Игнатович Sacyiyalogіya umk

цыяльна-палітычных, арганізацыйных і іншых мерапрыемстваў, накіраваных на фарміраванне пажаданай для грамадства і задавальняючых асобу, сацыяльныя слаі і групы культурнай сітуацыі, дзякуючы якой ствараюцца ўмовы для плённага, гарманічнага развіцця культуры і асобы, аптымізацыі сацыяльных адносін у галіне культуры.

Натуральна, што фарміруюць і ажыццяўляюць культурную палітыку ў любым грамадстве перш за ўсё дзяржава, яе органы ва ўзаемасувязях з іншымі сацыяльнымі інстытутамі, грамадскімі і творчымі аб’яднаннямі, саюзамі і рухамі. У Беларусі

склалася мадэль кіравання культурай, заснаваная на моцнай
урадавай адміністрацыі, якая не толькі падтрымлівае культуруИ
		У
фінансава, але і каардынуе работу іншых урадавыхКі няўра-
давых структур.	Г
	Б
Асноўнымі мэтамі і задачамі культурнай палітыкі з’яў-
ляюцца:	Й
– асэнсаванне ролі культуры, яе месца і стану ў жыцці гра-
мадства;

– фарміраванне сродкамі культуры інтэлектуальных і ма-
ральных асноў стварэння дэмакратычнайИ	прававой дзяржавы;
О
– стварэнне рэальных сацыяльнаР-палітычных і эканамічных
Т
умоў для станаўлення і развіцця на тэрыторыі краіны нацыя-

нальнай культуры, захавання і папулярызацыі скарбніц бела-
рускай нацыянальнай спадчыны;
– стварэнне ўмоўИдля адраджэння і развіцця нацыянальных
	О
традыцый, культурЗіншых этнасаў, пражываючых на тэрыторыі
краіны;

– здзяйсненне рацыянальнай моўнай палітыкі, якая забяс-
Е	культуру беларускай мовы, умовы для развіц-
печвае высокуюП
Р

ця моў нацыянальных меншасцей, якiя жывуць на тэрыторыі краіны.

Гэтага можна дасягнуць пры ўмовах:

– пераемнасці і непарыўнасці традыцый, апоры на фундаментальныя агульначалавечыя каштоўнасці, культурную і гістарычную спадчыну;

– гуманізацыі, умацавання асобаснага зместу сацыяльнай і культурнай дзейнасці;

– раўнапраўнага развіцця культур прадстаўнікоў усіх этнасаў, якiя пражываюць у Беларусі;

121

–навуковай распрацоўкі праблем культуры, творчай дзейнасці навуковых і навучальных устаноў, творчых аб’яднанняў і саюзаў па прагназаванні развіцця беларускай культуры;

–дэмакратызацыі кіравання культурай, умацавання самадзейных асноў культурнай дзейнасці, распрацоўкі новых падыходаў, якiя ўлічваюць сучасныя тэндэнцыі і кірункі развіцця культуры; развіцця шырокіх знешніх сувязей з замежнымі партнёрамі, перш за ўсё ў рамках саюза Беларусі і Расіі і СНД.

Адна з важнейшых задач – гарманізацыя ўзаемаадносін паміж культурамі розных этнасаў, складаючых беларускіИнарод.

