- •Оқу құралының құрылымы
- •1Тарау Экология міндеттері мен болашағы
- •1.1. Экология пәні және анықтамалары
- •1.2. Ғылымның қысқаша даму тарихы
- •1.3. Экологияның негізгі бағыттары
- •2Тарау Организм және орта
- •2.1. Аутэкология
- •2.2. Организм көбеюінің потенциальды мүмкіншілігі
- •2.3. Экологиялық факторлар. Экологиялық факторлардың әсер ету заңдылықтары
- •1 Кесте Тіршілік жағдайларының әсерінен өсімдіктердің анатомиялық құрылысының ерекшеліктері
- •2 Кесте
- •2.4. Абиотикалық факторлардың тірі организмдерге әсері
- •3 Кесте Өсімдіктер және жануарлар организміндегі су мөлшері
- •2.5. Организмнің ортаға бейімделуінің негізгі жолдары
- •5 Кесте Ортаның қолайсыз жағдайларына организмдердің негізгі бейімделу тәсілдері
- •2.6. Негізгі тіршілік орталары
- •Популяция экологиясы
- •3.1. Популяция түсінігі
- •14 Сурет. Популяциядағы особьтар тобының немесе жұптарының таралуы
- •3.2. Популяцияның демографиялық құрылымы
- •3.3. Популяцияның этологиялық құрылымы
- •4 Тарау Организмдердің биотикалық қарым қатынастары
- •4.1. Биотикалық қарым қатынастары
- •9 Кесте а және в түрлерінің популяцияларының арасындағы қарым-қатынастың әртүрлі типтері
- •4.2. Қарым-қатынас типтері
- •4.3. Бәсекелестік арқылы жою принципі. Экологиялық қуыс
- •19 Сурет. Бір жерде кобею кезінде тіршілік ететін екі жақын туысты теңіз балықтарының қорек құрамы. Организмдердің әртүрлі қоректік қатынасы пішінінің мөлшерімен көрсетілген
- •1 Тәжірибе
- •2 Тәжірибе
- •5Тарау Биоценоз
- •5.1. Биоценоз-күрделі табиғи жүйе
- •5.2. Биоценоздың түрлік құрылымы
- •5.3. Биоценоздардың төзімділігі
- •6 Тарау Экологиялық жүйе
- •6.1. Экологиялық жүйенің құрылу заңдылықтары
- •6.3. Экожүйе өнімділігі
- •6.4.Экожүйенің қоректік құрылымы
- •9 Кесте
- •11 Кесте
- •6.5. Экологиялық сукцессиялар. Экожүйенің өзіндік дамуы және оның тұрақтылығы
- •6.6. Қоректік тізбектегі зиянды, улы заттардың жинақталуы
- •7Тарау Биосфера
- •7.1. Биосфера туралы түсінік
- •7.2. Биосфера және оның шекаралары
- •7.3.Тірі заттардың негізгі қызметі мен қасиеті
- •7.4. Ноосфера
- •7.5. Жердің жалпы антропогендік дағдарыстары
- •7.6. Биологиялық көптүрлілікті сақтау мәселелері
- •7.7. Б.Коммонердің «экология заңдары»
- •1. Барлығы барлығымен байланысты
- •2. Материя жойылмайды, жоқтан пайда болмайды, ол бір түрден екінші түрге өтеді
- •3. Табиғат өзі жақсы біледі
- •Тұрғын үй ауасына тазалық баға критерийі
- •Кейбір антропогендік факторларының биосфераға әсері
- •Қоршаған ортаға және дамуға қатысты рио-де –жанейро декларациясы
- •1 Принцип
- •8 Принцип
- •9 Принцип
- •10 Принцип
- •11 Принцип
- •12 Принцип
- •13 Принцип
- •2. Экологиялық қауіпсіздіктің табиғи-тарихи негіздері, принциптері және стратегиялық мақсаттары
- •2.1 Қазақстанның өтпелі кезеңдегі экологиялық мәртебесінің ерекшеліктері
- •2.2. Экологиялық қауіпсіздік принциттері, стратегиялық мақсаттары мен міндеттері
- •3. Айналадағы ортаны қорғауды және табиғат пайдалануды басқару жүйесі
- •3.1. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің институттары мен тетіктері
- •3.2. Нормативтік –құқықтық база
- •3.3.Әлеуметтік әріптестік және жұртшылықтың қатысуы
- •4. Экологиялық талаптар және өтпелі кезеңнің басымдықтары
- •4.1. Құрылымдық өзгерістер және экологиялық саясат
- •4.2. Жекешелендірудің экологиялық проблемалары
- •4.3. Қаржы-экономикалық саясат
- •5. Халықаралық ынтымақтастық
- •Мазмұны
3.2. Нормативтік –құқықтық база
Табиғат қорғау қызметін тиімді бақаруды қамтамасыз ету осы Тұжырымдаманы және орындауға қабылданатын нормативтік және құқықтық актілерді іске қосуға байланысты.
