Анықтауыш

Тұлғасы	Сұрақтары	Мысалдар	Анықтауыш болатын сөз таптары
атау септіктегі сөз ілік септік тегі сөз	қандай? қай? неше? қайдағы? қай? ненің? кімнің?	Қара торы ат жақты, сұңғақ бойлы адам балуан екен.	сын есімдер
		Көргенде күміс кесе, алтын аяқ, Бір сөзді тамағыма қойдым таяп.	зат есімдер
		Парламентке шешуші дауыспен 269 депутат қатысты.	сан есімдер
		Оспан мынау қимылға тіпті сүйсініп кетті.	есімдік
		Оқыған кітаптарым мені іске бастады.	есімше
		Қайталау – оқытудың анасы Асанның анасы – инженер.	тұйық етістік зат есім

Кесте бойынша толықтауыштың жасалу жолымен танысыңыз.

Күрделі толықтауыш	Күрделі толықтауыштың жасалуы
Кеңес Одағының батырымен әңгімелестік Үй ортасын тең етіп бөлген Бағдат қарт жиырма бесті еске жиі түсіреді Құлақ естігенді көз көреді Баймағанбет келе жатқандарға маңқая қарады	зат есімдер зат есім мен көмекші есім күрделі сан есімдер зат есім мен есімше көсемше мен есімше

5-жаттығу. Қазақ тіліне аударыңыз.

Талантливый актер, известный политик, аккуратный коллега, опытный специалист, знающий экономист, культурный человек, воспитанный студент, неопытный служащий, собранный студент, известный ученый, бесполезная работа, безработный человек, исполнительный начальник.

6-жаттығу. Тиісті сөздерді қойып, сөйлемді толықтырыңыздар.

1. Елтаңбаның негізгі бояуы - ... түстес.

2. Қазақстан Республикасындағы ... тіл – қазақ тілі.

3. ... ауа райы құбылмалы келеді.

4. Төле би - ... жүздің бас биі болыпты.

5. Менің ... үлкен, жаңа үйі бар.

6. Олар ... тауға қарай кетті.

7. Білім – адам үшін ең ... іс.

8. Әрбір баланың ... анасы, ... әкесі болады.

Керекті сөздер: мемлекеттік, биік, достарымның, Ұлы, тауда, туған, бағалы, алтын.

7-жаттығу. Оқыңыз. Сөйлемдерден анықтауышты табыңыз.

1. Сөзді жылдам жазу тәсілін стенография дейді. 2. Арменияда Шане Церумян ойлап тапқан стенографияның жаңа жүйесі қолданыла бастады. 3. Мұзды мұхиттан соққан суық желді осы қалың орман бізге өткізбейді. 4. Тайганың қары қалың болады. 5. Біздің еліміз бай әрі күшті ел.

8-жаттығу. Мәтінді оқып шығып, сөздіктің көмегімен аударыңыздар. Мәтіннен жанама толықтауышты теріп жазыңыздар.

Ана тілі

Ана тілі – бұл әкеңнің, анаңның тілі, туған халқыңның тілі. Ана тілін біз кішкентай кезімізден әке-шешемізге, әжеміз бен атамызға, айналамыздағы ересектерге еліктеп жүріп біле бастаймыз. Ананың ақ сүтіндей бойымызға біртіндеп сіңіреміз. Өзіміз өскен сайын, газет-журналдар, радио-теледидар мен кинотеатрдан үйреніп, ана тілін тереңірек білеміз.

Ол – біздің өмір бойы өзгелермен ұғынысатын негізгі тыныс құралымыз.

Әр халықтың басынан кешкен өмірі, ерлік істері, аңыз ертегілері, шығарған өлең жырлары, жазған кітаптары, табиғат пен қоғам құбылыстарының атаулары, көргені, білгені жайлы ұғымдар, ойы, сезімі-бәрі де ана тілінде сақталады, ана тілі арқылы ұрпақтан-ұрпаққа ауысып отырады. Жеке бір адам ұлт тілін жасай алмайды. Тіл – бүкіл халықтың игілігі, халықпен бірге жасап, бірге дамиды. Ол әр халықтың жазуы жоқ кездегі кітабы, мектебі жоқ кездегі ұстазы болған.

Әр адам өз ойын ана тілінде жақсы білідіріп, өз шығармасын ана тілінде жақсы жазады.

Ана тілін жақсы білмей сауатты сөйлеу, сауатты жазу мүмкін емес. Ана тілінің байлығын молынан пайдалана білмеген адам шын мәніндегі мәдениетті адам бола алмайды.

! Сұрақтарға жауап беріп, соңынан мәтіннің мазмұнын айтыңдар.

1. Ана тілі кімнің тілі?

2. Біз ана тілін қалай біле бастаймыз?

3. Тіл қандай құрал?

4. Тіл арқылы атадан балаға не қалады?

5. Ұлт тілін кім жасайды?