2.6 Ұңғымаларды пайдалану түрлерінің көрсеткіштерінің мінездемесі

Қазіргі таңда Қарашығанақ газконденсат кен орнында газконденсатты және мұнай ұңғымаларын пайдалану фонтанды әдіспен жүзеге асырылады. Газ конденсатты кен орындары жағдайларында түптегі қысыммен пайдалану, ол конденсация қысымынан төмен конденсаттық құлауы пайда болады, және егер де осы жерде газды фаза қажетті сұйық фазаға энергия бермесе, онда газды лек конденсатты шығару үшін қажетті жылдамдыққа ие болмайды, онда түптегі конденсаттың жиналып қалу процессі пайда болады. Мұндай жиындар қабаттарға кері қысым береді, өнімнің жоғалтуларына алып келеді, сонымен қатар саңылауды бекітіп және өшіріп тастауы да мүмкін.

Мұндай жағдай аталмыш кен орны үшін де өте кең тараған мәселе болып табылады, себебі қазіргі таңда да ұңғымалар пайдалануда және болашақта да конденсация қысымынан төмен болмайтын түп қысымында қолданылады. Бұл мәселемен күресудің ең қолайлы жолы газ легінің қажетті жылдамдығын беру, ол конденсаттың ұңғымадан толық шығуы үшін қажет.

Газдың критикалық жылдамдығы, конденсатты ұңғыма түбінен жою үшін қажетті Тернер өрнегімен анықталады:

V _o =5.73· (45 – 0.455P₃)1/4·P₃^–1/2 , (3.1)

мұндағы V _o - критикалық жылдамдық, м/с;

P₃ – забойлы қысым, 0,1 МПа.

45-тен 35 МПа интервалында забойлы қысым газды лектің жылдамдығы 0,61-ден 0,79 м/сек-қа дейін өзгереді. Жылдамдықтың 20 пайыздық қорын қабылдай отырып (V_н=1,2V_o) сұйықтықты берік шығару үшін, қажетті V_н жылдамдығының мәні 0,73-тен 0,95 м/сек аралығында жатады.

Қажетті газ легінің жылдамдығын тіреу мүмкіндігі болмаған жағдайда (газ дебиттері лектің қажетті жылдамдығын беру жағдайынан төмен болған жағдайда) басқа әдістерді қолдануға болады:

• саңылауларды периодты тоқтату, ол қабатты қысымды қайта тұрғызу үшін және оның әрі қарай үрленуіне қажет;

• кіші диаметрлі жылдамдықты тізбегін жіберу;

• түпке беттік-активті қоспаларды жіберу, соның нәтижесінде эмульсия пайда болады (ол үшін забойда су болуы қажет).

2.1-сурет. Ι және ΙΙ обьекттер үшін ұңғы шығының көрсеткіштерінің сипаттамасы

Әдісті таңдау әр саңылау үшін геологты – мағыналы сипаттамасына байланысты, саңылаулардың құрастырылуына, сонымен қатар онда жиналған сұйықтық құрамы мен мөлшеріне байланысты болады, оның барлығы арнайы зерттеулер көмегімен анықталады.

Қарашығанақ кен орнындағы саңылаулардың фонтандалуы қабатты энергияның үлкен қорымен және забойдың жеткілікті үлкен қысымымен шартталған, ол саңылаудағы газсұйықтықты бағананың гидростатикалық қысымына төтеп береді, сағадағы кері қысым және үйкеліске шығындалатын қысым, осы сұйықтық қозғалысымен байланысты.

Қабатты қысым мен газды фактордың жоғары мәнін ескере отырып, жобаланатын қабатты қысымды біршама сүйемелдеу, сонымен қатар судың үлкен көлемінің болмауы, өнімді алатын саңылауларда (болжанатын саңылаулардың орташа сулануы 10-14 пайыздан артық болмайды), кен орынды жобалаудың барлық уақытында осы мәнге тең, сұйықтықтың және қоспаның көтерілуі (газ + конденсат) қабатты энергия есебінен пайда болады, яғни саңылаулар фонтанды режимде жұмыс жасайды. Сонымен қатар ескере кеткен жөн, мұнай объектілерінің саңылаулары сағалы және забойлы қысымның өнім алудың рентабельді (пайдалы) мөлшеріне дейін төмендетіп пайдаланылады (берілген нұсқада шекті минималды дебит мәні 50м³/тәу-ке тең), содан кейіг олар жоғарыда айтылған объектілерге ауыстырылады.

Фонтанды газконденсатты және мұнай ұңғымалары жер асты және жер үсті жабдықтары келесі жабдықтардан тұрады. Олар: тізбек басымен, фонтанды арматурадан және басқару жүйесінен. Фонтанды арматура фонтанды ұңғымаларды саңылаусыздандыруға арналған және игеру кезінде режимдерді бақылау және реттеуге негізделген. Фонтанды арматура арқылы технологиялық операцияларды және құрал жабдықтарды ұңғымаға көтеріп түсіруге болады.

2.2-сурет. III обьект үшін ұңғы шығының көрсеткіштерінің сипаттамасы

Фонтанды арматура келесі құрал-жабдықтардан тұрады тізбек басымен, фонтанды шыршадан, біреуі қолмен, екіншісі пневматикалық басқарумен. Қарашығанақ мұнайгазконденсат кен орнында ұңғылардың фонтандау себебі, ол қабат энергиясының үлкен қорымен және түптегі қысыммен негізделген. Қабат қысымы мен газ факторының жоғары болуын есептей отыра, жартылай қабат қысымын ұстауға жоба жүргізілген. Қарашығанақ мұнайгазконденсат кен орнында ұңғылардың сулануы 10-14%-дан аспайды. Іс жүзінде кен орынды игеру барысында сұйықты және қоспаны (газ + конденсат) көтеру қабат энергиясының арқасында жүргізіледі, сондықтан да ұңғымалар фонтанды режимде жұмыс жасайды. Ескеретін жағдай, кен орынның мұнай обьектісін игеру саға және түп қысымдарын төмендеуі рентабельдік өңдіруге дейін, (қарастырылған вариантта минималды шығын 50 м³/тәу дейін шектеледі). Мұндай жиындар қабаттарға кері қысым береді, өнімнің жоғалтуларына алып келеді, сонымен қатар саңылауды бекітіп және өшіріп тастауы да мүмкін. Газ – конденсатты кен орындары жағдайларында түптегі қысыммен пайдалану, ол конденсация қысымынан төмен конденсаттық құлауы пайда болады, және егер де осы жерде газды фаза қажетті сұйық фазаға энергия бермесе, онда газды лек конденсатты шығару үшін қажетті жылдамдыққа ие болмайды, онда түптегі мұнайгазконденсат кен орнында ұңғылардың сулануы 10-14%-дан аспайды. Іс жүзінде кен орынды игеру барысында сұйықты және қоспаны конденсаттың жиналып қалу процессі пайда болады. Мұндай жиындар қабаттарға кері қысым береді, өнімнің жоғалтуларына алып келеді, сонымен қатар саңылауды бекітіп және өшіріп тастауы да мүмкін. Мұндай жағдай Қарашығанақ кен орны үшін де өте кең тараған мәселе болып табылады, себебі қазіргі кезде де ұңғымалар пайдалануда және болашақта да конденсация қысымынан төмен болмайтын түп қысымында қолданылады.