- •Каўрыга п.А., 2004
- •Прадмова
- •Раздзел 1 уводзіны
- •Прадмет вывучэння метэаралогіі і кліматалогіі
- •1.1. Атмасфера
- •1.2. Надвор’е
- •1.3. Кліматалогія
- •1.4. Кліматаўтварэнне
- •1.5. Народнагаспадарчае значэнне метэаралогіі і кліматалогіі
- •1.6. Задачы метэаралогіі і кліматалогіі
- •Кліматычныя рэсурсы
- •1.8. Сувязь метэаралогіі з іншымі навукамі Дыферэнцыяцыя дысцыпліны
- •1.9. Асноўныя этапы гісторыі метэаралогіі і кліматалогіі
- •1.9.1. Даследаванні метэаралогіі і кліматалогіі ў Расіі і ссср
- •Даследаванні метэаралогіі і кліматалогіі на Беларусі
- •Метады даследаванняў у метэаралогіі і кліматалогіі
- •1.11. Арганізацыя метэаралагічных назіранняў Служба надвор’я
- •Класіфікацыя гідраметэаралагічных станцый
- •Метэаралагічныя элементы і вымяральныя велічыні
- •1.11.1. Метэаралагічныя назіранні ў Рэспубліцы Беларусь
- •Тыпы метэаралагічных станцый Рэспублікі Беларусь (паводле даных Белгідрамета)
- •1.11.2. Міжнароднае супрацоўніцтва ў галіне метэаралогіі
- •Раздзел 2 будова атмасферы і хімічны склад паветра
- •2.1. Будова атмасферы
- •2.2. Хімічны склад паветра
- •Хімічны склад сухога паветра каля зямной паверхні, %
- •Змяненні ўтрымання со2 ў атмасферы
- •Раздзел 3 фізічныя ўласцівасці паветра
- •3.1. Ціск паветра
- •3.2. Тэмпература паветра
- •3.3. Шчыльнасць паветра. Ураўненне стану газаў
- •3.4. Змяненне атмасфернага ціску з вышынёю
- •Змяненне ціску паветра з вышынёю
- •3.5. Асноўнае ўраўненне статыкі атмасферы
- •3.6. Бараметрычная формула
- •3.7. Барычная ступень
- •Барычная ступень (м/гПа) у залежнасці ад ціску і тэмпературы
- •3.8. Адыябатычныя працэсы ў атмасферы
- •Вільгацеадыябатычны градыент пры розных тэмпературах і ціску
- •3.9. Патэнцыяльная тэмпература
- •3.10. Вертыкальнае размеркаванне тэмпературы Тэрмічная стратыфікацыя атмасферы
- •3.11. Змяненні патэнцыяльнай тэмпературы ў залежнасці ад яе вертыкальнага градыента (стратыфікацыі)
- •3.12. Стратыфікацыя і вертыкальная раўнавага насычанага паветра
- •Спектр сонечных электрамагнітных хваляў (паводле б.А. Семенчанка, 2002)
- •4.2. Энергетычная і прыродная асветленасць
- •4.3. Сонечная пастаянная
- •4.4. Прамая сонечная радыяцыя
- •4.5. Паглынанне сонечнай радыяцыі ў атмасферы
- •4.6. Рассеянне сонечнай радыяцыі
- •4.7. Закон аслаблення сонечнай радыяцыі ў атмасферы
- •Табліца 4.2 Залежнасць масы атмасферы ад вышыні Сонца (табліца Бемпарада)
- •Такім чынам, пры праходжанні сонечнымі промнямі m мас колькасць прамой радыяцыі каля паверхні Зямлі складзе
- •4.9. Сумарная радыяцыя
- •4.10. Адбітая і паглынутая сонечная радыяцыя
- •Табліца 4.3 Інтэгральнае альбеда (%) розных тыпаў падсцілаючай паверхні
- •Табліца 4.4 Спектральнае альбеда (%) розных тыпаў падсцілаючай паверхні
- •4.12. Доўгахвалевая радыяцыя зямной паверхні і атмасферы
- •4.13. Цяплічны (парніковы) эфект атмасферы
- •4.14. Радыяцыйны баланс зямной паверхні
- •Табліца 4.5 Залежнасць радыяцыйнага балансу ад вышыні Сонца і альбеда ў яснае надвор’е
- •4.15. Радыяцыйны баланс планеты Зямля
- •4.16. Размеркаванне сонечнай радыяцыі на верхняй мяжы атмасферы
- •Табліца 4.6 Вышыня сонца (º) ў дні летняга і зімовага сонцастаяння і дні раўнадзенстваў на асноўных геаграфічных шыротах
- •Табліца 4.7 Паступленне сонечнай радыяцыі (кВт/м2) ў дні раўнадзенстваў і сонцастаянняў (паводле с.П. Хромава, 2001)