Палітыка дзяржавы ў галіне культуры заключаеццаКперш за ўсё ў стварэнні эканамічных і арганізацыйна-прававых умоў развіцця культуры, захаванні і забеспячэнні эфектыўнайУ дзейнасці яе прадпрыемстваў, арганізацый, устаноўГ, падрыхтоўкі і сацыяльнай абароны работнікаў культурыБ, дзеячаў мастацтва, стымулявані аматарскіх аб’яднанняў і самадзейнай народнай творчасці. Дзяржаўныя органы ва ўзаемадзеянніЙ з грамадскімі арганізацыямі павінны забяспечыцьИразвіццё культуры, яны нясуць адказнасць за духоўнаеР, маральнае, эстэтычнае выхаванне грамадзян. Гэта дэкларуецца ў раздзеле «Абавязкі дзяржавы ў галіне культуры» ОЗакона «Аб культуры ў Рэспубліцы Беларусь». ДзяржаўныяТорганы абавязаны ўдасканальваць сістэму сацыяльных, Иарганізацыйна-прававых і эканамічных гарантый развіцця культуры і мастацтва, ствараць неабходныя ўмовы для далучэнняЗ грамадзян да нацыянальнай і сусветнай культурнай спадчыныО , а таксама фарміраваць сістэму прадпрыемстваў іПўстаноў, выдзяляць неабходныя сродкі, забяспечваць правядзенне навуковых даследаванняў і распрацоўку навуковых праектаўЕ у галіне культуры, падрыхтоўку кваліфікаваных кадраўР, ствараць гарантыі і стымулы для мастацкай творчасці, захавання традыцый культуры (фальклор, народныя промыслы

ірамёствы), выкарыстання дасягненняў культуры.

Гэтыя мэты, задачы і прыярытэты арганічна суадносяцца з напрамкамі культурнай палітыкі, сфармуляванымі ЮНЕСКА на Міжнароднай канферэнцыі па палітыцы ў сферы культуры і інтарэсах развіцця (Стакгольм, 1998). У адпаведнасці з выпрацаванай на канферэнцыі канцэпцыяй пэўныя эканамічныя дасягненні магчымыя пад уздзеяннем культурных з’яў. Канфе-

122

рэнцыя рэкамендавала дзяржавам – членам ЮНЕСКА – наступныя мэты развіцця:

1.Пашырэнне маштабаў палітыкі ў сферы культуры і пераўтварэнне яе ў адзін з цэнтральных кампанентаў палітыкі ў галіне развіцця.

2.Павелічэнне матэрыяльнай падтрымкі культуры.

3.Актывізацыя творчасці ў галіне культуры ў якасці фактару ўстойлівага развіцця.

4.Перагляд палітыкі і практычнай дзейнасці ў сферы захавання спадчыны для ўмацавання творчасці і садзейнічанняИ развіццю індустрыі культуры. К

5.Забеспячэнне ўстойлівасці культурнай разнастайнасці ўнутры інфармацыйнага грамадства і на яго карысцьУ.

Безумоўна, гэта вельмі складаны, смелыГ, аптымістычны стратэгічны падыход на ўзроўні міжнароднайБсупольнасці. З яго вынікае, што да таго часу, пакуль не будзе з боку дзяржаў і ўплывовых недзяржаўных органаў Йі арганізацый разумення вызначальнай ролі культуры ў адносінахИ да іншых сфер, у тым ліку і эканомікі, будзе захоўваццаРрэшткавы прынцып фінансавання культуры, а ў эканоміцы не адбудзецца значных станоўчых перамен. О

Асноўныя кірункі культурнайТ палітыкі нашай дзяржавы сфармуляваны ў шэрагуИзаканадаўчых актаў. Перш за ўсё гэта Закон «Аб культуры ў Рэспубліцы Беларусь». Трэба зазначыць, што закон распрацоўваўсяЗ і прымаўся ў 1991 г., тады яшчэ

ўБССР, якаяОўваходзіла ў склад Савецкага Саюза. Гэта быў першы законПаб культуры на ўсёй прасторы СССР, што з’яўляецца сведчаннем увагі з боку дзяржавы да праблем культуры. ПасляЕ, ужо ў рамках суверэннай Рэспублікі Беларусь, прынятыРшэраг заканадаўчых актаў. Трэба падкрэсліць, што заканатворчая дзейнасць наогул, у тым ліку і ў галіне культуры, і аб’ектыўна, і суб’ектыўна звязана з цяжкасцямі. Чаму? Таму што законы, якія рэгулююць адносіны ў той або іншай галіне культуры, без сацыяльнай падтрымкі з боку дзяржавы, становяцца па сутнасці дэкларатыўнымі. А вось уключыць у закон артыкулы, у якіх ідзе гаворка пра сацыяльную падтрымку, даволі складана.

