- •Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі с.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
- •Пәннің оқу-әдісемелік кешені
- •«Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері» пәннің оқу-әдісемелік кешені
- •Мазмұны
- •І. Уақытша типтік оқу бағдарламасы
- •Іі. Студенттерге арналған бағдарлама
- •1. Пән туралы мәліметтер
- •Оқу уақытын бөлу
- •3. Постреквизиттер
- •4. Пәннің қысқаша сипаттамасы
- •5. Дәріс сабағының тізбегі
- •7. Практикалық сабағының тізбегі
- •9. Негізгі әдебиеттер
- •Қосымша әдебиеттер
- •10. Курстың саясаты:
- •III. Пәннің оқу-әдістемелік қамтуы
- •IV. Пәннің тапсырмасын тапсыру графигі
- •V. Глоссарий
- •VI. Дәріс конспектілері
- •«Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері» курсының мақсаты және мазмұны.
- •Маманды дайындауда курстық негізгі есептері.
- •1. Қазақстан Республикасының Азаматтық қopғaныc және төтенше жағдай саласындағы заңдарының рөлi мен маңызы
- •1.1 Қазақстан Республикасының «Табиғи және тexнoгeндiк сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» заңы
- •1.2 Қазақстан Республикасының «Авариялық -құтқару қызметi және құтқарушылардың мәртебесi туралы» заңы
- •Негiзгi ұғымдар:
- •1.3 Қазақстан Республикасының «Азаматтық қорғаныс туралы» заңы
- •Heгізгi ұғымдар:
- •1.4 Қазақстан Респу6ликасының «Өрт қаyiпсiздiгi туралы» заңы
- •Heгiзгi ұғымдар:
- •1.5 Қазақстан Республикасының «Халықтың радиациялық қаyiпсiздiгi туралы» заңы
- •Негiзгi ұғымдар:
- •1.6 «Төтенше жағдай туралы» Қазақстан Республикасының заңы
- •1.7 «Қаyiптi өндipicтiк объектiлердегi өнepкәciптiк қаyiпсiздiк туралы»Қазақстан Республикасының заңы
- •1.8 «Соғыс жағдайы туралы» Қазақстан Республикасының заңы
- •Негiзгi ұғымдар:
- •1.9 «Терроризмге қарсы күрес туралы» Қазақстан Респу6ликасының 3аңы
- •Негiзгi ұғымдар мен терминдер
- •4. Тқ қамтамасыз еткенде ұйымдастыру және теориялық негіздері.
- •Тж жөнiндегi қр орталық атқарушы органның өкiлеттiгi
- •Төтенше жағдайлар жөнiндегi ведомствоаралық мемлекеттiк комиссия
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Жоғары оқу орындарының Азаматтық корғанысын ұйымдастыру.
- •2. Шаруашылық объектiсi Азаматтық корғанысының ұйымдық құрылымы.
- •3. Ақ құрамалары, оның мақсаты мен құрылу тәртібі.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Төтенше жағдайлардың жіктелуі және пайда болу себептері.
- •Табиғаттағы тосын жағдай.
- •Адамның табиғаттағы өзiнөзi ұстауының кейбiр тәртiптерi.
- •2. Өндірістік авариялар мен апаттардың сипаттамасы.
- •3. Азаматтық қорғаныс жүйесінің құрылымы мен рөлі
- •4. Ядролық зақымдану ошақтарындағы құтқару жұмыстары.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Ядролық қарудың жарылыс ошағы.
- •2. Адамға радиацияның әсері.
- •3. Халықты радиациядан қорғау шаралары.
- •Иондаушы сәулеленудiң негiзгi сипаты.
- •4. Халықты қaтты әсер eтeтiн улы заттардан қорғау шаралары.
- •5. Халықты қәуз бен р3-дан қорғау.
- •7. Химиялық қару. Биологиялық қapy.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •Радиоактивтілік, табиғи радиоактивтілік.
- •Аумақтық радиоактивті ластануы.
