Практикум по высшей математике_часть 2
.pdf23) |
∫sin4 |
x |
dx ; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
25) |
∫sin3 x dx ; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
27) |
∫cos7 x dx ; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
29) |
∫sin6 x dx ; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31) |
∫cossin |
4 xx dx ; |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
33) |
∫tg3 3xdx ; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
35) |
∫ctg3 xdx ; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
37) |
∫ |
|
dx |
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|||||||||
1 +sin |
2 x |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
39) |
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
1 |
+ tgx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
41) |
∫ |
|
|
dx |
; |
|
|||||||||||||||
|
sin6 xcos2 x |
||||||||||||||||||||
43) |
∫ |
|
dx |
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
cos6 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
45) |
∫ |
|
|
|
sin xdx |
; |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
1 +sin x |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
47) |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
; |
|
||||||
|
|
|
|
|
3 |
|
x |
|
|
|
x |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
sin |
|
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
||||||||
49) |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|||||||
|
(sin x + cos x)2 |
||||||||||||||||||||
51) |
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
||||
5 |
−3cos x |
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
6.9. Найти интегралы: |
|||||||||||||||||||||
1) ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
; |
|
||||
x( x + 5 x2 |
) |
|
|||||||||||||||||||
3) |
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
4 |
x |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
x + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 + 3 |
x |
5) ∫(6 x + 2 3 x + x ) x dx ;
24) |
∫sin5 x dx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
26) |
∫cos3 xdx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
28) |
∫(1 + 2cos x)3 dx ; |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
cos3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
30) |
∫sin2 x dx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
cos3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
32) |
∫sin4 x dx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
34) |
∫ctg4 2xdx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
36) |
∫ |
dx |
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
1 + cos |
2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
38) |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|||||||
3sin2 x +5cos2 x |
|||||||||||||||||||||||||||||
40) |
∫ |
cos3 xdx |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
42) |
∫ |
dx |
; |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
sin2 xcos2 x |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
44) |
∫ |
|
dx |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
sin4 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
46) |
∫ |
ctg3 |
x |
+ ctg |
4 x |
dx ; |
|||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
48) |
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
||||||||
|
|
sin x + cos x |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
50) |
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
5 |
+ 4sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
52) |
∫ |
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
. |
|
|
||||||||||||||||
sin2 x + tg2 x |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
2) ∫ |
|
x + 3 x2 + |
6 |
x |
|
dx ; |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x(1 + 3 x ) |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
4) |
∫ |
|
|
|
|
|
xdx |
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
3 |
x |
2 |
− |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
6) ∫ |
|
|
|
x |
+ |
|
3 |
x |
|
|
dx ; |
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
4 |
5 |
− |
6 |
7 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
99
7) ∫ |
|