Аднак, калі прасачыць дынаміку заканатворчай дзейнасці

ўгаліне культуры, можна зрабіць выснову, што за 90-я гг. у

123

краіне ў гэтым напрамку зроблена нямала. Следам за Законам «Аб культуры ў Рэспубліцы Беларусь», аб якім ішла гаворка вышэй, у 1992 г. прыняты Закон «Аб ахове гісторыка-куль- турнай спадчыны», у 1995 г. – Закон «Аб бібліятэчнай справе ў Рэспубліцы Беларусь», у 1996 г. – Закон «Аб аўтарскім праве

ісумежных правах», Закон «Аб музеях і музейных фондах Рэспублікі Беларусь». У 1997 г. прыняты Закон «Аб далучэнні Рэспублікі Беларусь да Бернскай канвенцыі аб ахове дзяр-

жаўных і мастацкіх твораў», у 1998 г. – Закон «Аб ліцэнзаванні гастрольна-канцэртнай дзейнасці», у 1999 г. – Закон И«Аб народным мастацтве, народных промыслах». К

Сведчаннем увагі дзяржаўных органаў да культуры з’яўляецца і тое, што ў чэрвені 1998 г. адбыліся парламенцкіяУ слуханні па пытаннях развіцця культуры ў РэспубліцыГ Беларусь.

Культурная палітыка не можа ажыццяўляццаБ без значнай навуковай працы ў гэтай галіне і яе абгрунтаванні. У 1997 г. пачалася праца над рэспубліканскайЙкомплекснай праграмай «Культура», фінансуемай з рэспубліканскагаИ бюджэту. Галоўнай яе мэтай з’яўляецца распрацоўкаР навукова-метадалагічных асноў паглыбленага даследавання беларускай культуры, фактараў, якiя вызначаюць яе сучасныяО формы і перспектывы развіцця. Праграма прадугледжваеТ вывучэнне культурных патрэб

ірынку культурныхИдаброт грамадства ў цэлым, розных яго слаёў і груп. Знойдуць адлюстраванне пытанні забеспячэння галіны высокакваліфікаваныміЗ кадрамі, распрацоўкі і ажыццяўлення культурнайО палітыкі ў новых умовах. Заказчыкам гэтай праграмыП выступае ад імя дзяржавы Міністэрства культуры. Выканаўцы – супрацоўнікі навукова-даследчых устаноў і ўстаноўЕвышэйшай адукацыі сталіцы Рэспублікі Беларусь, у тымРліку Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў. Праграма носіць шматгранны, комплексны характар.

На працягу апошніх гадоў у Інстытуце сацыялогіі Нацыянальнай акадэміі навук вядуцца значныя даследаванні ў сферы сацыядынамікі культуры ў яе суадносінах з працэсамі засваення духоўных каштоўнасцей і нормаў рознымі этнанацыянальнымі, сацыяльна-прафесійнымі, сацыяльна-дэмаграфічнымі, канфесійнымі групамі.

На аснове абагульнення вынікаў даследаванняў рознымі навуковымі падраздзяленнямі ўнесены шмат прапаноў у зака-

124

надаўчыя і выканаўчыя органы дзяржавы па ўдасканаленні кіравання сацыяльнай сферай, галінамі культуры і адукацыі, выхавання моладзі.

Як сцвярджаюць даследчыкі, дзяржаўная палітыка Рэспублікі Беларусь у галіне культуры на сучасным этапе ўяўляе прадуманы і адказны выбар прыярытэтаў i мэт, стварэнне механізмаў іх ажыццяўлення.

І ўсё ж яна мае супярэчлівы характар. А гэта, у сваю чаргу, выклікае адначасова як станоўчыя, так і адмоўныя тэндэнцыі.

