ортақ (взаимный)	-ыс, іс, -с	Ол Әсемге терезе жуысты. Ол інісіне есеп шығарысты.

1-тапсырма. Берілген етістіктерді өздік етіс тұлғасына қойыңыз.

1. Алмас бүгін ерте (жуу). 2. Арай сабақтан (сұрау). 3. Әсел жарты сағат бойы (тарау). 4. Анар асықпай (ойлау). 5. Балалар тез арада (кию). 6. Аспирант ұзақ (ізде).

2-тапсырма. Берілген етістіктерді ырықсыз етіс тұлғасына қойыңыз.

1. Университетте жаңа би үйірмесі (құру). 2. Тиісті шаралар тез (қолдану). 3. Нью-Йорк тұрғындары шылым шегуге қарсы (көтеру). 4. Жеңілдіктер (хабарлау). 5. Бір күнде 20 диплом жұмысы (тыңдау). 6. Емтихан күндері (белгілеу).

3-тапсырма. Берілген етістіктерді өзгелік етіс тұлғасына қойыңыз.

1. Әкем терезені маған (ашу). 2. Біз мерекені мектепте (өту).

3. Оркестр өнерімен дүние жүзін (таңғалу). 4. Ол баланы (ойнау).

5. Мен сапарды әрі қарай (жалғасу). 6. Бала анасына айтқанын (істеу).

4-тапсырма. Берілген етістіктерді ортақ етіс тұлғасына қойыңыз.

1. Айдос анасына дастархан (дайындау). 2. Анар маған киім (таңдау). 3. Ағасы ақшасын інісімен (бөлу). 4. Олар көп жылдан соң (көру). 5. Самат досымен (сөйлеу). 6. Ол қыздарға заттарын (әкелу).

5-тапсырма. Төмендегі етістердің түрлерін анықтап, олармен сөйлем құраңыз: сөйле, ойнат, бөліс, тазартылды, көрін, әкеліс, келтір, алынды, сұран, арала, шешілді, қойғыз, келіс, ойлан, жазысты, алғыздырт, ән салғыз.

6-тапсырма. Көшіріп жазыңыз. Етістерді тауып, олардың жұрнақтарының астын сызыңыз.

І. Бұл жасқа келгенше жақсы өткіздік пе, жаман өткіздік пе, әйтеуір бірталай өмірімізді өткіздік: алыстық, жұлыстық, айтыстық, тартыстық – әурешілікті көре-көре келдік. Енді жер ортасы жасқа келдік: қажыдық, жалықтық; қылып жүрген ісіміздің бәрінің баянсызын, байлаусызын көрдік, бәрі қорлық екенін білдік. Ал енді қалған өмірімізді қайтіп, не қылып өткіземіз? Соны таба алмай өзім де қайранмын.

ІІ. Мұны жаздым ойланып, ойда барды толғанып..

ІІІ. Ағашқа қонып қаранып,

Қанатын, жүнін таранып,

Болмақшы еді мәз-мейрам.

ІV. Ісіндің, кебіндің,

Сонда да не пайда?

Түрі жат егіздің,

Сен қайда, ол қайда? (Абай)

7-тапсырма. Қазақ тіліне аударыңыз.

Мама попросила дочь вытереть пыль. Мы попросили ребенка спеть песню. Они заставили Санию выпить лекарство. Быстро умойся и садись за уроки. Концерт закончился поздно. Берегитесь огня. Он спрятался в лесу. Помоги ему отнести эти вещи в кабинет. Поделись своей идеей.

Мәтінді оқып, мазмұнын талдаңыздар.