2.1.3. Кен орындарын игеру режимі

Барлық жобалау құжаттарына сәйкес Қарашығанақ газконденсат кен орнын игергенде сұйық көмірсутектерді (конденсат+мұнай) өндіруге көңіл бөлінеді. Кен орнында мүмкін игеру варианттарында сайклинг–үрдістің бөлшектеп немесе толық қабат қысымын қалпына келтіру әртүрлі варианттары қарастырылған, әсіресе игерудің III объектісі–мұнай бөлігіне.

Салыстырмалы бағалау есептемелерінің қортындысын мамандармен келісіп, алдын ала сайклинг үрдісінің әртүрлі нұсқалары қарастырылып, келесідей игеру игеру нұсқалары есептелінді.

1–3 нұсқалар сайклинг үрдісінің өндірілетін газдың әртүрлі дәрежедегі компенсациясын модельдейді және әртүрлі дәрежедегі қабат қысымын ұстауды көрсетеді.

2.1-кесте. Игеру варианттарының есептеулері

Нұсқа	Бейнелену
1	II объектке 40% айдау
2	II объектке 60% айдау
3	II объектке 100% айдау
4	II объектке 40% айдау + III объектке қалған сапалы газды айдау
5	II объектке 40% айдау + III объектке сапалы газ бен суды кезектеп айдау
6	II объектке 60% айдау + III объектке сапалы газ бен суды кезектеп айдау
7	Естественное истощение
8	II объектке 30% айдау + III объектке 10% айдау

Секторлы үлгілеумен сәйкес, 4 нұсқа үшін III объекттіге сұйытылған газды айдау алғашқы 10 жыл ішінде жүреді. Содан кейінгі контракт бойынша қалған уақытта газ айдау жалғасады.

Газ және суды кезектесіп айдау нұсқасы (5 және 6) үшін сапалы газды жиек түрінде айдау болады. Бұл нұсқаларда газ 8 ай бойы айдалады, жылдық цикл бойынша су 4 ай бойы айдалады. Су айдау циклында барлық газ II объектке айдалады. Газ және суды кезектесіп айдау нұсқасында газды сату қарастырылмаған. Сепарацияланған газ және сапалы газдардың тиімді компазиционды құрамы секторлы үлгіні модельдеу барысында анықталады.

2.2-кесте. Айдалатын газдың компанентті құрамы

Компонент	Сепарация газы, мольдік %	Сапалы газ, мольдік %
		2002 +	2006 +
H2S	4.57	8.80	5.70
CO2	7.39	8.90	7.42
C1	76.97	59.72	70.21
C2	7.56	11.58	8.90
C3	2.44	8.58	5.35
C4	0.67	1.18	1.18
C5+ - C6	0.36	1.01	1.01
C7-C9	0.04	0.23	0.23

Кен орынның толық симуляциялық үлгісінде игерудің бір вариантының үлгісін жасау біршама уақытты қажет етеді. Қабатқа әсер ететін жүйе мен технологияны таңдау біршама варианттарды есептеуге сауал қояды. Ол үшін секторлық үлгі қолданылады. Бұл үлгі игеру объектісінің үлгі жасау деңгейін жеңілдеткенде бір варианттың есептеу уақытын бірнеше сағатқа дейін қысқартуға және кен орнын әртүрлі мүмкіндікте игеруіне бағалау жасауға мүмкіндік береді. Есептеуден алынған нәтижелер жоғары деңгейде салыстырылады. Бұл есептелген варианттарды маңыздылығына қарай біріктіруге және сәйкес шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Секторлық үлгімен есптеу арқылы алынған көмірсутектерді алу коэффициентін шын нәтижеге жеттік деп қарастыра алмаймыз. Өйткені мұнда мүмкіндік шамалармен геологилық құрылымын дәріптегендіктен тым асырашылдықпен қарайды. Көбінесе мұнай жиегінің секторлық үлгісі газ бөлігінен айырылған. Сондықтан да кен орнының техналогиялық жоғары көрсеткіштерін алу үшін толық симуляциялық үлгінің варианттарын қабылдап, көмірсутектерді алу коэффициенті бойынша ең қолайлы ақырғы варианттарын қарайды.

Секторлық үлгіде горизонтальды қабаттар пайдаланылса, толық симуляциялық үлгіде геологиялық қабаттар қарастырылады. Сонымен қатар секторлық үлгіге қарағанда толық симуляциялық үлгі сазды баръермен колекторлық қасиетінің қиынырақ бөлінулерін қарастырады.

Қабылдайтын вариантымыздың негізгі шарты алу коэффициентіне байланысты.

Секторлық үлгі – мұнай жиегінің оңтүстік-батыс аумағындағы горизонтальды қабаттардың коллекторлық қасиеттері мен қабаттық флюидтердің физико-химиялық қасиеттерін есептеу арқылы құрастырылған. Секторлық жүйеде ұңғымалар орналасуы 7 нүктелі жүйеде болады және осы ұңғымалар бір-бірінен 800 метр қашықтықпен орналасады. Үлгі 1 айдаушы және 6 өндіруші ұңғымадан тұрады. Үлгідегі әр өндіруші ұңғыма ұңғыманың жалпы дебитінің 1/3 бөлігін ғана алады. Сондықтан өндіруші ұңғыманың айдаушы ұңғымаға қатынасы 2 : 1 қүрайды.

Секторлы үлгінің өлшемі мынадай – Х өсі бойынша 9 ұяшық, Y өсі бойынша 9 ұяшық, Z өсі бойынша 4 қабат және 4950–5150 м аралығында мұнай бөлігін өзіне қосады. Горизанталь бойынша әр ұяшықтың өлшемі 200·200 м. Қабат қалыңдығы 50 м.

