61.Халыкты ужымдык коргану куралдары

ужымдык коргану куралдары—жумыс истейтин еки жане одан да коп адамдарды зиянды жане (немесе) кауипти ондиристик факторлардын асеринен бир мезгилде коргауга арналган техникалык куралдар;

2. Ужымдык коргану куралдары (турлери мен колдану амалдары) Ужымдык коргану куралдары – коргану куралдары, курылымдык жане функционалды турде ондирис процессимен, ондирис куралдарымен, гимаратпен, кондыргымен, ондирис аланымен тыгыз байланысты. Багытына байланысты былай болинеди: - одирис гимараттары мен жумыс орындарынын ауе кенистигин реттейтин, зиянды факторларды окшаулау, жылу беру, желдету куралдары;

- жумыс орындары мен гимараттарды жарыктандыруды нормалайтын куралдар (жарык коздери, жарыктандыру куралдары жане т.б.);

- ионданушы саулелерден коргану куралдары (шектеуиш, герметизациялау куралдары, кауипсиздик белгилери жане т.б.); - инфракулгин саулелерден коргау куралдары (шектеуиш, герметизациялау, жылуды окшалаушы куралдар жане т.б.); - ултракулгин жане электромагниттик саулеленуден коргау куралдары (ауаны желдету мен алыстан баскаруга арналган шектеуиштер жане т.б.);

-лазерли саулеленуден коргау куралдары (шектеуиштер, кауипсиздик белгилери жане т.б.); - шу мен ультрадыбыстан коргау куралдары (шектеуиштер, дыбысты окшаулаушы куралдар жане т.б.);

- вибрациядан коргау куралдары (вибрацияокшаулаушы, вибросондируши, виброжутушы куралдар жане т.б.); - электр тогымен закымданудын сактау куралдары (шектеуиштер, дабылкаккыштар, окшаулаушы курылгылар, жерге туйыктау, зануление (нолдик денгейлеу) жане т.б.);

- жогаргы жане томенги температурадан сактау куралдары (шектеуиштер, термоокшаулаушы жабдыктар, жылыту жине салкындату);

- химиялык факторлар асеринен коргау куралдары (герметизацияга арналган жабдыктар, желдету жане ауаны тазарту, кашыктыктан баскару жане т.б.); - биологиялык факторлардан коргану куралдары (шектеуиштер, желдету, кауипсиздик белгилери жане т.б.); Ужымдык корганыс куралдары: шектеуиш, сактандыргыш, тежегиш жабдыктар, автоматты бакылау жане дабылкаккыш жабдыктар, кашыктыктан баскару, кауипсиздик белгилери болып болинеди. Шектеуиш куралдар адамнын кауипти аймакка отип кетуинен сактау ушин пайдаланылады. Сактандыргыш куралдар адамнын кауипти аймакка тусип кеткен кезиндеги жане коликтин немесе курылгылардын калыпты журисинен ауыткуы кезинде автоматты турде ошириру ушин пайдаланылады. Бакылау куралдары – булар кан кысымын, дене кызуын, статистикалык жане динамикалык жуктемелерди олшеу жине сипаттаушы куралдар.

жеке коргану куралдары — кызметкерди зиянды жане (немесе) кауипти ондиристик факторлардын асеринен коргауга арналган куралдар; арнаулы киим — кызметкерди зиянды жане кауипти ондиристик факторлардан коргауга арналган киим, аяк киим, бас киим, колгап;

62.Панахананы жане радиациядан коргау орындарын пайдалану жане оган келип-кету тартиби

Панаханалар жан-жакты кымталган, радиациялы саулелердин жолына богет бола алатын арнайы салынган баспана. Олардын комегимен адамдар типти кираган панахананын озинде узак уакыт бола алады, олардын кауипсиздиги бирнеше тоулик бойы камтамасыз етиледи. Панахананын киретин жане шыгатын жерлери болуы керек.

Панаханалар су баспайтын учаскелерде терендетилген топыракка берик материалдардан салынады. Жамылгынын томенги жагы, адеттегидей, жер бетинен биик орнатылмайды. Панахана еденинин денгейи жер асты суынын денгейинен барынша жогары болганы дурыс (кем дегенде 0,5 м).