- •4.17. Геаграфічнае размеркаванне сумарнай радыяцыі
- •4.18. Геаграфічнае размеркаванне радыяцыйнага баланса
- •Табліца 4.8 Радыяцыйны баланс у межах прыродных зон (мДж/м2 у год)
- •Табліца 4.9
- •4.19. Цеплавы баланс зямной паверхні
- •Раздзел 5 цеплавы рэжым атмасферы і падсцілаючай паверхні
- •5.1. Віды цеплаабмену атмасферы з навакольным асяроддзем
- •5.2. Цеплавы баланс сістэмы Зямля – атмасфера
- •Баланс сонечнай радыяцыі ў атмасферы і на зямной паверхні
- •Цеплавы баланс зямной паверхні і атмасферы
- •Цеплавы баланс атмасферы
- •5.3. Адрозненні ў цеплавым рэжыме глебы і вадаёмаў
- •5.4. Распаўсюджванне цяпла на глыбіню глебы
- •Характарыстыка тэмпературы паветра
- •5.6. Гадавая амплітуда тэмпературы паветра і кантынентальнасць клімату
- •5.7. Тыпы гадавога ходу тэмпературы паветра
- •Сярэднямесячныя тэмпературы паветра
- •5.8. Зменлівасць сярэдніх месячных і гадавых тэмператур
- •Сярэдняя месячная і гадавая тэмпература паветра (оС) і крайнія яе значэнні ў асобныя гады (мс Горкі Магілёўскай вобласці, 1881-1997)
- •5.9. Інверсіі тэмпературы
- •5.10. Геаграфічнае размеркаванне тэмпературы прыземнага слоя атмасферы
- •5.11. Тэмпература шыротных кругоў
- •Сярэднія шыротныя тэмпературы (паводле с.П. Хромава)
- •Сярэдняя тэмпература паветра (оС)
- •Раздзел 6 водны рэжым атмасферы
- •6.1. Выпарэнне і насычэнне вадзяной пары
- •6.2. Уласцівасці пругкасці насычэння
- •Змяненні пругкасці насычэння (е) у залежнасці ад тэмпературы (t)
- •Пругкасць насычэння для лёду Ел і вады Ев пры аднолькавай тэмпературы t °с
- •6.3. Закон выпарэння
- •6.4. Выпаральнасць
- •6.5. Геаграфічнае размеркаванне выпарэння і выпаральнасці
- •6.6. Характарыстыкі вільготнасці паветра
- •6.7. Сутачны і гадавы ход парцыяльнага ціску вадзяной пары
- •6.8. Сутачны і гадавы ход адноснай вільготнасці
- •6.9. Геаграфічнае размеркаванне парцыяльнага ціску вадзяной пары і адноснай вільготнасці
- •6.10. Кандэнсацыя вадзяной пары ў атмасферы
- •6.11. Ядры кандэнсацыі
- •6.12. Воблакі
- •6.13. Мікрафізічны склад (структура) воблакаў
- •6.14. Міжнародная класіфікацыя воблакаў
- •6.15. Генетычная класіфікацыя воблакаў
- •6.16. Геаграфічнае размеркаванне воблачнасці
- •6.18. Туманы--утварэнне і геаграфічнае размеркаванне
- •6.18. Атмасферныя ападкі
- •6.19. Гідраметэаралагічная ацэнка ўвільгатнення тэрыторыі
- •6.20. Водны баланс Зямлі
- •Водны баланс сусветнага акіяну, мацерыкоў і зямнога шара (Мировой водный баланс и водные ресурсы Земли, 1974)
- •6.21. Снегавое покрыва
- •Размеркаванне снегавога покрыва на Браслаўскім узвышшы
- •Характарыстыка снегавога покрыва ў разнастайных умовах Браслаўскага ўзвышша
1.11.1. Метэаралагічныя назіранні ў Рэспубліцы Беларусь
Да цяперашняга часу на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь створана даволі шчыльная і разгалінаваная сетка метэаралагічных назіранняў (табл. 1.3), якая ўваходзіць у ССН і падпарадкоўваецца Сусветнай метэаралагічнай арганізацыі. Адміністратыўнае і гаспадарчае кіраўніцтва гідраметэаралагічнымі назіраннямі здзяйсняе Дэпартамент па гідраметэаралогіі Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя. Асноўнымі задачамі дэпартамента з’яўляюцца:
-
Арганізацыя гідраметэаралагічных назіранняў за станам атмасферы, вады, сельскагаспадарчых культур, складам і ўзроўнем забруджвання атмасфернага паветра, глебы і водаў, за радыяцыйнымі абставінамі.
