Құралдары және әдістері

Шпонкалы біріктірмелер бөлшектер мөлшерлерін дифференциалап бақылау үшін, әмбебапты өлшеу құралдарын қолданға болады, бірақта бұлардың бәрі көп уақыт шығынын талап етеді. Сондықтан да авотрактор және ауылшаруашылық машина құрылысын шпонкалы іріктірмелі бөлшектерді шектік калибрлер көмегімен бақылайды.

Төлкенің және білік ойығының енін пластиналармен тексереді, өтетін және өтпейтін қабырғаларымен .. сурет, а.

Төлкелер беттерінің цилиндрлі қабырғаларынан ойық түбіне дейінгі мөлшерді Dn+t_ cатылы дөңесті пробкамен тексереді .. сурет, б. Біліктің ойық тереңдігін t_ cақиналы калибрлермен тексереді, өтетін және өтпейтін сатылы өзегі бар .. сурет, в. Ойықтың орналасу тепетеңдігін жазықтық өсімен салыстыруын төлкеде шпонкалы пробкамен тексереді . сурет, г, ал білікті бастырма өзекті призмамен тексереді . сурет, д.

.-сурет. Шпонкалы біріктірмелер бөлшектерін

бақылауға арналған калибрлер

Машиналарды жөндегенде әмбебапты өлшеу құралдарын, сондайақ және калибрлерді қолданады.

Шпонкалы біріктірмелердің көптеген мөлшерлерінен созылмалы деформация әсерінен тек қана шпонка ойық ені және шпонканың өзі өзгереді. Сондықтан да ақаулағанда дефектации әмбебапты өлшеу құралдарын қолдануға болады, ал шпонкалар ойықтарын қайта қалпына келтіргенде при восстановлении шектік калибрлерді қолданған дұрыс.

.. Жырашық біріктірмелердің өзара

Ауыстырымдылығы

Жырашық біріктірмелер, шпонкалыға қарағанда жасау технологиясының күрделгіне қарамайақ кеңінен қолдау тауып жатыр. Бұл келесідей ерекшелігімен түсіндіріледі: орналастырылған бөлшектер бағытының және дәлдендіруінің жақсы болуынан күшсалмақтардың тіс биіктігі бойынша біркелкі таралуы кернеулердің шоғырлануының аз болуынан, бірдей сыртқы шекті мөлшерде, үлкен айналым моменттерін беруге болатыны.

Конструктивтік ерекшелігі, жұмыс жағдайы және атқаратын міндетіне байланысты, жырашық біріктірмелердің үш түрін қолданады, тістер қырымен бірбірінен айырмашылықта болатын: тікбүйірлі, жырашық эвольвентті қыр бұрышымен  және үшбұрыштысы.

Жырашық біріктірмелердің ішінде кеңінен тарағаны тікбүйірлі қырымен және жұп тіс сандарымен. Бұндай біріктірмелердің негізгі параметрлері .-суретте көрсетілген. МЕСТ  СТ СЭВ  және СТ СЭВ  тікбүйірлі жырашық біріктірмелер мөлшерінің үш серия мөлшерлерін белгілейдіі: жеңіл, орташа, ауыр, жеңіл сериясын. Ең жеңіл биіктік және тіс санына ие, қозғалмайтын әрі жеңіл салмақталған біріктірмелерде қолданады. Орташасын, орташа күшсалмақ түскенде қолданады. Ең ауыр серияда ең жоғарғы биіктіктегі және тіс санында, бұл біріктірмелер ауыр жұмыс жағдайына арналған.

Жырашық біріктірлмелер қозғалмалы болуы мүмкін, қашан төлке білік бойымен жылжығанда қораптар берілісі тісті дөңгелектері, қосқыш, ажыратқыш муфталар және қозғалмайтындар, қашан төлке жұмыс жағдайында білік бойымен жылжымағанда.

Технологиялық және пайдалану талаптарына байланысты төлкені және білікті дәлдендіру мынадай үш әдістердің бірімен орындалады қол жеткізеді: сыртқы диаметр бойынша D, ішкі диаметрмен d және қабырға бүйірімен b .-сурет.

.- сурет. Тік бүйірлі жырашық біріктірмелердің

негізгі мөлшерлері

.. сурет. Жырашық біріктірмелерді дәлдендіру әдістері:

а  сыртқы диаметрі бойынша б  ішкі диаметрі бойынша в  бүйір қырымен.

Сыртқы диаметрмен дәлдендіру D, қашан төлке термикалық өңделмегенде, материалының қаттылығы қашан өңдеуді керіпсозумен протягиванием рұқсат етіп ұсынғанда, ол төлкенің ойдым диаметрі дәл мөлшерін алдырады. Білікті бұндай жағдайда сыртқы диаметрі бойынша ажарлайды. Бұл тәсіл ең қарапайым, үнемді автотрактор және ауыл шаруашылық машина құрлысында кеңінен қолданады.