Жаңа заңдарды әзірлеу немесе қоладнылып жүрген заңдарды қайта қарау кезінде экологиялық саясат ең болмағанда басқа салалардағы саясатпен тең құқылы түрде қарастырылуға тиіс. Заңдардың барлық салалары айналадағы ортаны қорғау және пайдалану жөніндегі нормалар мен ережелерді қамтуға тиіс. Оларда жергілікті органдардың құзіретіне сәйкес келуге тиісті құқықтары мен міндеттері көрсетілуге тиіс.
Айналадағы ортаны қорғауды кешенді тұрғыда қарастыратын заңдар, атап айтқанда мыналарды қамтамасыз етуге тиіс:
а/ табиғат қорғау қызметінің түрлі субьектілерінің арасындағы міндеттер мен өкілеттіліктерді анық белгілеу және бөлу;
б/ өзара келісілген және экологиялық жағдайға сәйкес келетін нормативтердің болуы;
с/ әрбір балама жоба жөнінде рұқсат алуға арналған өтініштердің қаралуын үйлестіру. Осындай іс әрекеттің түпкілікті мақсаты барлық табиғи орталарды қамтитын кешенді сараптама негізінде рұқсат беру болуға тиіс;
д/ ұлттық, облыстық және жергілікті деңгейлердегі саясатты, жоспарлар мен бағдарламаларды талдап жасау кезінде экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық жағдайларды ескеру;
е/ айналадағы ортаға елеулі залал келтіретін жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар мен қондырғылардың әсерін зерделеу және осындай зерделеу нәтижелерінің негізінде табиғи факторлар мен адам денсаулығына теріс әсерді қысқарту, шектеу немесе болдырмау мақсатында тиісті түзетулер мен өзгертулерді енгізу (қажет болған жағдайда кезең-кезеңімен);
ж/ экономикалық дамудың ұсынылатын жаңа жобаларына рұқсат беру рәсімінде айналадғы ортаға тигізілетін әсерге берілген бағаны міндетті түрде ескеру;
з/ мемлекеттік органдардың айналадағы ортаның жай-күйі туралы мезгіл-мезгіл есептер табыс етіп ортыруы және кәсіпорындар мен фирмаларға айналадағы орта мәселелері жөніндегі ақпаратты құзіретті органдарға ұдайы хабарлап отыруды міндеттеу;
и/ жұртшылықтың айналадағы орта туралы ақпаратқа қол жеткізу құқығын бекіту және жеке басының өмірі, өнеркәсіптік және коммерциялық құпиялар жөніндегі құқықтары мен ұлттық қауіпсіздікке қатысты нақты тұжырымдалған шектеулерді ескере отырып, тиісті рәсімдерді қабылдау.
Қажет болған жағдайда қазақстандық заңдарды айналадағы ортаны қорғау саласындағы халықаралық құқық актілерінің қағидалары мен үйлестіруге ерекше назар аударған жөн.
3.3.Әлеуметтік әріптестік және жұртшылықтың қатысуы
Экологиялық мәселелердің барлық мүдделі азаматтардың қатысуымен неғұрлым тиімді шешілетіндігін ескере отырып, мемлекеттік органдар:
жұртшылықтың шешімдерді қабылдау процесіне қатысуы үшін қолайлы жағдайлар мен мүмкіндіктер туғызуға;
мемелкеттік органдардың өздерінен, сол сияқты шаруашылық қызмет субьектілерінен де таралатын, өзіне:
а/ экологиялық саясат, тиісті экологиялық проблемаларды шешуге байланысты міндеттер мен мақсаттар туралы мәліметтерді,
б/ табиғат қорғау қызметі мен оның тиімділігі туралы ақпаратты,
с/ айналадағы ортаны қорғауды және табиғат пайдалануды басқару жүйесінің жай-күйі туралы ақпаратты қамтитын экологиялық ақпараттың жұртшылыққа ашық болуын қамтамасыз ету жөнінде практикалық шараларды белгілеуге тиіс.