87.Усик шалу жане алгашкы комек корсету.

Томенги температуранын ыкпалынан улпалардын, мушелердин закымдануы усик шалу деп аталады. Куйиктерден айырмашылыгы усик шалу артурли температурадан пайда болады. Суыктын жаракаттаушы куши температуранын томендеуинен, коршаган орта ылгалдылыгынын осуине сайкес арта туседи . Усикке шалдыккан кезде денедеги кан айналымы бузылады. Ойткени, суыктын асеринен тери катты титиркенеди де кан тамырлары жиырыла бастайды. Айналымдагы кан уйып, тамырлар бителип калады, осыдан дененин тиндери кориктене алмай, тиршилигин жоя бастайды. Улпалардын олуинин, терендигинин кендиги томенги температуранын созымдылыгы мен томенги температуранын ыкпалынын дарежесине байланысты. Алгашкы медициналык комек кезинде зардап шегушини, асиресе дененин усинген болигин жедел жылыту болып табылады. Усик шалган адамды мумкиндигинше тезирек жылы жайга апару кажет. Ен алдымен дененин усиген жерлерин жылытып, ондагы кан айналымын калпына келтиру кажет.

Дененин усиген жерлерин спиртпен шайып, таза колмен ыскылайды, кейде муны узак уакыт жасауга тура келеди. Ыскылауды дененин усиген болшегинде сезимталдык, кызару жане жылыну пайда болган кезде токтатады. Жылытуды жылы ваннанын комегимен жургизуге болады. Судын температурасын 20-30 минуттын ишинде 20-40 градуска дейин биртиндеп арттырган жон. Ваннадан кейин ыскылау жургизип, закымданган жерди суртип, таза тангышпен орап, жылы устаган дурыс.

Сыркатка жылы шай, кофе, сут, журек тамыр дарилерин (корвалол, кордиамин, кофеин) береди. Кан айналымын жаксарту шаралары, буындардын козгалысы бакыланады. Ультракулгин сауле жане т. б. физиотерапиялык емдер колданылады. Наукаска ауруды сездирмеу ушин промедол, омнопон дарилер бериледи, сиреспеге карсы егиледи.

Биринши дарежедеги усик шалган жане екинши дарежедеги усикке едауир шалдыккан сыркатарды емдеу амбулаториялык тургыдан, ягни таза тангыш кою, физиотерапия жургизу жолымен жургизиледи. Аяк-кол ушинши, тортинши дарежедеги аукымды усиккке шалдыккан кезде стационарлык ем кажет.

Усикти емдеу кезиндеги негизги миндет, ылгалды гангренанын дамуын ескерту болып табылады, ал ол пайда болган кезде ылгалды гангренанын кургак гангренага ауысуы ушин барлык шараны жасау кажет. Алгашкы комек:

- Егер дене температурасы 35 гр С-тан томен болса жедел жардем шакыртыныз.

- Ускен боликти ешкашан ыскыламаныз.

- Ускен боликти колынызбен немесе дененин баска болигимен жылытыныз.

- Дененин ускен болигин, температурасы 38-42 гр С жылы суга салыныз жане кызарып, жылыганша устаныз.

- Закымдалган боликти кургак зарарсыздандырылган дакемен ораныз. Аяк жане кол саусактары ускен кезде, олардын арасына даке койыныз.

- Пайда болган кулдиреуди ашпаныз.

- Зардап шегушини мумкиндигинше жылдам даригерге жеткизиниз

88.Зардап шегушиге жасанды дем салу аркылы комек корсету ережелери.

Реанимация, лат.сози, тирилу тусинигин билдиреди, ягни жумыс истеу кабилети бузылган не токтап калган адам организминин жумысын калпына келтируди айтады. Бул шара клиникалык олимде, тыныс алу токтаган, кан айналымы бузылган жагдайда дереу колданылады. Адам ауыр жаракаттанып, есин жогалткан кезде, клиникалык каза жагдайына тусетин болса, онда оган дереу колдан демалдырып, журегине жанама массаж жасау керек. Жасанды демалдырудын бир тури “ауыздан-ауызга” адиси кенинен тарган. Бул адисти колданганда трубка аркылы талып жаткан кисинин аузына урлеп, демалуга комектеседи. Ол ушин адамды шалкасынан жауырына жаткызып, аузын кен ашып, ишин салфеткамен тазалайды. Содан кейин бир слой салфетка /орамал/ аузына жауып, мурнын кысып турып, оз ернинди онын ернине тыгыз койып, кушпен ауа айдау керек. Айдаган ауа асеринен окпеси котерилип, онын нерв жуйелерине асер берип, мидагы демалыс орталыгын оятады. Минутына 16-18 дуркин урлегенде не тиршилик пайда болады не каза болганы байкалады. Егер аузынын томенги жагы сынган болса ауаны мурын аркылы айдайды. Бир танауына трубка кигизип, сол аркылы ауа айдап, екинши тануын жане аузын жабык устау керек.