- •Адамға сәуле алудың қаупі.
- •Хайуанаттардағы сәулелену ауруы.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Радионуклидтер мен ауылшаруашылық өсімдіктері азық-түлік пен судың ластануы.
- •2. Қатты әсер ететін улы заттар мен улағыш заттар негізгі түрлерінің сипаттамасы.
- •3. Қатты әсер ететін улы заттар.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Радиациялық зақымдану кезіндегі алғашқы медициналық көмек, ішінара санитарлық тазалау жүргізу тәртібі.
- •3. Улағыш заттардың жіктелісі.
- •4. Организмнің әртүрлі уз топтарымен зақымдану белгілері.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •Машықтану сабақтар
- •Радиациялық барлау приборлары.
- •2. Дозиметрлік бақылау приборлары.
- •5 Сурет. Ид-1 өлшегіш дозасының жиынтығы
- •Химиялық барлау приборлары.
- •6 Сурет. Әскери химиялық барлау приборы (әхбп)
- •Халықты радиациядан қорғау шаралары.
- •Иондаушы сәулеленудiң негiзгi сипаты.
- •Зақымдану ошағындағы радиациялық ахуалды бағалау.
- •Зақымдану ошағындағы химиялық ахуалды бағалау.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Халықты қорғаудың негізгі принциптері мен әдістері.
- •2. Халықты, қоршаған орта мен ұйымдарды төтенше жағдайлар кезіндегі қорғаудың негізгі принциптері.
- •1. Қорғаныс шараларын өз уақытында жоспарлау және өткізу;
- •2. Қорғаныс шараларын жүргізу сипаты мен көлемін анықтаудағы салыстырмалы көзкарас.
- •3. Қорғаныс әдістері мен құралдарын анықтаудағы кешенді көзқарас (инженерлік шаралар, көшіру шаралары, радиация мен химиядан қорғау шаралары, медициналық шаралар, өрттен қорғау шаралары).
- •4. Қр Қарулы Күштерімен тығыз байланыста қорғаныс шараларын жоспарлау және өткізу.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Халықты қорғаудың ұжымдық құралдары.
- •2. Қорғаныс ғимараттарын толтыру және оған келіп-кету тәртібі.
- •3. Бейбіт және соғыс уақытында қорғаныс ғимараттарын күтіп ұстау және пайдалану тәртібі.
- •4. Көшіру және қоныстандыру. Көшіру және қоныстандырудың принциптері және көшіру әдістері.
- •5. Көшіру органдары, олардың құрылымдары мен міндеттері.
- •6. Көшіру шараларын жоспарлау.
- •7. Материалдық құндылықтарды көшіру тәртібі.
- •8. Көшіру шараларын жүргізу.
- •9. Қоныстандыру мен көшіруді қамсыздандыру.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Тыныс алу органдарын қорғау құралдары.
- •Кесте 2 - Газқағардың алдыңғы бөлігін қиыстыру тәртібі
- •Балалар газқағарлары.
- •2 Сурет. Гп-4у газқағары:
- •Қосымша патрондар
- •Оқшаулағыш газқағарлар
- •Өнеркәсіптік газқағарлар.
- •Кесте 3 - Өнеркәсіптік газқағарларының жіктелісі
- •2. Тыныс алу органдарын құрайтын қарапайым құралдары.
- •3 Сурет. Р-2 респираторы:
- •4 Сурет. Шаңнан қорғайтын мата маскасы птм а
- •3. Теріні қорғау құралдары.
- •12. Сурет. Л жеңіл қорғаныс костюмі
- •13. Сурет. Оп жалпы әскери қорғағыш жиынтығы
- •4. Теріні қорғаудың қарапайым құралдары.
- •5. Жеке қорғаныстық медициналық құралдары.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Суды, азық-түлікті, жем мен су көздерін төтенше жағдайда қорғау және залалсыздандыру. Су мен азық-түлік тағамдарын үй жағдайында қорғау.