|
6 − |
x + 4 |
x |
|
|
|
dx ; |
|
|
8) ∫ |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
; |
|||||||||
|
|
x |
3 |
− |
7x −6 |
4 |
x |
3 |
|
|
|
|
x |
+ |
3 |
|
x + 2 |
4 |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|||||||||||||
9) ∫ |
|
1 − x |
dx |
; |
|
|
|
|
|
|
10) |
∫ |
|
1 + x |
|
|
|
dx |
|
; |
|
|
|
|
|||||||
1 + x |
|
|
|
|
|
|
|
1 − x |
1 |
− x |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
11) ∫ |
|
|
|
2 |
|
|
|
2 − x |
|
|
|
|
|
∫x |
2 − x |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
3 |
2 + x dx ; |
12) |
2 + x dx ; |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
(2 − x)2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
13) ∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
; |
14) |
∫ |
|
|
dx |
|
|
|
|
. |
|
|
|
||||||
4 (x −1) |
3 |
(2 + x) |
5 |
|
(2 − x) 4 − x |
2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.10. Найти интегралы от дифференциального бинома:
1) |
∫ |
3 1 + 4 |
x |
dx ; |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3) |
∫ |
|
|
|
3 xdx |
|
|
|
|
|
; |
||||
|
|
x3 (1 − |
|
|
x ) |
||||||||||
5) |
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
; |
|||
|
x |
2 |
4 + 2x |
2 |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
7) |
∫ |
|
|
|
|
x3dx |
|
|
|
; |
|
||||
|
3 |
( |
2 + x2 ) |
2 |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
9) |
∫3 1+ 4 xdx ; |
|
|
|
|||||||||||
11) ∫ |
|
3 1+ x3 |
dx ; |
||||||||||||
|
|
|
x2 |
|
|
||||||||||
13) ∫ |
|
|
2 + |
x |
dx ; |
||||||||||
|
|
4 7 |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.11. Найти интегралы вида
1) |
∫ |
|
|
3x − 2 |
|
dx ; |
|||||
|
x |
2 |
|
||||||||
|
|
|
|
|
− 2x +8 |
||||||
3) |
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
; |
|
|
|
x |
1 −4x − x |
2 |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||
5) |
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
; |
|
x |
|
x |
2 |
− 4x + |
25 |
||||||
|
|
|
|
|
|
2) |
∫ x (1 + 3 x )dx ; |
||||||||||||||||
4) |
∫ |
|
dx |
; |
|
||||||||||||
|
x (1 + 3 x )3 |
||||||||||||||||
6) |
∫ |
|
|
x11dx |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
1 + x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
4 1 + |
|
|
x |
) |
3 |
|
|
|
|
|
|
|||
8) |
∫ |
|
( |
|
|
|
|
|
|
dx ; |
|||||||
|
|
x |
8 |
x |
7 |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
10) ∫ |
|
3 1 + |
|
x |
dx ; |
||||||||||||
3 |
5 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12) ∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
; |
|||||
|
x3 3 1 + 4 |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
x3 |
|||||||||||||
14) ∫ |
1 + |
3 |
x |
dx . |
|||||||||||||
|
|
|
x |
3 |
|
||||||||||||
∫R(x, ax2 +bx + c )dx : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
2) |
∫ |
|
|
|
|
xdx |
|
|
|
|
; |
|
|||||
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
+ 2x +1 |
||||||||||||
4) |
∫ x2 −5x +1dx ; |
||||||||||||||||
6) |
∫ |
|
|
(2x −1)dx |
|
; |
|
||||||||||
|
|
5 − 2x − x |
2 |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
100
7) |
∫ |
|
|
|
|
x3dx |
|
|
|
; |
|
|
|
|
|||||
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
− 2x +5 |
|
|
|
|||||||||||
9) |
∫x2 |
|
|
4 − x2 dx ; |
|
|
|
||||||||||||
11) |
∫ |
x2 |
−1 |
dx ; |
|
|
|
||||||||||||
2 + |
x2 |
|
|
|
|||||||||||||||
13) |
∫ |
|
|
3 − 2x − x2 dx ; |
|
|
|||||||||||||
15) |
∫ |
|
|
|
|
x4dx |
|
|
|
; |
|
|
|
||||||
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
+ 4x +5 |
|
|
|
||||||||||
17) |
∫ |
|
|
x + x2 dx |
; |
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
19) |
∫ |
|
|
|
|
|
x2dx |
|
|
|
; |
|
|
|
|||||
|
|
3x |
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
−3x +1 |
|
|
|
|||||||||||
21) |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
; |
||
|
(x +1) |
|
1 + x + x |
2 |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
23) |
∫ |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
||
1 |
+ |
|
x |
2 |
+ |
4x + |
4 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
25) |
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
||||
1 |
+ |
|
1 − x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.12. Найти интегралы:
|
∫ |
x − x3e2 x + x2 |
