3. "Готика" стилі
Готикалық сәулет - Батыс және орталық Еуропа сәулетінің даму кезеңі, жетілген және кейінгі орта ғасырға лайық келеді (XII ғ, соңы мен XVI ғ. басы). Готикалық сәулет романдық кезеңңің сәулетін алмастырды, ал өзі одан кейін Қайта Өрлеу сәулетіне орын берді.
"Готика" термині Жаңа уақытта еуропалық сәулетке варвар-готтар әкелген заттарды атайтын еді. Термин ортағасырлық сәулет өнерінің Көне Рим стилистикасынан радикалды айырмашылықтарды көрсетті.
Готика стилі храмдар, соборлар, шіркеулер, монастырлер сәулетінде көрініс тапқан. Романдық сәулеттің негізінде, дәлірек болғанда - бургундтық сәулет негізінде - дамыды.
Доғалы аркалар, көлемді қабырға, кішкентай әйнектері бар романдық стильге қарағанда готика стилінде үсті сүйір аркалар, жіңішке және биік мұнара мен бағаналар, ойып жасалған бөлшектері бар (вимперги, тимпаны, архивольты) бай әшекейленген фасадтармен, көптүсті витраждық сүйір әйнектерімен әшекейленеді. Стильдің әрбір бөлшегі тікті ерекше көрсетеді.
Готиканы 3 кезеңге бөлуге болады:
1.Ерте готика(готика кезеңі) - роман стилінен готикалық стильге көшу.Францияда ол ХІІ ғ. ортасында, Англияда 1175 ж., ал германияда 1200 ж. кейін басталды.
Сүйір арка алғаш рет Сен -Дени храмында. 1137-13ғ. қолданылған. Сонымен бірге каркастық жүйе, массверкі жоқ ұзын сүйір терезелер, капительдің бай орнаментикасы, порталдарда мүсінделген әшекейлер, шыңыда бейнелеу, крест жақты свод, қабырғаны 3-ке бөлу жүйесі қолданды.
2. Есейген готика 13-14 ғ.
Аркалардың биіктігін өсіру мен терезелердің кішіреуі байқалды. 4 юөлшекті қабырғалы сводтың көлденең созылған аралықта орналасуы. Нег. хорлардың, обходтардың часовняларының қабырғалары дөңгелек, көпбұрыштыға айналды. Бірінші массверк. Жоғарыға өсуге ұмтылу нәтижесінде 2-3-тік аркбутандарды қолдану кеңейді. Қабырға орнына суреті бар витраждар қолд. Массверк, домалақ готикалық терезе, өте жоғары сәнді вимперг.
3. Кеш готика 14-16 ғ.
Жоғары готиканың базиликалды кафедраларының, соборларының жоспары мен конструктивтік сұлбаларында өзгерістер жоқ.
Жаңалықтар тек ғимараттың декоративтік безендіруінде болды. Орта неф бүйір нефтерден жоғарығырақ. Трифорий - жоқ. Кей кезде хорлардың конструкциясы оңайтылған. Жоғарыланған аркалар жоғары, терезе ойықтарынының төмен болуы.
Готикалық собордың негізгі ерекшелігі - тұрақты қаңқалық жүйесінің болуы, осы жүйеде конструктивтік рольді -крест қабырғалы сүйір сводтар, сүйір формалы аркалар ойнады. Ғимараттың құрылымытөртбұрышты тордан (травей)құрылады, олар 4 бағана мен 4 аркамен шектелген. - арка-нервюрамен бірге крест сводының негізін құрайды. Басты нефтің сводтарының бүйір жақ распоры сыртқы бағанаға (конха) тіреуіш арка арқылы беріледі.
Орталық нефтегі бүйір жақ распоры басқаша шешіледі. Готикалық сәулетшілер бқл жағдайда сынапты тастардан жасалған әдейі арканы (аркбутан) қолданған. Бұл арка бір шетімен бүйір неф арқылы асылған сводтың қойнына тірелген, басқа шетімен - контрфорсқа. Тіреу жері мұнарамен - пинаклмен күшейтілген. Пинакли- шпильдармен аяқталатын кішкентай мұнаралар. Көп жағдайда аркбутанның 2 қабатын салған. 1-ші, жоғары қабат шатырды ұстау үшін, уақыт өткеннен кейін құламалы болып кеткен. 2-ші қабат шатырға қысым жасайтын желге де кедергі жасады.
(абсида) (от греч. hapsis – свод), христиандық храмда жоспарда жартылай дөңгелек немесе қырлы дөңес жер, жартылай сводпен жабылған, ғимараттың шығыс жағыында алтарь тұрған жерде орналасады.
неф - жоспарда латын крестінің формасы сияқты болады, ғимараттың сопақша келетін жері, есіктен бастап хорға дейңнгң жердң алады және сводпен жабылған.
аркбутан-(франц. arc-boutant), сыртқы тасты жартылай арка, готикалық храм нефтерінің сводтарының кергісін тіреуіш бағанаға бередіғ олар ғимараттың шетінен орналасады.
нервюра - готикалық қаңқалы - крестті сводтардың шығатын қабырғасы.
хор-(архит.) — көне христиандық базиликаларда созылған төртбұрышты, алтарь алдында орналасқан жоғары емес қабырғамен орта корабльдің кеңістігін жабады. Ол құдайға құлшылыұ ету кезінде өлең айтатындарға мен төмен діни басыларға арналған. Романдық және готикалық шіркеулерде бұл- ғимараттың апсидамен бірге барлық шығыс жағы болатын, ол басқа кеңістікке қарағанда жоғарылау болатын жіне балюстрадамен шектелген немесе жоғарланған оқшаумен.
нартекс- кіру бөлмесі, христинадық храмдардың батыс жағына қарай жанасқан.
Н. намаз оқитын жерге өтуге болмайтын адамдарға арналған.
трансепт- Еуропалық шіркеу сіулетінде көлденең неф н/е бірнеше нефтер,
в европейской церковной архитектуре поперечный неф или несколько нефов, тік крест тірізді жоспары бар ғимараттардың тік көлемін қияды.
Деамбулаторий - храмның алтарь бөлігіндегі жартылайдөңгелекті өтетін галерея. Ол бүйір жақ нефтерді жалғастыруынан пайда болады.
Франция - Собор Парижской Богоматери, 1163 г. — XIV в.;Германия- Кёльнский собор, 1248 г. — XIX в.;Мюнстерский собор в Ульме, 1377—1543 ;Англия - Собор в Кентербери XII—XIV вв., главный храм английского королевства, Собор Вестминстерского аббатства XII—XIV вв. в Лондоне, Собор в Солсбери 1220—1266 гг.