Ішкі диаметрмен дәлдендіру dтиімді болып есептеледі, қашан төлке жоғарғы қаттылықта болғанда және дәл мөлшерді тек dдиаметрі үшін, ішкі ажарлауды шлифовка қолданып алуға болатын болғанда. Білікті бұндайда ажарлау станогінде өңдейді, қайсысы біліктің дәл ішкі диаметрін алуға ықпал етеді. Бұл әдіс өте жоғары дәл дәлдендіруді қамтамасыз етеді, бірақ ажарлаумен жасалған бөлшектер құны әжептәуір ұлғаяды.

Тістердің бүйір қабырғаларымен дәлдендіру b, біліктің де төлкенің де дәл дәлдендіруін қамтамасыз етпейді, бірақ тістер арасындағы күштердің біркелкі таралуын береді. Бұл әдісті қолдануды үлкен айналым моменттерін бергенде ұсынады немесе ауыспалы таңбалы күшсалмақтылықта, қашан тіс беттері бүйірі мен ойымдар арасына ең төменгі саңылау керек болғанда мысалы, тракторлар және автомобильдердің кардан біліктерінің сырғанамалы жырашық біріктірмелерін дәлденгенде.

Қажет болған жағдайда, шлицаның бүйір беттерімен және диаметрлердің біреуімен бір мезгілде дәлдендіруді қолдануға болады. Бірақ жырашық біріктірменің дәлдігін жоғарылату, жасау құнын ұлғайтумен байланысты болған соң, техникалық және экономикалық дәлелденуі керек.

Стандартпен ұсынылған біліктің және тесіктің дәлдік шегі шеттерінен келесідей ұнамды дәлдік шегі шеттері бөлінген:

біліктерге  g js f. js. k. e f h d f

төлкелерге  Н. F D F.

Стандартпен қарастырылған төлкелер және біліктердің сондайақ үйлестірілген дәлдік шегі шеттері ұсынылған, қондырулар құрастыратын, олардың ішінен дәлдендіру әдісіне байланысты ұнамдылары бөлінген:

ішкі диаметр бойынша дәлдендіру  дәлдендіретін d диаметрі қондырулары:

ені бойынша b қондырулар:

сыртқы диаметрі бойынша дәлдендіру 

дәлдендіретін D диаметрі қондырулары:

ені бойынша қондырулар:

тістердің бүйір қабырғалары бойынша дәлдендіру  ені бойынша b қондырулар:

Стандартпен дәлдендірілмейтін диаметрлерге де дәлдік шегі шеттері белгіленген: D  бойынша дәлдендірілгенде немесе b  төлкелер дәлдік шегі шеттері d  бойынша  Н, біліктің диаметрі d  d_  кіші болмауы керек. d  бойынша немесе b  төлкелер дәлдік шегі шеттері  D бойынша  Н, біліктікі  D  бойынша  а.

Мынаны есте ұстау қажет, барлық ұсынылған қондыруларды, тіпті дәлдендіретін элементтерге де кепілдендірілген саңылау қамтамасызданды-рылады. Бұл формалардың және жырашық тістер мен ойпаңдар беттер орналасуының қателіктерінің орнын толтыру үшін қажет.

Тік бүйірлі жырашық біріктірмелерді белгілеуде біліктер және төлкелер: беттерді дәлдендіретін әріптерден тұрулары керек тістер саны, нақтылы мөлшерлері d, D және b  білік пен төлке біріктірмесінде дәлдік шегі шеттерін белгілеу немесе диаметрлер қондыруы, онымен қоса bмөлшері, сәйкестірілген мөлшер орналасуынан кейін. Белгілеуде дәлдендірілмеген диаметрлер дәлдік шегін көрсетпеуге болады.

Жырашық біріктірмелерді белгілеудің мысалдары:



мұнда dдәлдендіретін диаметр z  тістер саны d  ішкі диаметр D6  сыртқы диаметр b6  тістің ені

осы біріктірмедегі төлкенің шартты белгіленуі 

dH.6H16D

осы біріктірмедегі біліктің шартты белгіленуі 

df.6a11x6hg

2. D бойынша дәлдендіру

3. b бойынша дәлдендіру

Жырашық біріктірме эвольвентті қырымен түзу бүйірліге қарағанда бірқатар артықшылыққа ие: біліктің диаметрі бірдей болғанның өзінде, ең үлкен айналым моментін беру қабілеттігі, біріктірілетін бөлшектердің ең жақсы дәлдендірілуі және күшсалмақ ыңғайына қарай өз бетімен орнығу қабілеттігі.

Бірақ, бұл біріктірмелерді жасау технологиясы ерекшеліктері экономикалық жағын дәлелдеп үлкен сериялы және көпшілік өндірісте қолданылады.

Жырашы эвольвентті бұрыш қыры  нақтылы мөлшерлі біріктірмелердің, М_і және М_а өлшенетін шама әрі нақтылы мөлшерлері және жалпы норма W ұзындығы .. сурет МЕСТ  СТ СЭВ , СТ СЭВ , СТ СЭВ , СТ СЭВ  белгіленген. Осы стандарттармен негізгі түпкі контур белгіленген, тіс формасы, ойпаңы, модулі, тіс саны, әрі дәлдік шегі және қондырулары.