Калі прааналiзаваць развіццё культуры за апошнія дзесяць

гадоў, можна зрабіць выснову, што, нягледзячы на эканаміч-
		И
ныя цяжкасці ў краіне, у галіне культуры ёсць сур’ёзныя по-
		К
спехі. Беларусь актыўна і рэгулярна прымае ўдзел у міжна-
родных мастацкіх конкурсах і фестывалях. онарамУ			краіны
	Г
сталі традыцыйныя музычны фестываль «Славянскі базар» у
Віцебску, «Залаты шлягер» у Магілёве, кінафестывальБ			«Ліста-
пад» у Мінску і мноства іншых мерапрыемстваў. У краіне што-
	И
год праходзяць сотні аглядаў, конкурсаўЙ, выставак, фестыва-
ляў, свят мастацтваў.	Р

Значнай з’явай, што стымулюе развіццё культуры ў краіне,

стала заснаванне фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па
падтрымцы культуры і мастацтваО . Сродкі фонду ствараюцца за
И	бюджэту, дабрачынных
кошт асігнаванняў з рэспубліканскагаТ
З

узносаў і рэзервовага фонду Прэзідэнта. За час існавання на рахунку фонду шмат вельмі карысных спраў. Дзейнасць яго

ўключае рознабаковую дапамогу творцам і скіравана не толькі
	П
на падтрымкуОiснуючага лепшага, перспектыўнага ў культуры,
Е
але і на пошук, станаўленне і развіццё таленавітай моладзі.
Р

Дзякуючы фонду выдзяляюцца грашовыя гранты, накіраваныя на выплату ганарараў, забеспячэнне выездаў творцаў розных відаў мастацтва для ўдзелу ў міжнародных конкурсах, на стажыроўкі і г.д.

Аднак трэба адзначыць, што хаця дзяржава і дэкларуе прыярытэтны характар культуры, неабходнасць стварэння юрыдычных, матэрыяльна-тэхнічных і фінансавых умоў для яе развіцця, усё ж у культуры назіраюцца многія негатыўныя тэндэнцыі: недастатковае дзяржаўнае фінансаванне; ведамствы і прафсаюзы ў некаторых выпадках наогул спынілі фінансаван-

125

не культуры; у выніку скарачаюцца штаты, многія ўстановы закрываюцца i iнш.

На сёння заканадаўства ў сферы культуры не сістэматызавана, не адменены шэраг устарэлых нарматыўных дакументаў. Існуюць супярэчнасці як у самім заканадаўстве, так і паміж нормамі права і практыкай іх прымянення. Некаторыя грамадскія адносіны ў сферы культуры наогул не адрэгуляваны, напрыклад у сферы развіцця мастацкага рынку, кіна-, відэатворчасці і пракату, спонсарскай і мецэнацкай дзейнасці і інш. Уладкаванню заканадаўства ў сферы культуры магло б

паспрыяць прыняцце кодэкса аб культуры Рэспублікі Беларусь.
		И
Улічваючы разнастайнасць адносін у сферы культуры, усе
		К
змены і дапаўненні ў заканадаўстве павінны знайсці адлюстра-
ванне ў рэгламентацыі адносін уласнасці, падаткаабладанняУ ,
	Г
бюджэтнага рэгулявання, працоўнага, грамадскага, мытнага за-
канадаўства, аховы і выкарыстання помнікаўБгісторыі і культу-
ры, узаемадзеяння дзяржаўных органаў з грамадскімі аб’яд-
наннямі культурнага кірунку.	Й

Важнымі праблемамі з’яўляюцца каардынацыя дзейнасці
ў сферы культуры,								И
				рацыянальныя і аптымальныя суадносіны
							Р
паміж органамі культуры на рэспубліканскім і мясцовым уз-
роўнях.						О
					Т
				П ы т а н н і і з а д а н н і
				И
1.			З
	Дайце азначэнне культуры.
2. У чым спецыфікаО					матэрыяльнай і духоўнай культуры?
3.	Культура як сацыяльная сістэма. Як вы гэта разумееце?
4.		П
	аскрыйце сутнасць сацыяльных функцый культуры.
5.	Е
	Пакажыце, як звязаны паміж сабой змены ў культуры
Р
і змены ў структуры грамадства.
6.	Назавіце асноўныя тэндэнцыі развіцця культуры ў Рэс-
публіцы Беларусь.
7.	Ахарактарызуйце культурную палітыку ў Рэспубліцы Бе-
ларусь.

