63.Масштабы жане таралу жылдамдыгы бойынша техногендик сипаттагы тотенше жагдайларды жиктеу

Тотенше жагдай – белгили бир аумактагы апаттан адамдардын олими, олардын денсаулыгына тигизген асери коршаган ортага жане халык шаруашылыгы объектиси мен материалдык шыгын жане елди-мекен жагдайынын нашарлауы (КР Азаматтык корганыс Занынын табиги жане техногендик характери 1 бап).

Тотенше жагдайлардын турлери мен сипаттамалары

Тотенше жагдай дегенимиз адамдардын каза табуына акелип соккан немесе акелип согуы мумкин, олардын денсаулыгына, коршаган ортага жане шаруашлык жургизуши объектилерге нуксан келтирген немесе келтируи мумкин, халыкты едауир дарежеде материалдык шыгындарга ушыратып, тиршилик жагдайын бузган немесе бузуы мумкин авария, зилзала немесе апат салдарынан белгили бир аумакта туындаган жагдай. Тотенше жагдай пайда болу себептерине карай табиги сипаттагы жане техногендик сипаттагы тотенше жагдайларга болинеди.

Техногендик сипаттагы ТЖ - онеркасип, колик авариялары жане баска да авариялар, орт (жарылыс), кушти асер ететин улы, радиоактивти жане биологиялык жагынан кауипти заттарды тарататын (тарату каупи бар) авария, уйлер мен гимараттардын кенеттен кирауы, богендердин бузылуы, тиршиликти камтамасыз ететин электр-энергетика жане коммуникация жуйелериндеги, тазарту курылыстарындагы авария тугызган ТЖ.

Тотенше жагдай аймагы бул ТЖ туындаган белгили бир аумак. Табиги жане техногендик сипаттагы ТЖ таралу аумагына жане келтирген нуксаннын колемине карай, объектилик, жергиликти, онирлик жане жаһандык болып болинеди.

Техногендик кауип - технологиялык процесстердин бузылуы, механизмнин, кондыргынын жане гимараттын закымдалуы. Шаруашылык объектилеринде ен коп тараган авария себептери – агрегаттарды, механизмдерди пайдалану ережесин бузу. Техногенди кауиптер:

1. Коликтик(космостык, авиациялык, автомобильдик, тениз, озен, темир жол). 2. Ондиристик (радиациялык, химиялык, термикалык). 3.Спецификалык (ерекше жагдайдагы: бактериологиялык, эпидемиологиялык) 4. Алеуметтик (согыс, аштык, когамдык жане улттык тартипсиздиктер, ланкестик, маскунемдик, нашакорлык

64.Кр территориясындагы ондиристик аппаттар жане катастрофалардын болуы, жане олардын кыскаша сипаты.

Бугинде гылыми-техникалык прогрестин шапшан дамуынан ондирис, курылыс, тау-кен байлы,ын ондиру, жана химиялык заттарды ондириске енгизу сиякты ис-аркеттер жургизилип жатыр. Бундай каркынды даму экономикага асер еткенимен, экологиялык апатка акелип согуы кауипи де туындап отырады. Кей жерлерде жана техниканы жане технологияны, материалдарды пайдалану ережелери сакталмайды, кауипсиздик шаралары карастырылмайды. Мине, осы сиякты кателиктердин салдарынан апаттын болу каупи туындайды. Апаттын тагы бир себептери- улы, тез тутангыш, жарылгыш заттарды сактау,тасымалдау ережелердин сакталу-сакталмауы, олармен жумыс истеудеги кателиктерге жол берлуи жатады.Апаттын болуы, адамдардын енбек тартибин сакитамаушылыгына, жумыс истеуши адамдардын салактыгына, олардын тиисти дарежеде билимнин жетиспеушилигине, техниканы жане онын кауипсиздик сактау ережелерине жете менгермегендигине коп байланысты. Мине, осылар жумыс орнындагы апатка, жарылыстарга, ортке, кирауга, коршаган ортаны улы не радиоактивти заттарменластауга акелип соктырады.мысалы: 1971ж Минск теле-радио заводында жарылыс болып , ондирис орны кирап адам шыгынына ушыратты. 1986 ж Чернобыль атомдык станцияда ири жарылыс болып, улкен апат болганы белгили. мундай жагдай Атырау химия, мунай айыру заводтарында да болып туратындыгы ыктимал. Апаттын тагы бир оте кауиптилиги-кушти улы заттардын ауага тарап кетуи. Осындай орттенн шыккан калын тутиндеги улы заттар ауага котерили де жерге жайылып конады. Асиресе полиэтилен, полистриол турпаттас материалдардын жануы адам , жан-жануар ,кустар жане т.б. омирине оте кауипти.