Есепке алу
Әмбебапты құралдармен өлшегенде қателіктерді қарапайым таралу заңына жақын заңмен таратады. Сондықтан да өлшеудің дәлдіктерін бағалау үшін – өлшеу құралдарының шектік қателіктерінің метрологиялық сипаттамасын қолданады lim. Яғни, ықтималдықпен , тең, осы құралдың қателігі барлық шкала шектігінде lim аздау болуы керек екенін бекітуге болады.
Сонымен, шегінен шығатын қателіктер, өрескел қателерге жатып және де өлшеу нәтижелерінен шығарылып тасталуы керек.
Сондықтан да, бірақ рет әмбебапты құралдармен өлшегенде, өлшеу нәтижелерін келесідей етп жазады:
DDнlim ..
мұнда Dн – нақты мөлшер
lim – құралдың шектік қателіктері.
Қателік аз болған сайын, нәтиже анығырақ әрі өлшенетін ізделіп отырған мөлшерлерге жататын шектік аралығы кіші болады.
Өлшеу дәлдігін арттыру үшін, егер де өлшеу құралдарын аз қателіктермен қолдануға болмайтын болса, онда сол бір объектіге бірнеше рет өлшеу жүргізеді. Ойөрім ықтималдығы көрсеткендей, қателіктер рет азаяды, мұнда N –өлшеу саны.
Мұндай өлшеу сериялары нәтижелерін келесі түрде жазады:
..
Егер де бір мөлшерді жанама әдіспен анықтағанда, бірнеше құралдарды немесе бірнеше өлшеулерді қолдану қажет болса, онда іздеп отырған мөлшерді табу, дәлдік бағаларын шығару үшін алынған қателіктер нәтижесін қосып қорытындылау керек.
Әрқашан болатын қателіктерді егер олар тұрақты болса алгебралық өз таңбаларымен қосып қорытындылайды. Егер олар тұрақсыз болса, онда ең жоғарғы таңба мәнімен қосып қорытындылайды. Кездейсоқ қателіктерді, кездейсоқ тәуелсіз оқиғалардың геометриялық қосу заңымен қосып қорытындылайды.
Қосынды қателіктер, әрқашан және кездейсоқ қателіктер барында келесідей
..
мұнда i сист. – әрқашан болатын қателіктердің алгебралық қосындысы
lim1, limә, ..., lim n – шектік кездейсоқ қателіктер.
Квадратты қосындының таңбасы әрқашан болатын қателіктер таңбасымен бірдей болуы керек.
Солай болғанда шектік қателіктердің ең жоғарғы қосынды мәндерін анықтауға болады.
V тарауға түсініктеме және бақылау сұрақтары
-
1. Өлшеу
измерение
. Бақылау
контроль
. Өлшемдер
меры
. Әмбебапты өлшеу құралдары
универсальные средства измерения
. Арнайы белгіленген өлшеу құралдары
средства измерения специального назначения
6. Өлшейтін қондырғылар
измерительная установка
7. Өлшейтін жүйелер
измерительная система
. Көрсету ауқымы
диапазон показаний
. Өлшеу ауқымы
диапазон измерений
1.Шкалалар аралық ұзындығы
длина деления шкалы
11. Бастапқы дәлдік
точность отсчета
1. Сезімталдық баспалдағы
прочность чувствительности
1. Беріліс қатынасы
передаточное отношение
1. Аспап көрсетуінің қателігі
погрешность показания прибора
1. Өлшеу қателіктері
погрешность измерения
16. Салыстырмалы өлшеу әдісі ө.ә
относительный метод измерений м.и
17. Тікелей ө.ә.
прямым м.и.
1. Жанама ө.ә.
косвенным м.и.
1. Түйісумен ө.ә.
контактным м.и.
. Түйіспеген ө.ә.
бесконтактным м.и.
1. Жекелей ө.ә.
дифференцированный м.и.
. Кешенді ө.ә.
комплексный м.и.
Өлшеудің адамзат өміріне алатын орны?
. Машина құрылысында техникалық өлшеулерге қойылатын негізгі талаптар?
. Мемлекеттік жүйесі бойынша өлшеу құралдары неше жүйеге бөлінеді?
. Өлшеу құралдарын тексеру дегенді қалай түсінесіз?
. Өлшеу құралдары қолдану сипаттамалары бойынша неше топқа бөлінеді?
6. Әмбебапты өлшеу құралдарына жататындары қайсысы?
7. Арнайы белгіленген өлшеу құралдарына жататындары?
. Өлшеу құралдарының негізгі метрологиялық көрсеткіштеріне жататындары?
. Өлшеудің әдістеріне жататындары?
1. Мөлшерлерді өлшегенде қателіктерді есепке қалай алады?