126

Глав а 8 . Сацыяльныя супольнасці, сувязі і працэсы

1. Сацыяльныя супольнасці

Сацыяльная супольнасць – шырокае паняцце, якое ахоплівае ўсе аб’яднанні людзей, дзе створана і захоўваецца, хаця б на працягу вельмі кароткага тэрміну, пэўная сацыяльная сувязь. Сацыяльная супольнасць – гэта рэальна існуючая, эмпірычна фіксуемая сукупнасць індывідаў, якая характарызуецца цэласнасцю і выступае самастойным суб’ектам гістарычнага і сацыяльнага дзеяння, паводзін. Большасць формаў сумеснага жыц-

ця, у якіх мы ўдзельнічаем, складаюць супольнасці. Яны вель-
		И
мі разнастайныя. Па колькасным складзе вар’іруюць ад саюзу
	К
двух людзей да супольнасцей, якія ўключаюць дзясяткі мільё-
У
наў жыхароў пэўнай тэрыторыі; па тэрміне існавання – ад тых,
Г
што цягнуцца «імгненне» (аўдыторыя канкрэтных мерапрыем-
стваў), да існуючых на працягу стагоддзяўБ(класы, народнасці,

нацыі); па шчыльнасці сувязей паміж індывідамі – ад рознай
	И	да зусім рас-
ступені згуртаванасці калектываў і арганізацыйЙ
Р
плыўчатых, аморфных аб’яднанняў; па базавых мэтах, што
О

аб’ядноўваюць індывідаў, адрозніваюць супольнасці эканаміч-

ныя, палітычныя, культурныя, тэрытарыяльныя і іншыя; па структуры і шляхах узнікненняТ і функцыянавання – супольнасці фармальныя і Инефармальныя.

Паняцце сацыяльнайЗ супольнасці мае ў сацыялогіі некалькі значэнняў. У самым шырокім сэнсе яно ахоплівае грамадства ў цэлым і наватОусё чалавецтва. У вузкім сэнсе гэта паняцце выкарыстоўваеццаП тады, калі ўнутры грамадства неабходна вылучыць Епадсістэму, якая ўяўляе сабой больш ці менш разнастайную сукупнасць людзей, якія ўзаемадзейнічаюць і ажыццяўляюцьР сумесную дзейнасць для рэалізацыі пэўных асабістых, калектыўных ці грамадскіх інтарэсаў і мэт. Сярод супольнасцей перш за ўсё трэба адзначыць само грамадства ў цэлым. Далей трэба вылучыць сацыяльныя групы. Сацыяльная група – гэта адносна ўстойлівая сукупнасць людзей, аб’яднаных агульнымі інтарэсамі, каштоўнасцямі, нормамі свядомасці і паводзін, якія складваюцца ў канкрэтна-гістарычных умовах пэўнага этапу развіцця грамадства.

Пад сацыяльнай групай Р. Мертан разумеў сукупнасць людзей, якія пэўным чынам узаемадзейнічаюць паміж сабой,

127

усведамляюць сваю прыналежнасць да дадзенай групы і лічацца членамі яе з пункту гледжання іншых.