.- сурет. Эвольвентті жырашық біріктірмелердің негізгі параметрлері және тік формалары:

а  бастапқы жиек исходный контур б  төлкенің және біліктің тістер формасы

Жырашық эвольвентті біріктірме бөлшектерін негізінен бүйір қабырғаларымен S және сыртқы диаметрі D дәлдендіреді, ал кейбір жағдайда ішкі диаметрмен дәлдендіруге рұқсат етіледі.

Тістердің бүйір беттерімен дәлденгенде, төлкенің ойпаң впадина ені е және біліктің тіс қалыңдығы S шектік ауытқуын шеңбердің бөлгіш доғасында, жалпы нақтылы мөлшерден бастап есептейді.

Екі дәлдік шегі түрі белгіленген: Т_еТ_s  төлкенің меншікті ойпаң ені дәлдік шегі біліктің тіс қалыңдығы, әр элементін тексергенде жеке бағаланатын Төдәлдік шегі жиынтығы, жекеменшікті ойпаң енін тіс қалыңдығы және формалар ауытқуын және ойпаңның қыр элементтерінің орналасу ауытқуын қосатын, кешенде комплекс калибрмен анықталатын.

Негізгі және шектік дәлдік шет ауытқуын белгілеу .- суретте көрсетілген.

Біріктірмелер үшін модульдері , тен  мм дейінгіге біріктірмелер элементтері дәлдік дәрежесі және төлке ойпаң ені үшін негізгі ауытқулар қатары әрі білік тіс қалыңдығы белгіленген, тістердің бүйір қырларына ұсынылған қондыруларды құрастыратын - кесте.

Білік тісінің қалыңдығы және төлкелер ойпаң ендері дәлдік шегінен басқа, стандартпен тіс тәжісі венец таралымды соғу F_ шектік мәні белгіленген, дәлдендірілген диаметрлермен салыстырмалы.

.7- сурет. Төлкенің ойдым ені шектік ауытқуын және білік тістері қалыңдығын а және біріктірмелер қондыруларын б белгілеу, эвольвентті жырашық біріктірмелерді бүйір қырымен дәлдендіру

 кесте Тістердің бүйір беттеріндегі қондырулар

Төлкелердің ойпаң енінің дәлдік шегі	Білік тісінің қалыңдығы дәлдік шегі шеттері
шеттері	r	p	7n	k	7h	h	g	7f	f	1d
Н
Н
Н

Сыртқы диаметр бойынша дәлдендірумен дәлдендіретін диаметрлер D_f және d_a әрі олардың үйлесімі - кесте келтірілген.

 -кесте. Дәлдендіретін диаметрлер дәлдік шегі шеттері

Дәлдендіретін	Дәлдік шегі шеттері
диаметр	қатар	қатар
Df	H.	Н
da	n6, js6, h6, g6 f7	n6,h6, g6, f7

қатардың дәлдік шегі шеттерін таңдағанда, қатарды бағалау керек.

Төлкелер ойпаңы еніне е  дәлдік шегі шеттерін Н немесе Н, ал біліктің тіс қалыңдық дәлдік шегі шеттеріне s  h g d c a сәйкес тағайындайды.

Дәлдендірілмейтін диаметрлер дәлдік шегі шеттерін, тістердің бүйір беттерімен дәлдендіру және сыртқы диаметрмен дәлдендіру -кестеде келтірілгендерге сәйкес келуі керек.

Эвольвентті жырашық біріктірмелерді сызбада шартты белгілеу келесідей мазмұнда болуы керек: біріктірменің нақтылы мөлшерін  D модуль  m біріктірме қондыруларын белгілеу төлке мен біліктің дәлдік шегі шеттерін, дәлдендіретін элементтер мөлшерін орналастырғаннан кейін стандартты белгілеу.

 -кесте Дәлдендірілмейтін диаметрлер дәлдігі шегі шеттері

Дәлдендіру түрлері	Дәлдендірілмейтін диаметр	Дәлдік шегі шеттері
Тістердің бүйір беттері бойынша		Ойпаң түбінің жазық формасына Н
	Df	Ойпаң түбінің шеңберленген формасына Dfmin=D
	Da	H
	da	d, һ
		Ойпаң түбінің жазық формасына һ
	df	Ойпаң түбінің шеңберленген формасына dfЕЖ=D,m
Cыртқы диаметр	Da	H
бойынша		Ойпаң түбінің жазық формасына һ
	df	Ойпаң түбінің шеңберленген формасына dfЕЖD,m

Эвольвентті жырашық біріктірмелерді белгілеу мысалдары:

1 тістердің бүйір қабырғалары бойынша дәлдендірілгенде

Н/g МЕСТ 6

 сыртқы диаметрімен дәлдендірілгенде

Н7/g6 МЕСТ 6

 ішкі диаметрмен дәлдендірілген