- •Су көздерін, су ұстағыш скважиналарды, құдықтарды, бұлақтарды, суғару және сумен жабдықтау су көздерін қорғау.
- •Су құбырларын қорғау.
- •Шахталық құдықтарды қорғау.
- •Бұлақтарды қорғау.
- •2. Малға арналған жемді қоймада және дала жағдайында сақтау.
- •4. Малды ветеринарлық тазалау.
- •7 Сурет. Жер сілкінісінен кейінгі құлаған жерлерді тазалау
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •Өте улы заттар таралатын апаттардың түрлері.
- •2. Нерв жүйесін зақымдайтын фосфорорганикалық уландырғыш заттар.
- •Әсері күшті улы заттар (әкуз).
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •Халықты жер сiлкiнiсi қаyпiнен және ол болған уақытта қopғay.
- •2. Сейсмика жағрафиясы, аса күштi жер сiлкiнiсi.
- •Жер сiлкiнiсiн болжау. Жер сiлкiнiсi болған жағдайда адам өмірін сақтay мен шығынды азайту шаралары.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •1. Жарақаттану және сәтсіз оқиға болғанда алғашқы дәрігерлік көмек көрсету. Жарақат кезіндегі организмнің жалпы реакциясы.
- •Талықсу.
- •Коллапс.
- •Естен тану.
- •2. Жарақаттану кезіндегі алғашқы дәрігерлік көмек көрсету. Жарақат.
- •8 Сурет. Жараға бинтпен таңғыш қою
- •9 Сурет. Қанның күре тамырдан ағуы 10 сурет. Қанның көк тамырдан ағуы
- •11 Сурет. Күре тамырдан қысатын дағдылы жерлер
- •12 Сурет. Күре тамырды саусақпен қысу
- •13 Сурет. Аяқ қол буындарын бүгу арқылы қанды тоқтату
- •16 Сурет. Қолға бұрау қойып қанды тоқтату 17 сурет. Ақолдың жабық сынығы,
- •Сүйектің сынуы, буынның шығуы, дененің сыдырылуы, тілінуі және сіңірдің созылу
- •18 Сурет. Зардап шегушіні шинамен тасымалдау кезінде басын тиянақтау
- •19 Сурет. Білек сүйегі сынған кезде шина қою
- •20 Сурет. Сан мен сирақ сынған кезде иммобилизациялау сынықтары болады
- •Күйіктер
- •22 Сурет. Саусақтың үшінің күюі 1,2 және 3,4 дәрежелер
- •Оқиға орнында алғашқы көмек көрсету тәртібі.
- •23 Сурет. Тері жамылғыларының тұтастығын бұзбай
- •1,2Дәрежелі күйік кезінде көмек көрсету Үсік шалу.
- •Күннің өтуі және ыстық тию.
- •Улы заттармен улану.
- •Электр тоғымен жарақаттану.
- •Суға бату, тұншығу және иіс тию.
- •Зардап шеккендерді тасымалдау және жараға
- •26 Сурет. Жеке таңғыш пакеті
- •27 Сурет. Кеуде клеткасы жараланғанда зақымданушыны тасымалдау
- •Кеуде клеткалары мен ішті бинтпен орау.
- •32 Сурет. Кеудеге спиральды және масақ 33 сурет. Иық буынына таңғыш қою
- •Қолға және дененің төменгі жағына таңғыш қою тәртібі.
- •Негізгі әдебиеттер.
- •Қосымша әдебиеттер.
- •VIII. Тест сұрақтары
- •«Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері» пәнінен оқу-әдістемелік кешен
- •010011, Астана қ., Жеңіс даңғылы, 62а
6. Көшіру шараларын жоспарлау.
Көшіру шараларын жоспарлау тігінен жүргізіледі: республика-облыс-қала, аудан-кәсіпорын.
Халықты бытыраңқы орналастыру мен көшіруді жоспарлауды жергілікті атқару органдарының, азаматтық қорғаныстың, азаматтық қорғаныс қызметтерінің, барлық деңгейдегі көшіру және көшіру қабылдау комиссиялары жүргізеді.