||||||||
1) |
|
|
|
|
|
|
|
dx ; |
||
|
|
|
x |
3 |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3) |
∫ |
xdx |
|
; |
|
|
||||
2 |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
x |
+9 |
|
|
|
|
||
5) |
∫ |
|
xdx |
|
|
; |
|
|
|
|
|
x −5 |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
7) |
∫ |
|
dx |
|
|
; |
|
|
||
|
x(x +1) |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|||||
9) |
∫ |
|
|
|
dx |
|
|
; |
|
|
(x +1)(2 −3) |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
8) |
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
; |
|
|
|
|||
( |
|
2 |
|
) |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
||||
|
|
x |
+ |
|
1 |
− x |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
10) |
∫x2 |
x2 −1dx ; |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
12) |
∫ |
|
|
(x2 −1)3 dx ; |
|
|
|
|
|
||||||||
14) |
∫ |
|
|
9x − x2 dx ; |
|
|
|
|
|
|
|||||||
16) |
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
; |
|
|||||
|
|
(x2 − 2x +5) |
3 |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
18) |
∫ |
|
|
|
(x +1)dx |
|
|
|
|
; |
|
||||||
|
x |
2 |
2x |
2 |
|
− 2x |
+ |
1 |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
20) |
∫ |
|
|
x2dx |
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
4 + x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
22) |
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
; |
|
|
|||||
|
x |
+ |
x |
2 |
|
− x +1 |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
24) |
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
; |
|||
(x −1) |
|
1 + x − x |
2 |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
26) |
∫ |
(x + |
1 + x2 )15 |
|
dx . |
||||||||||||
|
|
|
|
1 + x |
2 |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Разные функции
2) |
∫ |
|
dx |
; |
|
|
|
|||||
|
(3x − 4)5 |
|
|
|
||||||||
4) |
∫ |
|
x2dx |
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
4 3 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
x + |
|
|
|
|
|
|
|||
6) |
∫ |
|
x +3 |
|
dx ; |
|
|
|
|
|||
|
2x −1 |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
8) |
∫ |
dx |
|
|
|
; |
|
|
||||
x2 −7x +1 |
|
|
||||||||||
|
|
|
10) ∫ |
|
|
|
|
dx |
; |
|||
|
|
|
|
x |
2 |
−6x +8 |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
101
11) ∫ |
|
dx |
|
; |
5 |
− 4x − 4x |
2 |
||
|
|
|
13) ∫sin 5xsin 7x dx ;
15) ∫sincos3 xdxx ;
17)∫ (x +1)dx ;
x2 + x − 2
19) ∫sin(lnxx)dx ;
21) ∫sin xxdx ;
23)∫(ln x −1)dx ;
xln x
dx
25) ∫e−x −1 ;
27) |
∫ |
xdx |
; |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
x −1 |
|
|
|
|
|
|
|
29) |
∫(x −1)cos5xdx ; |
|||||||||
31) |
∫x 52 x dx ; |
|
|
|
||||||
33) |
∫x2 cos5xdx ; |
|
||||||||
35) |
∫x2 e2 xdx ; |
|
|
|
||||||
37) |
∫ |
dx |
|
|
; |
|||||
(x −1)(x −2) |
||||||||||
|
|
|
|
|||||||
39) |
∫ |
x3dx |
; |
|
|
|||||
x2 +2x −3 |
|
|
||||||||
41) |
∫earcsin xdx ; |
|
|
|
||||||
|
∫ |
arcsin ex |
|
|
|
|||||
43) |
ex |
|
dx ; |
|
||||||
45) |
∫ |
|
xln |
xdx |
|
; |
|
|
||
|
2 |
3 |
|
|
||||||
|
|
|
(x |
−1) |
|
|
|
12) |
∫sin 3xcos x dx ; |
|||||||||||
14) |
∫ |
1 −sin x |
dx ; |
|
||||||||
|
cos x |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
16) |
∫(x − 4) e4 x2 dx ; |
|||||||||||
18) |
∫ |
|
x4dx |
|
|
; |
|
|
|
|
||
5 |
5 |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
x |
− |
|
|
|
|
|
|
||
20) |
∫ sin5 |
xdx2 |
; |
|
|
|
||||||
|
|
|
cos |
x |
|
|
|
|
|
|||
22) |
∫ |
dx |
; |
|
|
|
|
|
|
|||
xln2 x |
|
|
|
|
|
|
||||||
24) |
∫ |
|
arccos2 xdx |
; |
||||||||
|
|
1 − x |
2 |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
26) |
∫ |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
x 2x −x |
2 |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||
28) |
∫ |
|
e3xdx |
; |
|
|
|
|
|
|||
|
x |
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
1−e |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
30) |
∫(2x +1)sin 4xdx ; |
|||||||||||
32) |
∫ |
|
xcos 2xdx |
|
; |
|
||||||
|
sin3 2x |
|
|
|
||||||||
34) |
∫xarccos(2x −1)dx ; |
|||||||||||
36) |
∫e2 x cos 4xdx ; |
|||||||||||
38) |
∫ |
|
|
x2 −2 |
|
|
|
dx ; |
||||
|
(x +1)(x + |
2) |
||||||||||
|
|
|
|
arctgxdx 40) ∫ x4 ;
42)∫ln(x +1)dx ;
x+1
44)∫ x1e+xdxex ;
46) ∫arcsinx(1 − xx) dx .
