8.Казакстан территориясында болуы ыктимал табиги сипаттагы тотенше жагдайларды атаныз жане сипаттаныз.

Казакстанда жерсилкинуден корганудын негизги шараларынын бири сейсмикалык аудандау мен жерсилкинуине тозимди курылыстар салу болып табылады. Сейсмикалык аудандарды белгилеу сейсмология гылымынын халык шаруашылыгынын кажеттерине багытталган аса манызды миндеттеринин бири. Онын максаты жерсилкинуине ушырайтын аймактарды сейсмикалык кауиптилиги жагынан артурли аудандарга болу болып табылады. Сейсмикалык кауип туралы кажетти деректер алганнан кейин гана жерсилкинуинен сактану ушин мейлинше аз шыгын жумсай отырып, ыктимал жерсилкинуинен болатын зиянды азайту шараларын колдануга болады. Казакстаннын ресми орындарда 2003 жылы бекитилген сейсмикалык аудандау картасынын сонгы турин сейсмология институтынын мамандары жасаган. Карта казакстандык жобалаушылар мен курылысшылардын кунделикти жумысында исбасшы куралга айналды. Ол куши 6 баллдан 9 баллга дейинги (12 баллдык багана бойынша) жерсилкину ыктимал аудандарды корсетеди, ягни бул карта кандай да болсын учаскенин сейсмикалык кауиптилигин балл есебимен багалауга мумкиндик береди, ал елди мекен ушин орын тандаганда, жекелеген ири курылыстар салганда, муны билудин манызы оте зор. Баллды ескермеудин ауыр салдары кушти жерсилкинуи кезинде уйлер мен курылыстардын кирауына акелип согуы мумкин. Екиншиден, ен кушти жер силкиниси болады деген аймакта закымданбайтын берик уй салынса, ол барлык алсиз зилзалага кирамай, тотеп береди.

9.Тотенше жагдайлардын жиктелу ерекшеликтери.

Турлери бойынша барлык апат еки топка болинеди: - табиги (олар табиги жане стихиялык зилзала); -жасанды (антропогендик, ягни адамдык факторлардан туындайды). Табиги: 1.Метеорологиялык (боран,дауыл, циклон, каракуйын, катты ыстык,кургакшылык аяз, найзагайдан болган орт). 2.Тектоникалык жане теллурлык (жанартаудын аткылауынан болган орт, жер силкиниси). З.Топологиялык (сел, сыргыма, кар кошкини, тастын кулауы, су басу). 4.Космостык (метоориттердин жане баска космостык денелердин кулауы, олармен соктыгыс). Жасанды: 1.Коликтик (космостык, авиациялык, автомобильдик, тониз, озен, темир жол). 2.Ондиристик (радиациялык, механикалык, химиялык, термикалык). 3Спецификалык(бактериологиялык,эпидемиялык). 4.Алеумоттик (согыс, аштык, когамдык жане улттык тартипсиздик, терроризм, маскунемдик, нашакорлык, токсикомания). Арбир апат ошак куруга алып келеди, булар ушин озиндик булдиру, закымдау ерекшелиги тан, ал арбир ошак - бул тотеншежагдай. Тотенше жагдай - апат натижесинде калыптаскан ахуал, онын басты корсеткиши булдиру процестеринин жиилиги болып табылады. Бул процестерди калыпка келтиру ушин косымша куш пен каражатты тарту жане айрыкша шешим кабылдауды талап етеди. Тотенше жагдайлардын алдын алу жане олардан коргану шаралары: гылыми зерттеулер, жагдайды кадагалау, бакылау, ТЖ пайда болуына акеп согуы мумкин аварияны, зилзала мен апатты болжау жане олардын каупи туралы хабарлау; ТЖ саласындагы билимди насихаттау, халыкты жане мамандарды окытып-уйрету, коргану шаралары жатады.

ТЖ саласындагы гылыми зерттеулердин негизги миндеттерине мониторинг адистерин азирлеу мен ТЖ-дын деректер банкин жасау, ТЖ болжау, алдын алу адистерин, бакылау шаралары мен коргану куралдарын, оларды болжау, зардаптарына бага беру, олардын алдын алу мен оларды жою жониндеги нысаналы жане гылыми-техникалык багдарламаларды азирлеу киреди. Жагдайды кадагалау, бакылау мен табиги жане техногендик сипаттагы ТЖ болжау кызмети (сейсмикалык кызмет, сел журетинин хабарлау, радиациялык кауипсиздикти бакылау жуйелери жане баскалар) арнайы уакилдик берилген мемлекеттик органдардын жанынан курылады жане ТЖ алдын алу мен оларды жоюдын мемлекеттик жуйесине енгизиледи.