Па ўмовах унутрыгрупавога ўзаемадзеяння і колькасці чле-

наў сацыяльныя групы дзеляцца на вялікія і малыя. Да вялікіх адносяцца групы людзей, аб’яднаныя агульнымі аб’ектыўнымі мэтамі, што вызначаюць іх існаванне як адносна ўстойлівых спалучэнняў, усе члены гэтых спалучэнняў, аднак, не могуць уступіць у непасрэдныя кантакты па прычыне іх разнастайнасці. Гэта класы, саслоўі, нацыі, народнасці, палітычныя партыі, прафесіянальныя, маладзёжныя, спартыўныя і іншыя саюзы, тэрытарыяльна-рэгіянальныя і пасялковыя аб’яднанні,

полаўзроставыя супольнасці, прадстаўнікі пэўнай галіны на-
роднай гаспадаркі і інш.			И
		К
Малая (кантактная) група – гэта група людзей, існуючая ў
	У
агульнай прасторы і часе і аб’яднаная рэальнымі адносінамі
	Г
сваіх членаў, якія ажыццяўляюцца на аснове непасрэдных
зносін і ўзаемадзеяння (сям’я, сяброўскаяБкампанія, брыгада

рабочых, школьны клас, студэнцкі курс, воінскае падраздзя-
ленне і інш.).		И
	Р		Й
Сацыяльныя групы падзяляюцца на першасныя (пярвічныя) і
	О
другасныя. Першасныя групы – гэта разнавіднасць малых груп,

членаў якіх звязваюць перш за ўсё асабістыя інтарэсы і асабістыя кантакты, высокая ступень іх ідэнтыфікацыі з групай

	(сям’я з бацькоў і дзяцей, бабуль і дзядуль, група вельмі блізкіх
	сяброў і г.д.).	Т
		И
	Другасныя групы – гэта вялікія і малыя групы, арганізава-
	ныя для пэўнайЗмэты, у якіх пераважаюць матэрыяльныя

кантакты, часцей за ўсё апасродкаваныя. Яны абапіраюцца на
О
інстытуцыялізаваную і схематызаваную сістэму адносін. Іх
дзейнасцьПрэгулюецца правіламі.
У залежнасціЕ	ад статута сацыяльныя групы дзеляцца на фар-
мальныя (афіцыйныя) і нефармальныя. Фармальная сацыяль-
Р

ная група ўяўляе сацыяльную агульнасць, якая мае юрыдычна фіксаваны статус, члены якой звязаны сацыяльна зададзенай дзейнасцю і пэўнай іерархічнай структурай супадпарадкаванасці. Сацыяльная агульнасць, якая характарызуецца ўсімі прыметамі сацыяльнай групы (сумеснай дзейнасцю, сістэмай міжасобасных зносін), але не мае юрыдычна зафіксаванага статусу, выступае як нефармальная група.

128

Спецыфічнымі сацыяльнымі супольнасцямі з`яўляюцца рэлігійныя аб`яднанні розных кірункаў і ўзроўняў, групы людзей, якія ўдзельнічаюць ва ўрачыстых і жалобных мерапрыемствах.

2. Сацыяльныя сувязі

Паняцце «сацыяльныя сувязі» вызначаецца як сукупнасць усвядомленай ці неўсвядомленай, неабходнай ці выпадковай, устойлівай ці спантаннай залежнасці адных сацыяльных аб’ектаў ад другіх, іх узаемадзеянне, а таксама сукупнасць фактараў, ператвараючых адвольнае аб’яднанне людзей у рэальную

групу, якія сведчаць аб ступені яе згуртаванасці і працягласці
		И
існавання. Асновай фарміравання сацыяльнай сувязі з’яўляец-
	К
ца часцей за ўсё прасторавы кантакт. Сацыяльныя сувязі мо-
У
гуць быць устойлівымі і слабымі, доўгімі і мімалётнымі, фар-
Г
мальнымі і нефармальнымі, прадметнымі і асабістымі, прамы-
мі і апасродкаванымі. Разгледзім некаторыяБэлементы сацыяль-
ных сувязей.
1. Сацыяльны кантакт – пэўная сістэмаЙ, у якую ўваходзяць

па меншай меры дзве дзеючыя асобы, асновай кантакту і ўзае-
	И
мадзеяння для іх з’яўляецца пэўная матэрыяльная або духоў-
ная каштоўнасць.	Р

