11. Брэсцкая царкоўная унія. Барацьба вакол уніяцкага пытання ў кан. XVI –першай трэці XIX ст.

10 кастрычніка была заключана унія. Упершыню ідэя уніі узнікла у к.14 ст, калі у княстве пач.распаўсюджвацца кат-ва. У 1396 Ягайла і правасл.мітрапаліт ВКЛ Кіпрыян прапанавалі ідэю уніі п/ж цэркваў, але тады не было умоў. Наступн.спроба аднос.да 1418-на кат.сабор у Канстанту б.накірованы праваслаўны мітрапаліт ВКЛ Рыгор Цамблак, меў паўнамоцтвы ад Вітаўта, але ён спазніўся на сабор і облом. Наступн.спроба-князь Свідрыгайла. Пісьмо да Папы Рымскага адправіў, але ўбачыў, што няма падтрымкі і абвінаваціў архіепіскапа, што той адправіў. У 1439г у Фларэнц.б.заключана унія п/ж кат.і прав.царквой, але не знайшла падтрымкі у ВКЛ. У к.15-п.16 ст яшчэ спроба: князь Ал-р і мітрапаліт Іосіф Булгарыновіч, але войны з Маск.дзяржавай не дазволілі, потым мяцеж і згасла ідэя. Унію у 16 ст.падтрымалі практычна усе. Але у к.з гэтых бакоў б.свае погляды. Феадалы і магнаты бачылі у нов.царкве нацыян.рэлігію, незалежн.ні ад нікога. Правасл.духавенства спадзявалася праз унію распаўсюдз.уплыў (каталіцтва усюды і праз стварэнне 3-яй веры каталікі пойдуць насустрач і дадуць дарогу).Катал.царква спадзяв.на распаўсюджанне катал.рэл.на Ўсход, бо заснаванне Маскоўскага патрыярхату ў 1589 г. узмацняла праваслаўе на рускіх землях. Таму Ватыкан паспяшаўся з набліжэннем да сябе другой часткі гэтага свету – бел.-украінскай – праз унію. Кіруючыя колы РП спадзяваліся на спакой у ВКЛ і РП ,таму што на той час іх раздзіралі рэл.супярэчнасці. Розныя слаі бел.-украін. грамадства шукалі шляхі выхаду з заняпаду прав. царквы, пазіцыі якой падарвалі Любл. унія, Рэфарм. і контррэфарм. Некаторых мясцовых прав. лідэраў (К.Астрожскі, І.Пацей, К.Тарлецкі і інш.) прывабіў сваёй жыццяздольнасцю каталіцкі захад, і яны менавіта там знайшлі гатовыя мадэлі і спосабы перабудовы царкоўна-рэліг. жыцця. Яны ўбачылі шлях да пераадолення дух. крызісу ў выхадзе з царкоўнай і к-най арбіты Візантыі і заключ. уніі з Рымам. Гэты шлях падтрымала вярх. улада, і ён быў рэалізаваны ў выгл. Берасцейскай уніі. Вясной 1595 г. была прынята Дэклар. “Аб рашэнні заключэння саюза з катал. царквой”. Аўтарам праекта ўніі з боку кат.царквы у ВКЛ стаў езуіт Пётр Скарга (Аб адзінстве царквы Божай).Згодна гэт.праекта кат.і прав. царква і нов.царква перах.пад падпарадкаванне Папы Рымскага, але захоўв.правасл.абраднасць і гэты праект лёг у аснову. За унію у так.выглядзе: І.Пацей, М.Рагоза. Супраць уніі (у той форме, як.прапанав.Скарга) выступ. К.Астрожскі і епіскап Капысценскі. Новы кірунак хрысц-ва – уніяцтва – быў аформлены на Берасцейскім саборы 6-9 кастрычніка 1596 г. Ён прадугледжваў захав. прав-най абраднасці, царкоўна-слав. мовы ў набажэнстве, юліянскага календара і традыц. святаў, але прызнаваў вяршэнства папы рымскага, катал. веравучэнне і быў не толькі рэформай царквы, але і пераарыентоўваў дух. жыццё Бел. з Усходу на Захад. Замест жаданага спакою ўнія стала крыніцай раздораў. па Бел. пракацілася хваля антыўніяцкіх выступленняў. Уніяцк.святары пачалі сілай навязваць уніяцтва. Асабліва р’яна дзейнічаў пол.архіепіскам І.Кунцэвіч. у 1623г віцябляне забілі яго. Віц.пазбав. Магдэб.права. Толькі у 1644г яму яго вярнулі. Пераход прав-х беларусаў у новую веру адбываўся паступова і расцягнуўся на шмат гадоў. Ствар.манаскага базыльянскага ордэна (1617г), заснав. манастыроў, школ, падрыхтоўка вопытных кадраў, увядз. бел. мовы ў казаннях – усё гэта спрыяла росту ўплыву ўніяцкай царквы сярод нас-ва.Сац. базу царквы складалі сялянства, частка гараджан і дробнай шляхты. К кан. XVIII ст. гэту веру спавядала ¾ нас-ва Бел. (80% сялян). Унія не спраўдзіла надзей польска-ватыканскіх палітыкаў. Намаганнямі яе мясцовых дзеячаў яна стала бар'ерам на шляху акаталічв. беларусаў і садзейнічала захав. этнасу ва ўмовах польскай паланізацыі.У 1839 г. у Полацку унія афіцыйна ліквідавана. Уніяты пераведзены ў праваслаўе, частка з іх-у каталіцтва. У 1921г Зах.Бел трапіла ў склад Польшчы і там б.адноўлена дзейнасць царквы. У пач.90-ых гад.адноўлена дзейн.уніяцк.абшчыны.