102
ТЕМА 3
ОПРЕДЕЛЕННЫЙ ИНТЕГРАЛ
Понятие определенного интеграла. Формула Ньютона – Лейбница
Пусть функция f (x) , f (x) ≥ 0 определена и ограничена на отрезке [a;b].
Разобьем |
произвольно |
отрезок |
[a;b] |
на |
n |
частей |
точками |
a = x0 < x1 < x2 <... < xn = b . Из каждого интервала (xi−1 , xi ) |
возьмем произволь- |
||||||
ную точку ξi |
и составим сумму |
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
∑ f (ξi )∆xi , |
|
|
|
|
|
(6.8) |
i=1
где ∆xi = xi − xi−1 .
Сумма (6.8) называется интегральной суммой функции f (x) на отрезке
[a;b]. Предел интегральной суммы при max ∆xi = max (xi − xi−1 )→ 0 , если он |
|
1≤i≤n |
1≤i≤n |
существует и конечен, называется определенным интегралом от функции f (x) в пределах от a до b и обозначается:
b |
|
n |
|
∫ f (x)dx = maxlim∆x →0 ∑ f (ξi )∆xi . |
(6.9) |
||
a |
i |
i=1 |
|
|
|
||
В формуле (6.9) |
функция f (x) называется подынтегральной функций; |
||
переменная x – переменной интегрирования; числа a и b |
– соответственно |
||
нижним и верхним пределами интегрирования. |
|
Пусть f (x) или непрерывна на отрезке [a;b] или на этом отрезке имеет конечное число точек разрыва первого рода, тогда f (x) интегрируема на этом
отрезке. Для вычисления определенного интеграла используют формулу Нью-
тона – Лейбница
∫b |
f (x)dx = F (x) |
|
ba = F (b) − F (a) , |
(6.10) |
|
||||
a |
|
|
|
|
где F(x) – одна из первообразных (любая) функции f (x) .
Свойства определенного интеграла
1. Определенный интеграл зависит только от пределов интегрирования и вида подынтегральной функции и не зависит от обозначения переменной интегрирования, т.е.
103
∫b f (x)dx = ∫b f (t)dt = F (b) − F (a) .
aa
2.При перестановке пределов интегрирования, определенный интеграл меняет знак на противоположный
∫b |
f (x)dx = −∫a |
f (x)dx . |
a |
b |
|
3. Определенный интеграл с одинаковыми пределами интегрирования равен нулю
∫a f (x)dx = 0 .
a
4. Определенный интеграл от алгебраической суммы конечного числа функций равен алгебраической сумме определенных интегралов от слагаемых функций
∫b ( f (x) ± g(x))dx = ∫b |
f (x)dx ± ∫b g(x)dx . |
|
a |
a |
a |
5. Постоянный множитель (константу) можно выносить за знак определенного интеграла
|
|
∫b |
C f (x)dx = C∫b |
f (x)dx , где C – произвольная константа. |
|||||
|
|
a |
|
|
a |
|
|
|
|
6. |
Если c – произвольная точка из [a;b], (c [a;b]), то |
||||||||
|
|
∫b |
f (x)dx = ∫c |
f (x)dx + ∫b |
f (x)dx . |
|
|||
|
|
a |
|
a |
|
c |
|
|
|
7. |
Знак определенного интеграла: |
|
|||||||
если |
f (x) > 0 |
для всех x [a;b] |
и a < b , то ∫b |
f (x)dx > 0 , |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
если |
f (x) < 0 |
для всех x [a;b] |
и a < b , то ∫b |
f (x)dx < 0 . |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
8. |
Если f (x) > g(x) |
для всех x [a;b] и a < b , то справедливо неравенство |
|||||||
|
|
∫b |
f (x)dx > ∫b g(x)dx . |
|
|
|
|||
|
|
a |
|
a |
|
|
|
|
|
104
9. Если f (x) интегрируема на [a;b] и a < b , то
∫b f (x)dx ≤ ∫b f (x) dx .
