- •Оқу құралының құрылымы
- •1Тарау Экология міндеттері мен болашағы
- •1.1. Экология пәні және анықтамалары
- •1.2. Ғылымның қысқаша даму тарихы
- •1.3. Экологияның негізгі бағыттары
- •2Тарау Организм және орта
- •2.1. Аутэкология
- •2.2. Организм көбеюінің потенциальды мүмкіншілігі
- •2.3. Экологиялық факторлар. Экологиялық факторлардың әсер ету заңдылықтары
- •1 Кесте Тіршілік жағдайларының әсерінен өсімдіктердің анатомиялық құрылысының ерекшеліктері
- •2 Кесте
- •2.4. Абиотикалық факторлардың тірі организмдерге әсері
- •3 Кесте Өсімдіктер және жануарлар организміндегі су мөлшері
- •2.5. Организмнің ортаға бейімделуінің негізгі жолдары
- •5 Кесте Ортаның қолайсыз жағдайларына организмдердің негізгі бейімделу тәсілдері
- •2.6. Негізгі тіршілік орталары
- •Популяция экологиясы
- •3.1. Популяция түсінігі
- •14 Сурет. Популяциядағы особьтар тобының немесе жұптарының таралуы
- •3.2. Популяцияның демографиялық құрылымы
- •3.3. Популяцияның этологиялық құрылымы
- •4 Тарау Организмдердің биотикалық қарым қатынастары
- •4.1. Биотикалық қарым қатынастары
- •9 Кесте а және в түрлерінің популяцияларының арасындағы қарым-қатынастың әртүрлі типтері
- •4.2. Қарым-қатынас типтері
- •4.3. Бәсекелестік арқылы жою принципі. Экологиялық қуыс
- •19 Сурет. Бір жерде кобею кезінде тіршілік ететін екі жақын туысты теңіз балықтарының қорек құрамы. Организмдердің әртүрлі қоректік қатынасы пішінінің мөлшерімен көрсетілген
- •1 Тәжірибе
- •2 Тәжірибе
- •5Тарау Биоценоз
- •5.1. Биоценоз-күрделі табиғи жүйе
- •5.2. Биоценоздың түрлік құрылымы
- •5.3. Биоценоздардың төзімділігі
- •6 Тарау Экологиялық жүйе
- •6.1. Экологиялық жүйенің құрылу заңдылықтары
- •6.3. Экожүйе өнімділігі
- •6.4.Экожүйенің қоректік құрылымы
- •9 Кесте
- •11 Кесте
- •6.5. Экологиялық сукцессиялар. Экожүйенің өзіндік дамуы және оның тұрақтылығы
- •6.6. Қоректік тізбектегі зиянды, улы заттардың жинақталуы
- •7Тарау Биосфера
- •7.1. Биосфера туралы түсінік
- •7.2. Биосфера және оның шекаралары
- •7.3.Тірі заттардың негізгі қызметі мен қасиеті
- •7.4. Ноосфера
- •7.5. Жердің жалпы антропогендік дағдарыстары
- •7.6. Биологиялық көптүрлілікті сақтау мәселелері
- •7.7. Б.Коммонердің «экология заңдары»
- •1. Барлығы барлығымен байланысты
- •2. Материя жойылмайды, жоқтан пайда болмайды, ол бір түрден екінші түрге өтеді
- •3. Табиғат өзі жақсы біледі
- •Тұрғын үй ауасына тазалық баға критерийі
- •Кейбір антропогендік факторларының биосфераға әсері
- •Қоршаған ортаға және дамуға қатысты рио-де –жанейро декларациясы
- •1 Принцип
- •8 Принцип
- •9 Принцип
- •10 Принцип
- •11 Принцип
- •12 Принцип
- •13 Принцип
- •2. Экологиялық қауіпсіздіктің табиғи-тарихи негіздері, принциптері және стратегиялық мақсаттары
- •2.1 Қазақстанның өтпелі кезеңдегі экологиялық мәртебесінің ерекшеліктері
- •2.2. Экологиялық қауіпсіздік принциттері, стратегиялық мақсаттары мен міндеттері
- •3. Айналадағы ортаны қорғауды және табиғат пайдалануды басқару жүйесі
- •3.1. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің институттары мен тетіктері
- •3.2. Нормативтік –құқықтық база
- •3.3.Әлеуметтік әріптестік және жұртшылықтың қатысуы
- •4. Экологиялық талаптар және өтпелі кезеңнің басымдықтары
- •4.1. Құрылымдық өзгерістер және экологиялық саясат
- •4.2. Жекешелендірудің экологиялық проблемалары
- •4.3. Қаржы-экономикалық саясат
- •5. Халықаралық ынтымақтастық
- •Мазмұны
Мазмұны
Кіріспе..........................................................................................................3
Оқу құралының құрылымы.....................................................................4
1 Тарау. Экология міндеттері мен болашағы
1.1. Экология пәні және анықтамалары................................................5
1.2. Ғылымның қысқаша даму тарихы.................................................8
1.3. Экологияның негізгі бағыттары....................................................12
2. Тарау. Организм және орта
2.1. Аутэкология......................................................................................14
2.2. Организмдердің көбеюінің потенциальды мүмкіндігі..............17
2.3. Экологиялық факторлар.
Экологиялық әсер ету заңдылықтары.........................................19
2.4. Абиотикалық факторлардың тірі организмдерге әсері.............34
2.5. Организмдердің ортаға бейімделуінің негізгі жолдары...........57
2.6. Негізгі тіршілік орталары...............................................................70
3 Тарау. Популяция
3.1. Популяция түсінігі мен негізгі сипаттамалары..........................91
3.2. Популяцияның демографиялық құрылымы...............................99
3.3. Популяцияның этологиялық құрылымы..................................101
4 Тарау. Организмдердің биотикалық қарым – қатынастары
4.1. Биотикалық қарым- қатынастар..................................................117
Қарым – қатынас типтері............................................................120
Бәсекелестік арқылы жою принципі. Экологиялық қуыс....126
5 Тарау. Биоценоз.
5.1. Биоценоз – күрделі табиғи жүйе.................................................146
Биоценоздың түрлік құрылымы...............................................149
Биоценоздың төзімділігі.............................................................153
6 Тарау. Экологиялық жүйе.
6.1. Экожүйелердің құрылу заңдылықтары.....................................160
6.2. Қоректік тізбектер. Қоректік торлар...........................................167
6.3. Экожүйе өнімділігі.........................................................................179
6.4 Экожүйенің қоректік құрылымы.................................................186
6.5. Экологиялық сукцессиялар. Экожүйенің өзіндік дамуы және оның тұрақталуы.........................................................................................198
6.6. Қоректік тізбектегі зиянды, улы заттардың жинақталуы.......210
7 Тарау. Биосфера.
7.1. Биосфера туралы түсінік .............................................................216
7.2. Биосфера және оның шекаралары..............................................218
7.3. Тірі заттардың негізгі қызметі мен қасиеті...............................221
7.4. Ноосфера..........................................................................................223
7.5. Жердің жалпы антропогендік дағдарыстары............................225
7.6. Биологиялық көптүрлілікті сақтау мәселелері.........................228
7.7. Б.Коммонердің «экология заңдары»..........................................232
Қосымшалар
Рио -де -Жанейро декларациясы........................................................243
Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігі
тұжырымдамасы....................................................................................248
Әдебиеттер..............................................................................................266