Үлгідегі қабаттардың сипаттамаларын (орташа кеуектілік, орташа эффективті қуаттылық) қорды қайта есептегенде табылған қабаттардағы кеуек көлемдеріне сәйкес қабылданды.

Ұяшықтардағы өткізгіштік симуляциялық үлгіде қолданылған карбонның кеуектілігінің өткізгіштікке тэуелділігімен сәйкес алынды.

K = 10915·K_п (2.1)

мұндағы Кп – кеуектілік, д.ед;

K – өткізгіштік, мД.

Вертикальды өткізгіш пен горизантальды өткізгіштің тәуелділігі келесідей:

К_в.ө=0.8985·К_г.ө (2.2)

Әрбір қабаттың қабаттық сұйықтарының физико – химиялық қасиеттері Қарашығанақ кен орнының флюидтік үлгілерінен алынған. Қарашығанақ кен орнындағы флюидтердің үлгісін жасағанда алдын–ала флюидтерді тәжірибеде өткізіп алынған шамалармен сәйкес келтірілген Пенга – Робинсон теңдеуі қолданылды. Осы теңдеу кен орынның симуляциялық үлгісінде де қолданылды.

Есептеулер GeoQuest Eclipse-300 программасын қолданып шығарды. Мұнай объектісін секторлық үлгісінде қайта айдайтын газ есебінде әртүрлі құрамда газ айдағанда қарастыратын түрлі варианттарын талдап көрді. Барлық қарастырылған варианттарда айдаушы және өндіруші үңғымалар бірінші қабаттан төртінші қабатқа дейін тесілді. Айдаушы ұңғыманың түп маңындағы қысым 70 МПа - да шектеледі.

Айдаушы агенттің келесі құрамдары қарастырылды:

- DGAS – сепарация газы;

- RGAS – сапалы газ;

- SLUG – сапалы газ жиектері;

- WAG – су газдық репрессия.

2.3-кесте. Игеру барысында айдау газының құрамы

Компоненттар	Сепарацияланған газ	Сапалы газ
		2002-05 ж.	2006-11 ж.
H2S	0.0457	0.0880	0.0570
CO2	0.0739	0.0890	0.0742
C1	0.7697	0.5972	0.7021
C2	0.0756	0.1158	0.0890
C3	0.0244	0.0858	0.0535
C4	0.0067	0.0118	0.0118
C5+C6	0.0036	0.0101	0.0101
C7-C9	0.0004	0.0023	0.0023
C10-C14	0.00	0.00	0.00
C15-C25	0.00	0.00	0.00

Сұйық көмірсутектерді өндірудегі үлкен көлемде кері айдаудың барлық нұсқалары үшін артықшылығы айқын – газды кері айдау проценттің өсуімен, сұйық көмірсутектердің алу коэффициенті өседі. (DGAS40, RGAS40, SLUG40) әртүрлі құрамды 40% газды кері айдау нұсқасын қарастырғанда, мұнай бергіштік коэффициенті өзгермейді. Сондықтан, 40% газды айдау кезіндегі оның құрамы мұнай бергіштік коэффициентіне әсері өзгеріссіз. Су газды (WAG40) репрессия нұсқасын қолданғанда мұнай бергіштік коэффициенті жоғары.

60 пайыз су газды репрессия (WAG60) нұсқасындағы мұнай бергіштік коэффициент, газды кері айдау нұсқасымен салыстырғанда төмен. Сепарацияланған газды (DGAS60) айдау кезіндегі мұнай бергіштік, сапалы газ (RGAS60) және жиекті сапалы газды (SLUG60) айдау нұсқасымен салыстырғанда төмен.

Белгіленген пайдаланушы объектілерінде ұғылардың өзіндік торлары қарастырылады. Айдау ұғымасын сулы аймаққа орналастыру және латериальды– вертикалды сайклингті өткізу гравиталдық әсері жоғары дәрежесінде қолдануға мүмкіндік беріп, құрғақ газдың бір қалыпты майлы газды ығыстыруына көмектеседі. Кері айдау арнайы бұрғыланған жоспарланған айдау ұңғымасы арқылы және пайдалану ұғымалары арқылы да жүргізіледі. Кен орынның арасы 1 км болатын сирек 7 нүктелі ұяшықты етіп бұрғылау қарастырылды және болашақта көмірсутектердің қоры көп жерге арасын 500 м қысқарту көзделді. Бірнеше объекттілердің (I + II, II + III, I + II + III) бір ұңғымада біріккен дренировкасы рұқсат етіледі.

Бұл жұмыста тағы да 7 нүктелі ұңғыма ұяшығы қарастырылады. Басты басымдылық айдау ұңғымаларын бұрғылауға және III объекттегі горизонтальды пайдалану ұғымыларына беріледі. Себебі коллекторды игерудің басты мақсаты сайклинг – үрдісін және мұнай жиегін игеру болып табылады .

2.4-кесте. Әр нұсқаның айдау агенттерінің көрсеткіштері

Варианттар	КИН, %	КИГ, % *
40%-тық айдау DGAS40 RGAS40 SLUG40 WAG40	18.35 18.53 18.54 19.46	52.61 51.13 51.64 57.51
60%-дық айдау DGAS60 RGAS60 SLUG60 WAG60	22.88 23.45 23.37 22.70	48.99 46.44 47.97 56.24
100%-дық айдау DGAS100 RGAS100 SLUG100 WAG100	37.72 40.79 39.38 28.82	0.51 0.51 0.51 53.58