aa
10.Если f (x) интегрируема на [a;b], где a < b и для всех x [a;b] справедливы неравенства m ≤ f (x) ≤ M (т.е. функция ограничена на отрезке [a;b]), то
m(b − a)≤ ∫b |
|
f (x) |
|
dx ≤ M (b − a). |
|
||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
11. (Теорема о среднем значении функции.) Если на отрезке [a;b] функ- |
|||||||||
ция f (x) непрерывна |
|
и для всех x [a;b] справедливы |
неравенства |
||||||
m ≤ f (x) ≤ M , то найдется x = c , где c [a;b], такое, что |
|
||||||||
∫b |
f (x)dx = (b − a) f (c) . |
(6.11) |
|||||||
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Из формулы (6.11) следует справедливость равенства |
|
||||||||
ym = |
∫b |
f (x)dx |
|
||||||
a |
|
|
. |
|
|
(6.12) |
|||
|
b − a |
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Значение |
ym называется средним значением функции f (x) |
на отрезке |
|||||||
[a;b]. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Определенный интеграл как функция верхнего предела
Если функция интегрируема на отрезке [a;b], то она интегрируема и на отрезке [a; x], где x [a;b]. Если верхний (или нижний) предел интегрирова-
ния принимает различные значения, то интеграл становиться функцией от верхнего (нижнего) предела интегрирования. Обозначим верхний предел через
x , а переменную интегрирования через t |
в отличие от верхнего предела. Тогда |
|
на отрезке [a;b] определена функция от переменной x вида |
||
Φ(x) = ∫x |
f (t)dt . |
(6.13) |
a |
|
|
Функция (6.13) называется интегралом с переменным верхним пределом интегрирования.
105
Если f (x) − непрерывная функция и Φ(x) = ∫x f (t)dt , то имеет место ра-
a
венство Φ′(x) = f (x) . Данное равенство означает, что для непрерывной на от-
резке [a;b] функции f (x) интеграл Φ(x) = ∫x |
f (t)dt является первообразной |
a |
|
функцией. |
|
Формулы замены переменной и интегрирования по частям в определенном интеграле
Пусть функция f (x) интегрируема на отрезке [a;b]. Введем новую переменную интегрирования x =ϕ(t) , где ϕ(t) – однозначна, непрерывна и имеет
|
′ |
непрерывную производную ϕ (t) на отрезке [α; β], причем ϕ(α) = a , ϕ(β) = b . |
|
Тогда справедлива формула замены переменной в определенном интеграле |
|
b |
β |
|
′ |
∫ f (x)dx = ∫ f (ϕ(t))ϕ (t)dt . |
|
a |
α |
На практике замену переменной проводят с помощью монотонных непрерывно дифференцируемых функций. При этом замену пределов интегрирования удобно записывать в виде таблицы
x |
a |
b |
|
|
|
|
. |
t |
α |
β |
Пусть функции u(x) и v(x) дифференцируемы на отрезке [a;b]. Тогда справедлива формула интегрирования по частям в определенном интеграле
b b
∫udv = uv ba − ∫vdu .