Аудандар мен қалаларда, меншіктің барлық түріндегі ауыл шаруашылық кәсіпорындарында бытыраңқы орналастырылатын және көшірілетін халықты қабылдау, орналастыру мен жабдықтау жөніндегі шаралар жоспарланады. Аудандарды көшіру-қабылдау комиссиялыры аталған органдар мен қызметтерінің қатысуымен келушілерді қабылдау орналастыру және тіршілік көзімен қамсыздандыру жоспарын әзірлейді. Бір қатар мәселелерде жоспарлау әскери басқару органдарымен ықпалдастықта жүргізіледі. Бұл күшпен қаражат бөлу, көлік коммуникациясын, сондай-ақ адамдарды орналастыру мен қажетті тірлігін қамсыздандыру үшін әскери қалашықтар мен әскерлер қалдырған мүлікті пайдалану.
Көшіру жоспарлары АҚ жоспарының дербес бөлігінде қарастырылады және экономиканы бейбіт жағдайдан соғыс жағдайына көшіру, ҚР Қарулы Күштерін орналастыру жоспарымен келіседі.
ТЖ жөніндегі жоғары тұрған органдар төмендегілерге өздерінің көшіру жоспарының көшірмесін жолдайды.
Мыналар жоспарлау үшін негізгі бастапқы мәліметтер болып табылады:
- қалалар мен қауіпсіз аймақта тұратын, жұмылдыру қағазы бар және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріне шақыруға жататын халықтың саны;
- қалаларда өз қызметін жалғастыратын объектілердің тізбесі, онда жұмыс істейтін ауысымдарды, жұмысшыларды, қызметшілерді және олар отбасы мүшелерін көрсету;
- қауіпсіз аймақта өз қызметін ауыстыратын объектілер тізбесі, онда жұмысшылар, қызметшілер және олар отбасы мүшелерін көрсету;
- студенттер, оқушылар, балалар санын, сондай-ақ оқытушылар құрамы мен қызмет көрсетуші қызметшілер саны көрсетілген жоғары және орта арнаулы оқу орындарының, кәсіптік-техникалық училищелердің, жалпы білім беретін мектептердің, мектеп-интернаттардың, бала бақшалардың және ведомстволық балалар мекемелерінің саны;
- ықтимал апатты су басу, қатты қирау аймағы, ондағы халықтың саны;
- бытыраңқы орналастырылатын және көшірілетін халықты орналастыруға тиым салынған аудандар мен пункеттер;
- бытыраңқы орналастырылатын және көшірілетін халықты орналастыру жөніндегі аудандар мен қалалардың мүмкіндіктері;
- халықты орналастыратын аудандарда қорғаныс құрылыстарының (паналар, радиацияға қарсы бассауғалар, таукен орны, жерқабаттар мен жеркепелер), сондай-ақ сумен қамтамасыз ету көздерінің болуы;
- көшіру тасымалдауға тартылатын көліктің мүмкіндігі;
- жол торабы, оның жай-күні мен босату қабілеті;
- халықты жаяу тәртіппен көшіру үшін маршруттардың болуы және іс жүзінде пайдалану мүмкіндігі;
- бытыраңқы орналастыру мен көшіру туралы халыққа хабарлауға, сондай-ақ көшіру шараларды басқаруға арналған байланыс құралдары мен жүйелер;
- халықты бытыраңқы орналастыру мен көшіруді жүргізуге әсер ететін жергілікті жағдайлар мен маусымдық климаттық ерекшіліктер.
Көшірілетін азаматтардың кезегін анықтау және оларды орналастырудың нақты жоспарын анықтау үшін көшірілетіндер үш топқа бөлінеді:
Бірінші топ:
- соғыс кезінде қалада өз жұмысын тоқтатпайтын, сондай-ақ оның тіршілікке қабілетін қамтамасыз ететін ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілері, олардың отбасы мүшелері;
Екінші топ:
- соғыс кезінде өз қызметін қауіпсіз аймаққа көшіруші ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілері, олардың отбасы мүшелері;
- министрліктер мен агенттіктердің орталық аппараттарының қызметкерлері;
- соғыс уағытында өз қызметін тоқтататын ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілері, олардың отбасы мүшелері.