Кантакты могуць быць: 1) устойлівымі і няўстойлівымі ў за-
	О
лежнасці ад іх частаты і працягласці; 2) асабістымі або публіч-
Т
нымі ў залежнасці ад вытоку зацікаўленасці, якая ўзнікае з
И
індывідуальных ці калектыўных запатрабаванняў; 3) непасрэд-
нымі і апасродкаваныміЗ , гэтыя кантакты ажыццяўляюцца праз

розныя сродкі камунікацыі (пісьмы, прэсу, радыё, тэлеба-
чанне).	О
2. СацыяльнаеП		дзеянне – лакалізаваны ў прасторы і часе акт
дзейнасціЕсацыяльнага суб’екта па пераўтварэнні сацыяльнай
сітуацыі адпаведна яго запатрабаванням і мэтам і рэалізуемы
Р

праз змяненне паводзін, установак, імкненняў іншых індывідаў ці супольнасцей. Зыходны пункт сацыяльнага дзеяння – патрэбнасці, устаноўкі, каштоўнасныя арыентацыі асобных людзей ці груп.

Сацыяльныя дзеянні заўсёды наўмысныя, накіраваны на дасягненне пэўнай мэты, звязаны з выбарам сродкаў для яе дасягнення.

129

У сацыяльным дзеянні можна выдзеліць наступныя элементы: а)дзеючая асоба; б) прадмет дзеяння ці асоба, на якую ўздзейнічаюць; в) сродкі і прылады ўздзеяння; г) метад дзеяння; д) вынік дзеяння (рэакцыя асобы, на якую накіроўваецца ўздзеянне).

3.Сацыяльнае ўзаемадзеянне – гэта сістэматычныя, пастаянна здзяйсняемыя дзеянні двума ці больш індывідамі, супольнасцямі ці індывідам і супольнасцю, зацікаўленымі ва ўзаемавыгадным грамадска карысным выніку.

4.Сацыяльныя адносіны – адносіны паміж рознымі сацыяльнымі групамі людзей, якія займаюць рознае палажэннеИ ў грамадстве, прымаюць неаднолькавы ўдзел у яго эканамічнымК , палітычным і духоўным жыцці, адрозніваюццаУладам жыцця, узроўнем і крыніцай даходаў, структурай асабістагаГ спажывання. З аднаго боку, сацыяльныя адносіны –Бгэта ўзаемаадносіны сацыяльных груп адна з адной, здольных прымаць характар прыязнага супрацоўніцтва ці канфліктуЙ(на аснове супадзення ці сутыкнення інтарэсаў гэтых груп). Такія ўзаемаадносіны могуць прымаць форму як прамыхИ, так і апасродкаваных кантактаў. З другога боку, паняццеР«сацыяльныя адносіны» характарызуе становішча груп уОграмадстве, гэта значыць змест, які ўкладваецца ў паняцце сацыяльнай няроўнасці.

5.Сацыяльныя інстытутыТ – сукупнасць гістарычна створаных устойлівых формаўИ арганізацыі сумеснай дзейнасці людзей, спецыяльныяЗўстановы, сістэмы нормаў, сацыяльных роляў, якія забяспечваюць рэалізацыю функцый, неабходных для ажыццяўленняОі развіцця сацыяльных супольнасцей і грамадства ў цэлымП(дзяржава, палітычныя партыі, грамадскія арганізацыіЕі г.д.). Кожны сацыяльны інстытут уключае пэўную сферу дзейнасці; групу асоб, упаўнаважаных для выканання тыхРці іншых грамадскіх, арганізацыйных і кіраўніцкіх функцый на аснове ўстанаўлення правоў і абавязкаў; арганізацыйныя нормы і прынцыпы адносін паміж афіцыйнымі асобамі; матэрыяльныя сродкі (пабудовы, абсталяванне і інш.), неабходныя для рашэння пастаўленых задач.

З пункту гледжання зместу выконваемых функцый сацыяльныя інстытуты дзеляцца на эканамічныя (прадпрыемствы, арганізацыі вытворчасці, сферы спажывання і паслуг, фінансавыя ўстановы); палітычныя (дзяржава, палітычныя партыі, грамад-

130