Панахананын сыйымдылыгы отыруга (биринши денгей) жоне жатуга арналган (екинши жане ушинши денгей) орындардын санымен аныкталады. Шагын панахана дегенимиз - 300 адамга дейин, орташасы - 300-600 адамдык, улкени - 600 ден астам адамдык.

Бейбит уакытта панахана олардын корганыс ерекшеликтерин бузбай, ондиристик жане шаруашылык-турмыстык максаттарга пайдалануы мумкин.

Панахана, онда жасырынган адам ушин, кажетти санитарлык-гигиеналык жагдаймен камтамасыз етилуге тиис: ауадагы комир кышкыл газдын колеми 1%-дан (жогаргы шеги — 3%), ылгалдылык 70% (жогаргы шеги -80%), температура 29 пайыз (жогаргы шеги - 31°С) аспауга тиис. Жасырынуга арналган болме бирнеше боликке болинуге тиис, адамдарды орналастыру ушин бир жане еки ярусты орындыктар н/е панаханада жалпы орыннын 20%-ын, ал уш ярусты орналаскан кезде 30%-ын курауга тиис. Тамбур-шлюз баска киретин есиктер жабылганнан кейин панаханага адамдарды жиберу кезинде панахананын корганыстык касиеттерин камтамасыз ету керек.

Коргалган киретин жане шыгатын есиктер.

Есиктердин саны панахананын сыйымдылыгына байланысты, алайда екеуден аспауга тиис. Сыйым-дылыгы 300 адамга дейинги панаханада бир киретин есик устауга руксат етиледи, алайда екиншиси тоннель туринде апатттык шыгатын есик ретинде кызмет етуи кажет. Киретин есик жасырынатындардын негизги тобынын козгалысын ескере отырып, панахананын карсы жагына орнатылады.

Панаханага отетин барлык кирер есиктер (тамбур-шлюздери барынан баскалары) ол жер аркылы радио­активен жане улагыш заттардын, биологиялык куралдар жане орт кезинде жанатын онимдердин тусуинен кор-гайтын тамбурлармен жабдыкталуга тиис. Тамбурдын сырткы кабыргасына коргагыш кымталган есик, ишки кабыргасына кымталган есик орнатылады.

Панахананын апаттык шыгар есиги тоннель туринде жасалады, ол панахананын тобесин жапкан уйиндиден ары шыгады жоне баспалдагы бар тик шахтамен аякталады. Панаханадан тоннельге отетин есик тиисинше кабырганын ишки жене сырткы жактарына орнатылатын катты кымталган какпакпен жабдыкталады.

Жылдам тургызылатын панаханалар (ЖТП) дер кезинде салынган панаханалардын жеткиликти саны жок жагдайда согыс барысында немесе шабуыл кауипи кезинде калалар мен ондирис обьектилеринде салынады. Олар кыска мерзимди (бирнеше тоулик бойында) темир бетон жиналмалы курылысынан немесе агаш материалынан жасалынады. Мундай панахананын сыйымдылыгы (жататын орынды ескергенде) 150-200 кисилик болады.

ЖТП типти салынган панахана сиякты жасырына-тындарга арналган болмеден, сузгилик желдету кондыргылары, санитарлык топтар ушин арнайы орындары бар, апаттык су корымен, киретин жоне апаттык шыгатын есиктеримен камсыздандырылуы тиис.

Корганыс гимараттарына адамдарды орналастыру тартиби

Корганыс гимараттарына адамдарды кабылдап, орналастыруды жане ол жердеги тартипти камтамасыз етуди, панаханага кызмет корсететин топтын, жеке кураманын жумысын уйымдастыруды осы корганыс гимаратынын коменданты-командир жургизеди.

Корганыс кимаратына келген адамдардын жеке кор-ганыс куралдары (газ кагаз, респиратор, макта-мата тангышы), еки тоуликке жететин азык-тулик коры, ауыз су коры, тазалык буйымдары, ен кажетти жане заттары мен кужаттары болуга тиис. Панахананы толтыру уйымдаскан турде жедел жургизиледи. Панаханага биринши кезекте балалар мен карттар жибериледи. Олар, мумкиншилигинше, жеке болмелерге немесе арнайы болинген жерге орналасады.