Үшінші топ:
- жоғарғы оқу орындарының студенттері, орта арнаулы оқу орындарының, кәсіптік техникалық училищелердің оқушылары, профессорлар мен оқытушылар және қызмет көрсетуші қызметшілер;
- мектеп-интернаттардың оқушылары, балалар үйлері мен арнаулы балалар мекемелерінде тәрбиеленушілер, оқытушылар, тәрбиешілер мен қызмет көрсетуші құрам;
- мүгедектер мен карттар үйіндегі зейнеткерлер, қызмет көрсетуші персонал;
- жалғыз басты зейнеткерлер, жұмыссыздар коммерциялық құрылымдардың жеке кәсіпорындардың және өзге мемлекеттік емес мекемелер мен фирмалардың қызметкерлері.
Бірінші топтағы жұмысшылар мен қызметшілерді жұмысқа алып-қайту үшін олардың мекен жайы қауіпсіз аймақтағы жақын аудандарға белгіленеді. Екінші топтағы көшірілетіндер жұмыстарын құрылған базасында ұйымдастыратын объектілерге немесе қауіпсіз аймақтағы ұқсас кәсіпорындарға өте жақын орналастырылады. Олардың орналастыру нүктесін бірінші топ қызметкерлерін орналастыру аудандарынан әрірек жер таңдалады. Жұмыс істемейтін халық қала аудандарынан қашығырақ жерге әкетіледі.
Облыстың азаматтық қорғаныс жоспарының орналастыру мен көшірілуге қатысты бөлімінде мыналар көрсетіледі:
- орналастырылатын және көшірілетін жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерінің саны;
- орналастыру мен көшіру мерзімдері (басталуы және аяқталуы);
- көлікпен әкетілетін және жаяу шығырылатын жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерінің саны;
- көшіру шаралары үшін ұйымдарға берілетін көлік құралдары;
- жаяу шығатын жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерінің жүру бағыты, баратын нүктесі, демалатын орындар, аралық көшіру нүктелер;
- ұйымдастыруды жүргізу бекітілген жиналатын көшіру нүктелер олардың нөмері мен орналасқан жері, көшіру шараларды өрістету уақыты;
- жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерінің ЖКП-ке келу уақыты;
- жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерін отырғызу мен тасымалдау үшін жауапты эшеллондар, автомобиль колонналарының бастықтары және өзге де лауазымды тұлғалар;
- жаяу колонналар бастықтары;
- адамдарды көлікке отырғызуды ұйымдастыру үшін бөлінген нүктелер, аралық көшіру пунктері мен халықты қауіпсіз аймаққа апару нүктелері;
- жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерін қауіпсіз аймаққа алып баруды ұйымдастыру;
- халықты түсіру отырғызу нүктесінен орналасатын жерге және сол үшін бөлінген көлікке алып бару тәртібі;
- жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерін қоныстандыру есептемесі: әрбір бөлімге, цехқа, учаскеге бөлінген көшемен үй, әр үйдің тұрғын алаңы, тұратындар саны және қанша адамнан орналастыратындығы;
- қауіпсіз аймаққа орналастырылатын және көшірілетін халықты қамтамасыз ету жөніндегі бассауғалауларды дайындау тәртібі мен мерзімдері, жекеше қорғану құралдарымен қамтамасыз ету және басқа шаралар;
- басқару мен байланысты ұйымдастыру, цех, бөлім, өндіріс учаскелері немесе тораптар бастықтарын, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметшілер және отбасы мүшелерін көшіру мен қоныстандырудың басталу мерзімі туралы құлақтандыру.