-
Збор, аналіз, апрацоўка і распаўсюджванне вынікаў гэтых назіранняў.
-
Складанне і забеспячэнне народнагаспадарчых прадпрыемстваў і ўстаноў разнастайнымі прагнозамі надвор’я, гідраметэаралагічных умоў на рэках, азёрах, вадасховішчах, стану сельскагаспадарчых культур, ўзроўню забруджвання атмасферы, глебы і водаў, радыяцыйных умоў.
-
Складанне і выданне навукова-прыкладных даведнікаў аб кліматычных, агракліматычных і водных рэсурсах, гідраметэаралагічным рэжыме, узроўні забруджвання навакольнага асяроддзя.
-
Вядзенне фонду даных: збор, улік, захаванне і выдача матэрыялаў гідраметэаралагічных назіранняў зацікаўленым установам і асобам.
Табліца 1.3
Тыпы метэаралагічных станцый Рэспублікі Беларусь (паводле даных Белгідрамета)
|
Станцыя |
Вышыня над узроўнем мора, м |
Тып станцыі |
Скарочанае абазначэнне |
Разрад |
|
Акцябр |
141 |
Метэаралагічная |
МС |
ІІ |
|
Ашмяны |
211 |
Метэаралагічная |
МС |
ІІ |
|
Баранавічы |
192 |
Метэаралагічная |
МС |
ІІ |
|
Беразіно |
170 |
Метэаралагічная |
МС |
ІІ |
|
Бабруйск |
156 |
Авіяцыйная |
АМСГ |
IV |
|
Барысаў |
188 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Брагін |
114 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Брэст |
141 |
Цэнтр гідраметэаралогіі |
ЦГМ |
I |
|
Васілевічы |
139 |
Аграметэаралагічная |
АС |
I |
|
Верхнедзвінск |
132 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Вілейка |
182 |
Гідралагічная |
ГС |
II |
|
Віцебск |
166 |
Цэнтр гідраметэаралогіі |
ЦГМ |
I |
|
Ваўкавыск |
180 |
Аграметэаралагічная |
АС |
II |
|
Валожын |
229 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Высокае |
163 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Ганцавічы |
157 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Гомель |
125 |
Цэнтр гідраметэаралогіі |
ЦГМ |
I |
|
Горкі |
200 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Гродна |
117 |
Авіяцыйная |
АМСГ |
II |
|
Докшыцы |
193 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Драгічын |
148 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Езярышча |
172 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Жыткавічы |
135 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Жлобін |
140 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Івацэвічы |
153 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Клічаў |
154 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Касцюковічы |
168 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Лельчыцы |
141 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Лепель |
173 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Ліда |
154 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Лынтупы |
208 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Любань |
157 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Мар’іна Горка |
175 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Мінск |
207 |
Гідраметэацэнтр |
ГМЦ |
II |
|
Магілёў |
192 |
Авіяцыйная |
АМСГ |
II |
|
Мазыр |
162 |
Авіяцыйная |
АМСГ |
IV |
|
Навагрудак |
283 |
Аграметэаралагічная |
АС |
II |
|
Орша |
186 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Прыпяцкая |
146 |
Гідралагічная |
ГС |
II |
|
Палеская |
141 |
Балотная |
БС |
I |
|
Полацк |
132 |
Гідралагічная |
ГС |
II |
|
Пружаны |
159 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Радашковічы |
198 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Сянно |
173 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Слаўгарад |
171 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Слуцк |
159 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Стоўбцы |
172 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Талочын |
208 |
Метэаралагічная |
МС |
III |
|
Чачэрск |
153 |
Метэаралагічная |
МС |
II |
|
Шаркаўшчына |
130 |
Аграметэаралагічная |
АС |
II |
|
Шчучын |
177 |
Метэаралагічная |
МС |
III |