a a
Приближенное вычисление определенных интегралов
1. Формула прямоугольника. Отрезок [a;b] разбивают на n равных час-
тей точками |
x |
= a + |
b − a |
k , |
k = 0,1,..., n . Тогда определенный интеграл от не- |
|
|||||
|
k |
|
n |
|
|
прерывной на [a;b] функции f (x) приближенно равен |
|||||
|
b |
|
|
n−1 |
n |
|
∫ f (x) ≈ b − a ∑ f (xk ) =b − a ∑ f (xk ) . |
||||
|
a |
|
n k =0 |
n k =1 |
106
2. |
Формула трапеции. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
b |
− a f (a) + |
f (b) |
|
n−1 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
∫ f (x) ≈ |
|
∑ f (xk ) |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
, |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
k =0 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
где |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
= a + |
b − a |
k , |
k = 0,1,..., n −1. |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
3. |
Формула Симпсона. Отрезок [a;b] разбивают на 2n равных частей |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
b |
− a |
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
n−1 |
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
∫ f (x) ≈ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
6n |
|
f (a) + f (b) + 2∑ f (x2k ) + 4∑ f (x2k −1 ) |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
k =1 |
|
k =1 |
|
|
|
|
|||||||||
где |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
= a + |
b − a |
k , |
k = 0,1,...,2n . |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
2n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Примеры решения задач |
|
|
|
|
||||||||||||||
Пример 6.40. Вычислить ∫3 |
x3dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Так как одной из первообразных для |
функции |
x3 является |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
функция |
|
|
x4 |
|
, то, применяя формулу Ньютона - Лейбница, находим |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
4 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
x |
4 |
|
|
3 |
4 |
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
∫x3dx = |
|
|
|
|
|
= 3 |
−1 |
= 81 −1 |
= 20 . |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
4 |
|
|
1 |
4 |
|
4 |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Пример 6.41. Вычислить интегралы: |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
π |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2) ∫1 |
|
dx |
|
|
|
|
|
3) ∫3 |
|
dx |
|
|
|||
1) |
∫2 sin 2xdx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
. |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 1 + x |
|
|
|
1 1 + x |
|
|||||||||
Решение. Используя таблицу интегралов и формулу Ньютона – Лейбница, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
получаем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
π |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
π 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
1) |
∫2 sin 2xdx = −cos 2x |
|
= −1 (cosπ −cos0)= − |
1 (−1 −1)=1; |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
0 |
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
1 |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
π |
π |
|
|
|
|
|
|||||
2) ∫0 |
|
= arctg x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
= arctg1 −arctg 0 = 4 −0 = |
4 |
; |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
1 + x2 |
0 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
107
3) ∫3 |
dx |
= ln |1 + x | |
|
13 = ln 4 −ln 2 = ln |
4 |
= ln 2 . |
|
||||||
1 + x |
|
2 |
||||
|
|
|||||
1 |
|
|
|
|
Замечание: Формула Ньютона – Лейбница может быть использована только для вычисления определенного интеграла от непрерывной на отрезке [a;b] функции f (x) , если равенство F′(x) = f (x) справедливо на всем отрезке
[a;b]. Если в качестве первообразной использовать разрывную функцию, то может быть получен неверный результат (см. пример 6.48).
|
π |
|
|
|
|
|
|
||
Пример 6.42. Вычислить ∫2 cos x esin xdx . |
|||||||||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||
Решение. Используем подстановку |
|||||||||
t =sin x; |
x |
|
|
0 |
|
|
π |
2 |
. |
|
|
||||||||
|
|
|
|
||||||
dt = cos xdx; |
|
|
|
|
|||||
t |
|
0 |
|
1 |
|||||
|
|
|
На отрезке [0; 1] функция x = arcsin t является монотонной, следователь-
но, можно использовать приведенную замену переменной. Тогда
π |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
∫2 cos x esin xdx = ∫1 et dt = et |
|
|
= e1 −e0 = e −1. |
|
|
|||||||||
|
|
|
||||||||||||
0 |
|
|
0 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
π |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 6.43. Вычислить ∫2 xsin xdx . |
|
|
|
|
|
|
||||||||
Решение. |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
π |
|
u |
= x, |
dv = sin xdx |
|
|
|
|
|
π |
||||
∫2 xsin xdx = |
= −xcos x |
|
π0 |
2 |
+ ∫2 cos xdx = |
|||||||||
|
||||||||||||||
0 |
|
du = dx, v = −cos x |
|
|
|
|
|
0 |
||||||
= π cos π +sin x |
|
π 2 = sin π |
|
|
|
|
||||||||
|
|
−sin 0 =1. |
||||||||||||
|
|
|||||||||||||
|
2 |
2 |
|
|
|
|
0 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 6.44. Определить среднее значение функции y =sin x на отрезке
[0; π].
Решение. Согласно формуле (6.12), получаем
ym = |
π∫sin xdx |
= − |
1 |
cos x |
|
π0 |
= − |
1 |
(cosπ −cos0)= |
2 |
. |
0 |
|
||||||||||
|
|
|
|
||||||||
|
π −0 |
|
π |
|
π |
|
π |
108